Israël onderbreekt vredesbesprekingen

Door onze correspondent SALOMON BOUMAN
TEL AVIV, 21 OKT. Israël heeft besloten het vredesproces met de Palestijnen voor onbepaalde tijd te onderbreken. De Algemene Vergadering van de VN veroordeelde Israël de afgelopen nacht voor "excessief gebruik van geweld".

Israëls beslissing het vredesproces te onderbreken kwam na een nieuwe dag van grootschalig geweld in de bezette gebieden. Daarbij zouden elf doden zijn gevallen. Ook aan de grens met Libanon werd geschoten. Aan Libanese zijde werden drie guerrillastrijders gewond. In een niet-bindende resolutie, die met 92 tegen 6 stemmen bij 46 onthoudingen werd aangenomen, veroordeelde de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties vannacht Israëls optreden tegen de Palestijnen. Alle partijen werden opgeroepen onmiddellijk uitvoering te geven aan de afspraken van de recente topconferentie in Sharm el- Sheikh. De VS stemden tegen, Nederland onthield zich.

Premier Ehud Barak zei dat de pauze in de onderhandelingen met de Palestijnen na de Arabische top, dit weekeinde in Kairo, zal ingaan indien blijkt dat het Palestijnse geweld aanhoudt. De Palestijnse leider Yasser Arafat toonde zich niet verrast. "De Arabische wereld is sterker dan (Israëlische) verklaringen", zei hij. Barak deed zijn uitspraken na een dag van hevige gevechten tussen het Israëlische leger en gewapende en stenen gooiende Palestijnen waarbij volgens Palestijnse bronnen elf Palestijnen, onder wie twee kinderen, werden gedood. De Israëlische legerwoordvoerder maakte melding van zes lichtgewonde soldaten. Na het aflopen van de proefperiode van 48 uur om 16.00 uur gistermiddag, waartoe tijdens de top in Sharm el-Sheikh was besloten, nam de strijd in intensiteit toe. Israëlisch tankvuur beantwoordde geweervuur vanuit Beit Jalla op de Westelijke Jordaanoever op Gilo, een wijk in het geannexeerde deel van Jeruzalem. Israëlische helikopters vuurden raketten af op Palestijnse schutters die vanuit huizen in Beit Sahur een in aanbouw zijnde wijk bij Har Homa, eveneens in geannexeerd gebied, onder vuur namen. De zwaarste gevechten deden zich voor in de nabijheid van Nablus waar vier Palestijnen werden gedood.

De aankondiging van het onderbreken van het vredesproces betekent dat Barak vindt dat Arafat het bestand van Sharm el-Sheikh heeft geschonden. Van het Amerikaanse voorstel twee weken na de top van Sharm el-Sheikh de partijen voor voortgezet vredesoverleg naar Washington uit te nodigen komt vooralsnog niets terecht. Dit opent de deur voor Ariel Sharon, de leider van de Likud-oppositie, om tot een nationale noodregering toe te treden. Barak stuurt daar, na het mislukken van de top in Camp David, op aan om de val zijn regering te voorkomen.

De oppositie dreigt de regering Barak, die zonder de tien Arabische parlementariërs over 30 van de 120 stemmen in de Knesset beschikt, ten val te brengen over Israëls bereid voor vrede vergaande concessies aan de Palestijnen te doen.

In het vraaggesprek wees Barak gisteravond niet de kwestie Jeruzalem als de oorzaak van het ontaarden van het vredesproces in een oorlogstoestand aan. Het is volgens hem Arafats onbespreekbare eis van recht op terugkeer van de Palestijnse vluchtelingen naar Israël waarover het vredesproces is gestruikeld. Barak zei dat Arafat niet alleen een Palestijnse staat wil in de hele Westelijke Jordaanoever, inclusief Oost-Jeruzalem, en in de volledige Gazastrook, maar met zijn harde standpunt over het recht van terugkeer ook het bestaan van Israël wil aantasten. Barak gaf dit antwoord op een vraag over het streven van Arafat uiteindelijk ook aanspraak te kunnen maken op gebied in Israël zelf. Barak hintte opnieuw op de mogelijkheid dat op een opvolger van Arafat moet worden gewacht voordat het vredesproces kan worden hervat. Verscheidene keren heeft hij gezegd dat Arafat geen partner meer is en evenmin rijp is om vrede te sluiten. Minister van Justitie Jossi Beilin, een van de architecten van het akkoord van Oslo, zei gisteravond zoals eerder ex-premier Shimon Peres dat het niet Israëls zaak is uit te maken wie uit naam van de Palestijnen met Israël onderhandelt. Beilin en zijn geestverwanten in de Arbeidspartij van Barak zijn gekant tegen diens plannen om een eenzijdige geografische en economische afscheiding van Israël van de Palestijnen uit te voeren. In het tv-vraaggesprek gisteravond brak Barak een lans voor dit nieuwe stokpaardje uit zijn arsenaal ideeën. De Israëlische premier gaf niet aan hoe hij zich die scheiding van de Palestijnen voorstelt. Het moet wel naar zijn zeggen een goed doordacht, geleidelijk proces zijn dat het Israëlische antwoord schijnt te zijn op Arafats voornemen nog dit jaar, misschien 15 november, eenzijdig een Palestijnse staat uit te roepen.

