TWEE INSTITUTIES die werkzaam zijn in het Nederlandse publieke domein, genieten een bijzondere status. Dat zijn de rechterlijke macht en de centrale bank. Beide hebben, overigens niet alleen in Nederland maar in alle democratische landen, een verregaande mate van autonomie. De rechter en de centrale bankier hebben met elkaar gemeen dat de rechtspraak en het monetaire beleid niet direct beïnvloed - laat staan gedicteerd - worden door de politiek. De onafhankelijkheid van de rechtspraak en van centrale banken houdt politieke sturing buiten de deur. Bewindslieden en parlementariërs gaan niet over de hoogte van straffen en ook niet over de rentevoet. Dat is maar goed ook.

Soms botsen de twee instituties. Zoals in de kwestie van het verschoningsrecht van De Nederlandsche Bank ten aanzien van documenten over het zogenoemde 'clickfonds-onderzoek' van justitie naar beursfraude. Een rechter-commissaris in Amsterdam heeft onlangs bepaald dat de centrale bank zich niet mag verschuilen achter geheimhouding en verplicht is om vertrouwelijke informatie die betrekking heeft op het toezicht op financiële instellingen over te leggen. De zaak was aangezwengeld door de advocaten van verdachten van beursfraude die inzage wilden hebben in gespreksverslagen van De Nederlandsche Bank in het clickfonds-onderzoek. De rechter is hierin meegegaan, tot ontzetting van de centrale bank. De president van De Nederlandsche Bank, Wellink, spreekt van een gerechtelijke 'dolksteek' in de rug van de toezichthouder.

TALLOZE BEROEPSGROEPEN - van dominee en dokter tot maatschappelijk werker en journalist - beroepen zich maar al te graag op het verschoningsrecht om hun bronnen te beschermen. Rechters zijn daarvan niet altijd onder de indruk en vinden dat het aan hen is om te beoordelen wat wel of niet nodig is voor hun onderzoek. Maar in het geval van De Nederlandsche Bank heeft de rechter-commissaris de kwestie nodeloos op scherp gezet, met weinig begrip voor de werkzaamheden van een centrale bank. Het banktoezicht gaat over inzage in de bedrijfsgegevens van particuliere financiële instellingen en bewaking van de integriteit van het bancaire stelsel. Het kan uitsluitend worden uitgeoefend als de betrokkenen er op aan kunnen dat vertrouwelijk verstrekte bedrijfsgegevens niet morgen op straat liggen. Als dat gebeurt, kan de centrale bank zijn taak als deugdelijke toezichthouder wel opdoeken.

De Nederlandsche Bank is bereid om mee te werken aan gerechtelijk onderzoek, maar wil zelf de hand houden in de afweging van de informatie die wordt vrijgegeven. Dat is een alleszins redelijk standpunt en kan in goed overleg uitmonden. De rechter wil de toezichthouder op de vingers kijken, maar de toezichthouder moet ook de rechter kunnen corrigeren, juist omdat de positie van de centrale bank en rechterlijke macht wat betreft onafhankelijkheid vergelijkbaar is. Daar is de Amsterdamse rechter-commissaris in zijn gretigheid aan voorbijgegaan.

( a d v e r t e n t i e s )