NIEUWSSELECTIE 
 KORT NIEUWS 
 RADIO & TELEVISIE 
 MEDIA 

S e l e c t i e

Maarten Huygen
Wat is toch het voordeel van de status van kunstenaar? Doctorandus is iedereen, maar de kunstenaar heeft het gezag dat ooit de dominee of priester had. Anders dan de geestelijke mag de kunstenaar zich onhebbelijk gedragen. Te geniaal om rekening te houden met gewone stervelingen of burgermansplichten.

Nederlandse documentairemakers voelen zich vaak kunstenaar. Als de uitzending boven de pet gaat of uitleg ontbreekt, dan weet je als kijker dat het een kunstwerk is. De standaardvorm van de Nederlandse documentaire is het achter elkaar plaatsen van losse verklaringen van mensen, liefst zonder naambordje erbij, desnoods "de dokter", "de architect", zodat je geen idee hebt waar je naar zit te kijken. Zelfs bij de moslimomroep (NMO) heeft kunst om zich heen gegrepen, terwijl het vak van imam in die kringen toch meer status heeft. Vorige week nog had ik me verheugd op een NMO-programma over de weerzin van moslims tegen het vak van verpleegkundige. Helaas werd ik weinig wijzer. Het was weer gemaakt door een kunstenaar die een aantal verloskundigen zonder commentaar achter elkaar had gezet. Hetzelfde effect zou worden bereikt als deze krant alleen uit citaten van rapporten en verklaringen van mensen tussen aanhalingstekens zou bestaan zonder uitleg of verbinding. Ik vrees dat we nog maar weinig abonnees zouden overhouden maar wij krijgen geen subsidie en er lopen geen kunstenaars rond op de redactie. Gesproken commentaar is niet altijd nodig maar het weglaten ervan is verheven tot vorm-dogma. Ook als de bronnen slecht formuleren of niet uitleggen, mag er geen ingesproken aanvulling bij. Het principe "uitleg is taboe" is me met terugwerkende kracht weer opgevallen nu de NPS en de VPRO een paar documentaires uitzenden die ik van het begin tot eind begrijp: buitenlandse producties. Over de grens heeft het kunstenaarschap minder status, dus moet je als maker rekening houden met de gewone kijker. Afgelopen zondag startte de VPRO met een Amerikaanse drieluik over de Vietnam-oorlog.Gemaakt voor Discovery Channel en met helder gesproken commentaar van Martin Sheen, ooit hoofdrolspeler in de Vietnam-speelfilm Apocalypse Now. Gisteren het voorspel in de jaren veertig en vijftig. Het was voor mij nieuw dat de Amerikaanse regering in de jaren vijftig de Franse militaire inspanningen in Vietnam al met het voor die tijd kolossale bedrag van vier miljard dollar had gesteund. Toen de Fransen verloren hadden tegen Vietnam in de slag bij Dien Bien Phoe en zich terugtrokken, nam president Eisenhower hun rol over met als argument de Chinese communisten tegen te houden. Gisteren bracht Dokwerk een Italiaanse documentaire over twee heldinnen die meewerkten aan een onderzoek tegen de maffia. Ze werden met de dood bedreigd. Twee onderzoeksrechters waren al vermoord. Een derde onderzoeksrechter zei omineus, terwijl hij de hand van de interviewer vastgreep: "Dit is het einde". Rita Atria besloot op 17-jarige leeftijd als getuige mee te werken aan het onderzoek nadat haar vader en haar broer waren vermoord. Ze vertelde alles wat ze wist. Haar maffia- vriendje, moeder en zus braken met haar. Ze moest onderduiken. Toen de tweede rechter Falcone was doodgeschoten, pleegde ze zelfmoord. Gesproken commentaar was nauwelijks nodig, want het verbindende element in het verhaal was haar goed geschreven dagboek, voorgelezen door een vrouw in stromend Italiaans dat bij mij herinneringen opriep. De weduwe van Rita's broer die nog leeft en levenslang is ondergedoken wegens haar getuigenis, vertelt ook, met haar gezicht buiten beeld. Toen ze zich aanmeldde om te getuigen, had de rechter haar gezegd: "Neem een kaart van Italië, knip Sicilië eruit, verscheur het en gooi de snippers weg. Je moet Sicilië vergeten." Wat een moed en wat een contrast met de omzichtige manier waarop hier wordt omgesprongen met de Hells Angels. Twee vrouwen die in hun sterfelijkheid hoger staan dan menig kunstenaar.