Door onze redacteur ROBERT VAN DE ROER
BRUSSEL, 16 DEC.Turkije heeft gisteren ondanks hevige aandrang van de NAVO-bondgenoten en president Clinton een veiligheidsovereenkomst tussen de NAVO en de beoogde snellereactiemacht van de Europese Unie tegengehouden.

De NAVO-ministers van Buitenlandse Zaken oefenden in Brussel net als donderdag vergeefs druk uit op hun Turkse collega Cem om in te stemmen met een samenwerkingsakkoord tussen de NAVO en de 60.000 man sterke reactiemacht, die in 2003 klaar moet zijn. Turkije, lid van de NAVO, maar geen lid van de EU, wil in tegenstelling tot de andere NAVO-landen niet dat de Europese snellereactiemacht "verzekerde toegang" krijgt tot de planningscapaciteit en middelen van de alliantie.

Ankara wil alleen dat dit "van geval tot geval" gebeurt. Maar de NAVO vreest dat een dergelijke niet-structurele regeling juist leidt tot "duplicatie" die de NAVO bij de vorming van de snellereactiemacht wil vermijden. Die duplicatie leidt niet alleen tot geldverspelling, maar kan op termijn ook de NAVO verdelen, vrezen andere NAVO-landen.

Het Turkse verzet betekent volgens NAVO-diplomaten een "tegenslag" en "vertraging" voor de inspanningen om een raamwerk af te spreken waarbinnen de EU-macht middelen van de NAVO kan lenen als het bondgenootschap als geheel niet aan een vredesoperatie wil deelnemen. De onopgeloste kwestie belandt nu op het bord van de nieuwe Amerikaanse president Bush. "Uiteindelijk moeten niet wij, maar Turkije tevredengesteld worden en op het ogenblik is het dat niet", zei de Amerikaanse minister Albright na een dag van onderhandelingen op het NAVO-hoofdkwartier. Turkije wil garanties dat het niet wordt buitengesloten van besluitvorming en planning van eventuele vredesoperaties door de Europese snelle-reactiemacht, die de Turkse strategische belangen kunnen beïnvloeden. Turkije, met de Kaukasus en Irak nabij, heeft onder meer een territoriale twist met Griekenland over Cyprus. "We begrijpen dat Turkije bijzondere zorgen heeft door zijn unieke ligging en het is niet verwonderlijk dat zijn zorgen groter zijn dan die van de andere bondgenoten", zei de Amerikaanse minister Albright. "Tegelijkertijd begrijpen wij het standpunt van de EU en geloven wij dat zij werkelijk in goed vertrouwen een inspanning heeft geleverd." De NAVO-ministers bogen zich gisteren en donderdag over het akkoord dat de EU-regeringsleiders vorige week op hun top in Nice sloten over de reactiemacht. Zij werden het na Franse concessies wel eens over geregeld overleg tussen de NAVO en de EU, ook op ministersniveau.

De Turkse premier Ecevit zei gisteren dat de Amerikaanse president Clinton hem donderdagavond vanuit Air Force One had opgebeld om te vragen om de medewerking van Turkije ten einde de EU "verzekerde toegang" tot de NAVO-planningscapaciteit en -middelen te geven. Het was de tweede persoonlijke oproep van Clinton binnen een week. "Er is totaal geen verandering in onze positie", zei Ecevit gisteren. "We kunnen voor serieuze gevaren komen te staan als we worden uitgesloten van de Europese Defensie- en Veiligheidsidentiteit."

NAVO-secretaris-generaal Robertson noemde de onderhandelingen met Turkije gisteren "lang, zelfs afmattend, maar de moeite waard". Hij zei dat hij geen doorbraak had verwacht omdat het een moeilijke kwestie is en "we moeten ons zelf geen kunstmatige deadlines opleggen". De Nederlandse minister Van Aartsen sprak van een "tegenslag". "Jammer. We hadden gehoopt verder te komen", zei hij.

Robertson en Albright zeiden allebei "tevreden" te zijn met de vooruitgang gisteren. NAVO-diplomaten probeerden ook op de zonnige kant van de onderhandelingen te wijzen. "De vorm van de overeenkomst is veel duidelijker geworden", zei een NAVO-diplomaat. De Turkse minister Cem zei dat het van de EU "onredelijk was om onbeperkte toegang tot de NAVO-middelen te vragen en tegelijkertijd de regels en modaliteiten te bepalen".

Zie ook:

Turkije ligt dwars bij overleg EU-legermacht (15 december 2000)

( a d v e r t e n t i e s )