NIEUWSSELECTIE 
 KORT NIEUWS 
 RADIO & TELEVISIE 
 MEDIA 

S e l e c t i e

FLORIS-JAN VAN LUYN
Volgens sommige kritieken is The Last Emperor van de Italiaanse regisseur Bernardo Bertolucci een monumentaal kunstwerk waar historisch wel het een en ander op aan te merken valt.

Gezien de omstandigheden waaronder de film uit 1987 is gemaakt, is dat niet verwonderlijk. Want wie een film wil maken op locatie, over het leven van een man die in China staat voor al datgene waartegen de communistische machthebbers zich hebben afgezet, kan waarschijnlijk niet anders dan met de waarheid aan de haal gaan.

Toch geldt de film over het leven van Aisin-Gioro Pu Yi, China's laatste keizer ook als een mijlpaal voor hetgeen een buitenlandse filmmaker voorelkaar heeft gekregen in de artisitiek weinig flexibele wereld die China eind jaren tachtig was (en vandaag de dag nog is). Historische films over de woelige en gevoelige periodes uit de Chinese geschiedenis van de laatste honderd jaar, kunnen alleen de markt op na goedkeuring van het Chinese filmbureau. En het is zeker dat ook het script van Bertolucci's film die test heeft moeten doorstaan.

Bertolucci is de eerste buitenlandse filmmaker die toegang heeft gekregen tot de Verboden Stad, de voormalige residentie van de Chinese Qing-keizers. In dat onwerkelijke decor verbleef Pu Yi, nadat hij op driejarige leeftijd de troon besteeg, van 1908 tot begin jaren twintig. De laatste keizer stond grotendeels onder huisarrest.

De communistische overtuiging van de Italiaanse filmmaker moet zeker hebben geholpen bij het krijgen van goede wil in China. Maar zelfs dan verdienen de makers van een film van die omvang, in een land waar een trage en onwelwillende bureaucratie een goeddeel van de productietijd in beslag neemt, respect. "Ze lieten ons overal toe", zegt Bertolucci later in een interview. "Zelfs in hoven die vijftig jaar dicht hadden gezeten. Toen we de roestige sloten openmaakten, troffen we niets dan onkruid."

Bertolucci kreeg de beschikking over vele duizenden extra's afkomstig uit het Volksbevrijdingsleger. "Vijf piek en een lunchdoos en ze waren gelukkig", aldus een producent. En zelfs de toenmalige Chinese vice- minister van cultuur, Ying Ruocheng, die tevens acteur is, verleende zijn medewerking. In de film speelt hij de rol van gevangenisbewaarder die uiteindelijk sympathie heeft voor de inmiddels geknakte Pu Yi.

Overigens richt de kritiek van historici zich met name op die periode in de film, wanneer Pu Yi in communistische handen wordt 'heropgevoed' in een strafkamp. De milde vertolking van de dramatische gebeurtenissen uit het leven van de laatste keizer is vooral gebaseerd op zijn autobiografie. Die is weer het resultaat van een geschiedsvertelling zoals de communisten haar graag wilden horen.

De Franse schrijver Lucien Bodard, die de kans kreeg Pu Yi in 1956 te bezoeken, trof geen oprecht berouwvolle en 'genezen' man aan, zoals de film hem toont. Nee, "zijn hersens waren goed en doorgrondig gewassen", schrijft Bodard. "Pu Yi beefde van angst en leek geen eigen wil meer te hebben. Hij was gereduceerd tot een vermorzelde bekeerling."

De kijkers van The Last Emperor weten dan inmiddels wat er aan vooraf is gegaan. Het ongelooflijke verhaal van het leven van een keizer die eindigt als tuinman, dat ongeacht de onvermijdelijke romantisering, genoeg aan de verbeelding overlaat.

The Last Emperor (Bernardo Bertolucci, 1987, Engeland/Italië/China), zaterdag, BBC2, 0.05-2.40u.