De diplomatieke en militaire ontwikkelingen tussen Israël en de Palestijnen zullen worden beïnvloed door de besluiten die de Arabische top in Kairo zal nemen. Israëlische commentatoren zijn erg gelukkig met de stellingname van de Egyptische president Hosni Mubarak tegen oorlogsgeluiden in de Arabische wereld. In tv- vraaggesprekken heeft de Egyptische leider zich afgevraagd of diegenen die dergelijke geluiden laten horen zich wel rekenschap geven wat oorlog betekent. Een Israëlische tv-commentator zei gisteravond dat Mubarak er niet over piekert zich te laten meeslepen door een extreme Palestijnse anti-Israëlische campagne.

Arabieren dansen een koorddans

In de Egyptische hoofdstad Kairo heeft vandaag en morgen de eerste Arabische top sinds vier jaar plaats. Zelfs Irak mag meedoen. Aanleiding is de crisis tussen Israël en de Palestijnen. De Arabische landen hebben het er maar moeilijk mee.

Door onze correspondent JORIS LUYENDIJK

KAIRO, 21 OKT. Heel even waren de ministers van Buitenlandse Zaken van de Arabische Liga het donderdag ergens over eens. Het ging om de minuut stilte voor Muhammed al-Durra, het twaalfjarige Palestijnse jongetje dat werd doodgeschoten tijdens de onlusten in Israël en de Palestijnse gebieden van de afgelopen drie weken.

Maar toen begonnen de ministers weer te praten en verzandden de besprekingen in de spreekwoordelijke 'hopeloze verdeeldheid'. De Arabische ministers van Buitenlandse Zaken zijn in de Egyptische hoofdstad Kairo ter voorbespreking van de ontmoeting van hun leiders, die vandaag begint. Het is de eerste Arabische top in vier jaar, en de eerste in tien jaar waar Irak welkom is. Verklaard doel is een gezamenlijk Arabisch standpunt over het vredesproces, aanleiding was de bloedige crisis waarin dat vredesproces de laatste drie weken verkeert.

De verwachtingen zijn laag gespannen. Egypte en Jordanië, de enige Arabische landen met een vredesverdrag met Israel, hebben zich op de top van Sharm el-Sheikh eerder deze week al verbonden aan een compromis. Andere Arabische landen reageerden verbolgen, omdat 'Sharm' de Arabische top de wind uit de zeilen zou nemen en omdat de verklaring wordt gezien als een nederlaag voor de Palestijnse leider Arafat. Het was geen toeval dat een in het nauw gebrachte Egyptische president Mubarak in zijn staatskranten vandaag zichzelf liet citeren: "Mubarak: geen negatieve gevolgen van de top in Sharm voor de Arabische top."

Zoals altijd het geval is geweest staan sterk uiteenlopende belangen van de afzonderlijke Arabische lidstaten een gezamenlijk standpunt in de weg. De leiders mannen van Egypte en Jordanië zijn economisch zeer afhankelijk van de Verenigde Staten, de belangrijkste bondgenoot van Israel. Ook de regimes in Saoedi-Arabië en Koeweit hebben Amerika nodig, voor militaire bescherming tegen hun buurman Saddam Hussein. Tegenover deze gematigde landen staan de Arabische Haviken-op- Veilige-Afstand zoals Libië, Irak en Jemen. Zij zeggen oorlog te willen overwegen. Een tussenpositie neemt Israels buurland Syrië in, ook een havik, maar dichtbij. Syrië pleit enerzijds voor verbreking door Jordanië en Egypte van de betrekkingen met Israel, maar verklaart anderzijds dat "het natuurlijk is dat we hier zijn om te praten over vrede", in de woorden van de minister van Buitenlandse Zaken Shara'a.

Dat de Arabische top er al is gekomen, heeft te maken met de grote zorgen die Egypte, Jordanië en in mindere mate Saoedi-Arabië en Koeweit zich dezer dagen maken om de onlusten in Israel en de Palestijnse gebieden. Zij vrezen dat het geweld kan overslaan naar hun eigen land, en dan hun regimes in de val meesleurt. Jordanië en Egypte waren de afgelopen weken toneel van de heftigste onlusten in jaren. De ordetroepen traden hard op tegen de demonstranten, hoewel ze anders dan de Israelische soldaten geen betogers doodschoten.

