Alles beter dan patat bakken

Door SHEILA KAMERMAN
Opgewekt staat Mariska Weel (22) achter de balie. ,,Goeiemorgen! Pomp 5? Een pakje Camel filter en een Solero bosvruchten? Dat wordt dan honderdeenentwintig vijftig.'' Echt verheffend is het werk in het benzinestation niet, geeft Mariska toe. Maar naast haar rechtenstudie is het een prettige afwisseling. Belangrijker is dat het geld oplevert.

Mariska werkt in het Kriterion Shell-benzinepompstation in Amsterdam. Als een enorme vleugel steekt de overkapping van het splinternieuwe gebouw uit een stuk braakliggend terrein onderaan de afslag Zeeburg. Verscholen onder het dak staan pompen, een wasstraat en een kiosk. Niet alleen het uiterlijk van de pomp is bijzonder, ook de medewerkers zijn niet doorsnee: de pomp wordt, met uitzondering van manager Henk Honders, gerund door studenten.

Honders: ,,Ze zijn heel flexibel en pienter. Ze zijn geen fulltime pompbediende en daarom hebben ze er eigenlijk altijd wel zin in. Het zijn dertig totaal verschillende mensen. Er wordt een hoop gelachen en we voeren gekke discussies. Laatst hebben een paar medewerkers uitgerekend hoeveel benzine het kost om een jaar lang het Shell-stratenboek op de hoedenplank mee te nemen.''

Acht op de tien studenten werkt naast de studie. Ze moeten wel. De basisbeurs van nog geen 450 gulden voor een uitwonende student is meestal niet voldoende om de kamerhuur te betalen. Volgens de richtlijnen van het ministerie van Onderwijs moeten ouders daar ongeveer een even hoog bedrag bijleggen. Daarnaast kan een student geld lenen tot het normbedrag van ongeveer 1300 tot 1400 gulden netto per maand (afhankelijk van de soort ziektekostenverzekering).Als ouders niet kunnen of willen betalen, kunnen studenten meer lenen. Van het normbedrag moet alles worden betaald: collegegeld, boeken, kamerhuur, kleding en eten.

Maar ook studenten willen lekker uit eten, mooie kleren kopen en verre reizen maken. Bovendien hebben Nederlandse studenten een aversie tegen lenen. De meesten werken liever. En dat kan. Zonder dat de studiebeurs in gevaar komt, kunnen studenten jaarlijks 19.500 gulden netto bijverdienen. Zodra ze daarboven komen, wordt dat gekort op de beurs en moeten ze de ov-jaarkaart terugbetalen.

Achter het benzinepompstation van Kriterion gaat een ideeële stichting schuil die ook een bioscoop en een oppasccentrale beheert. Het doel is studenten aan een baantje helpen om de studie te bekostigen. De pompmedewerkers worden dan ook niet per uur betaald, maar krijgen maandelijks een toelage van 800 gulden op hun rekening. Daarvoor moeten ze tien uur per week werken, maar in een tentamenweek kunnen ze hun beurt voorbij laten gaan en die later inhalen.

Een ideale baan, vindt Bas Woud (27), student fysische geografie. ,,Er is geen baas die opdrachten geeft, die je zonder na te denken moet uitvoeren. Je voelt je er medeverantwoordelijk voor dat de tent goed draait. Bovendien is het afwisselend werk. We zitten niet alleen achter de kassa en maken de wc's schoon, we doen ook de administratie en bouwen een website.'' Volgens Honders krijgen zijn student-werknemers na ongeveer een jaar het ‘Kriterion-gevoel'. Hij is al 14 jaar manager van de kriterionpomp, eerst van de oude en nu van de nieuwe. ,,Na een jaar zijn ze verkocht. Ze werken niet meer alleen om bij te verdienen, maar ook voor Kriterion. De meesten blijven tot ze afstuderen.''

Studenten zijn gewild als werknemers. Net als Honders prijzen uitzendbureaus hun flexible inzet en intelligentie. ,,Het klinkt een beetje hoogdravend'', zegt Arjan Muthert van uitzendburo De Werkstudent, ,,maar studenten hebben snel door wat er van hen wordt verwacht. Ze hoeven niet dagenlang te worden ingewerkt, ze zijn meteen inzetbaar. Daarmee kunnen we onze klanten een stukje kwaliteit leveren.'' ,,Studenten kun je 's avonds om elf uur nog bellen en vragen of ze de volgende dag kunnen werken'', zegt Herbert Wormgoor van ASA StudentenUitzendbureau.

Bedrijven zitten te springen om personeel. In de horeca en in de productie- en administratieve sector kun je zo aan de slag, zegt Wormgoor. Niet altijd het leukste werk. Maar zowel ASA als De Werkstudent formeren voor projecten zogenaamde ‘studentenpools'. Verschillende studenten werken dan samen aan een klus hetgeen het werk een stuk gezelliger maakt.

Ouderejaars kunnen werk zoeken dat in het verlengde van hun opleiding ligt. Dat is gunstig, want het staat mooi op het CV en bovendien is de extra ervaring nooit weg. Uitzendbureaus helpen een handje mee. Zo worden rechtenstudenten geworven voor een baantje in de juridische bibliotheek, psychologiestudenten ingezet bij rollenspellen bij assessments, als slachtoffer bij EHBO-examens en als figuranten bij theaterproducties. En studenten aan de hotelschool kunnen vaak als gastheer/vrouw in een hotel of restaurant aan de slag.

Gekke baantjes zijn ook een goede manier om ervoor te zorgen dat het werk naast de studie niet verveelt. Muthert (De Werkstudent) herinnert zich promotiebaantjes waarbij studenten verkleed als zwaan flyers ter promotie van een vliegtuigmaatschappij uitdeelden. ,,Dat is gewoon hardstikke grappig.'' Het zijn meestal studenten die rondrijden met een enorm brood op het dak van hun auto of in een gek kostuum gratis blikjes van een één of ander limonademerk uitdelen op stations. Ook werken studenten op zogenoemde themafeesten waarin de gasten zich op een negentiende eeuws zeilschip of in een sprookjestuin moeten wanen. Het personeel speelt verkleed als zeeman of sprookjesprinses mee in de show.

Met wat inventiviteit zijn er ook zeer lucratieve baantjes te bedenken. Het is publiek geheim dat sommige studentes bijverdienen als prostituée. Voor hen die zich ertoe kunnen zetten, heeft een dergelijk baantje veel voordelen. Afhankelijk van de handelingen, en vooral van de ervaring, kan per klant tussen de 50 en 400 gulden verdiend worden. Aan het eind van de avond moet de kamerhuur - jezelf op straat aanbieden is niet aan te raden - wel weer van dat bedrag worden afgetrokken. Maar toch. In de woorden van de woordvoerster van het Prostitutie Informatie Centrum in Amsterdam: ,,Het kost weinig tijd en levert meer op dan voor het minimum jeugdloon patat bakken.''