De woede bij de bevolking over het lot van de Palestijnen wordt mede gevoed door de nieuwe onafhankelijke en semi-onafhankelijke pan- Arabische satellietstations. Meer en meer kanalen bereiken meer en meer gewone huishoudens. Zelfs in de sloppenwijken van het straatarme Egypte staan nu schotels.

Het gevolg is dat Arabieren nu kennis kunnen nemen van veel meer meningen dan hun leiders tot dusver gezond voor hen achtten. Ook kunnen ze Palestijnse kanalen opvangen, met een permanente stroom beelden van stukgeschoten en mishandelde betogers. De Palestijnse kanalen zijn ook de enige die hun camera's opstellen in de vuurlijn, dat wil zeggen dat ze filmen vanachter de demonstranten en niet vanachter de Israelische soldaten. Dit vergroot de identificatie enorm, omdat de kijker met eigen ogen ziet hoe Israelische soldaten te voorschijn komen en aanleggen in zijn of haar richting.

De pan-Arabische stations willen hun onafhankelijkheid onderstrepen en laten vooral oppositie aan het woord. Dit zijn de moslim- fundamentalisten die menen dat strijd tegen Israel de enige mogelijkheid is voor de Palestijnen om hun land terug te krijgen. Zowel de secretaris-generaal van de Libanese fundamentalistisch-islamitische beweging Hezbollah als die van de Palestijnse guerrillabewegingen Islamitische Jihad en Hamas maakten deze weken van dit nieuwe podium gebruik. Zelfs toen de gemoederen ook in eigen land hoog opliepen, konden de staatsmedia in gematigde Arabische landen niet anders dan deze harde lijn volgen, op straffe van verlies van de geloofwaardigheid. Het gevolg is dat de regimes in Egypte, Jordanië, Saoedi-Arabië en Koeweit moeten koorddansen tussen de roep bij hun bevolking om harde maatregelen tegen Israel, en de zeer beperkte middelen en mogelijkheden die zij daartoe hebben. Er moest van deze landen daarom een Arabische top komen om aan de bevolking te tonen dat de Arabische wereld niet werkeloos toeziet. Maar er mag op die top niets substantieels worden besloten. De Libische leider Gaddafi heeft dit door. Eergisteren richtte hij zich via het hoog aangeschreven satellietstation al-Jaziera tot de Arabische wereld. Hij begon met een paar denigrerende opmerkingen: "Wat hebben we aan een top als die zich beperkt tot veroordelingen, vrijblijvende steunbetuigingen en buitenkansjes voor Arabische leiders om lekker te eten en te drinken?" Toen zwaaide hij met een stuk papier waarvan hij beweerde dat het de concept-slotverklaring was van de Arabische top. Het was een zeer terughoudend document. Deze verklaring dient nergens toe, aldus de kolonel, "al weet ik zeker dat er onder zal komen te staan 'met de hartelijke dank voor de uitmuntende gastvrijheid van president Hosni Mubarak van Egypte'."

Zie ook:

Balorigheid vervangt opstandigheid (19 oktober 2000)
Israël en Palestijnen beloven einde geweld(17 oktober 2000)
Mubarak: meer geweld dreigt (16 oktober 2000)
De Palestijnse opstand en de IT-revolutie (16 oktober 2000) Arafat en Barak naar top in Egypte (15 okotber)
Hoop op top over Midden-Oosten (14 oktober 2000)
Ondanks geruzie, een tegen Israël (14 oktober 2000)
Israël valt doelen Palestijnen aan (13 oktober 2000)
Nationalisten halen hun gelijk (13 oktober 2000)
Raketaanval Israël op Palestijnen (12 oktober 2000)
'Opstand redt Arafat van binnenlandse woede' (12 oktober 2000)
'Ze durven niks zolang we hun soldaten hebben'
(11 oktober 2000)
Israel verlengt ultimatum aan Palestijnen (10 oktober 2000)
Premier Israel stelt Arafat ultimatum (9 oktober 2000)
'Beperkte oorlog' dreigt in Israel (7 oktober 2000)
Politie in Jeruzalem uit zicht Palestijnen (6 oktober 2000)
Barak blijft weg bij nieuw overleg Arafat (5 oktober 2000)
Staakt-het-vuren Israel, Palestijnen (3 oktober 2000)
Weer oproep tot bestand in Israel (2 oktober 2000)

( a d v e r t e n t i e s )