NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Door onze correspondent STEVEN ADOLF
AÏT-LEKAK, 14 MAART. De Marokkaanse regering wil de positie van de vrouw verbeteren. Het leven van de vrouw is zwaar, met name op het platteland. Maar orthodoxe moslims zien veel van de beoogde hervormingen als in strijd met de islam.

Aït-Lekak, een roodlemen gehucht van tweehonderd zielen aangeplakt tegen de massieve wanden van de besneeuwde Hoge Atlas in Marokko. Blozend brengt Aïcha (15 jaar) ons het bittere brood en de olijfolie die bij de thee worden geserveerd. Op haar rug, afgedekt door een draaglap, slaapt haar baby onverstoorbaar door. Geconcentreerd schrijft ze haar eigen naam in een schrift, vrucht van drie maanden school. Meer zat er niet in, de koeien moesten worden gehoed, de aardappels gerooid en met de baby blijft er helemaal geen tijd meer over.

De modder op de felgekleurde jurken en truien van de Berbervrouwen rond de dorpsbron verraadt het harde bestaan aan de voet van de Toubkal, Marokko's hoogste berg. Overdag is het werk op de kleine akkers in de rivierbedding. 's Middags wordt gekookt op de keukenstoof, een open, aarden vuurpot in een zwartgeblakerde ruimte met een gat in het dak bij wijze van schoorsteen. Gebukt onder onwaarschijnlijk grote bossen slepen de vrouwen het brandhout de berg op. Er is geen openbaar vervoer, geen elektra, geen telefoon, geen gas, geen stromend water.

Net als elders in de bergen en het platteland hier zijn praktisch alle vrouwen analfabeet, onder de mannen kan een tiental lezen en schrijven. De meisjes trouwen er op jonge leeftijd. Tien, twaalf kinderen was vroeger geen uitzondering, tegenwoordig is vijf tot zeven kinderen de norm. "Meer is te duur geworden", verklaart een vrouw. En in de kliniek beneden aan de berg is het mogelijk de pil of een spiraaltje te krijgen.

Sinds het aantreden van koning Mohammed VI, afgelopen zomer, is het nationale debat over de positie van de vrouw in Marokko in een hogere versnelling gekomen. De jonge vorst pleitte bij herhaling voor meer rechten voor de vrouw. Dat gaf nieuwe lucht aan een ambitieus actieplan dat de regering van premier Abderrahmane El Yousssoufi reeds een jaar in de kast heeft liggen. Maar het leidde ook tot fel verzet vanuit orthodox-islamitische kring. De vrijdagmiddagdienst in menige moskee wordt benut om te ageren tegen het "joods-christelijk complot" dat geen respect toont voor de islamitische wetten en de vrouwen dreigt te veranderen in "alcoholici en gedegenereerden".

Familieplanning, een eufemisme voor seksuele voorlichting en geboortenbeperking, is nog een van de minst controversiële punten in het plan van aanpak. De afgelopen jaren reeds probeerde Marokko de explosieve bevolkingsgroei – bijna de helft van de naar schatting 35 miljoen inwoners is jonger dan 18 jaar – terug te dringen.

Een behandelkamer van de polikliniek annex consultatiebureau Hay Hassini even buiten Marrakech. Achter een scherm is een groep verpleegsters bezig een spiraaltje in te brengen. In de zaal ernaast gaat het monsterkoffertje met de pil, een ingepakte condoom en een hardroze plastic vagina met spiraaltje onbevangen van hand tot hand. Een oudere vrouw verklaart luidkeels van achter haar sluier dat ze al twaalf jaar de pil slikt. Nu ze in de menopauze is gekomen, wil ze weten of er alternatieven zijn. "Wij ondervinden betrekkelijk weinig weerstand uit religieuze kring", stelt dr. Mohammed Benchaou, die de familieplanning coördineert vanuit de Ibn Tofail kliniek in Marrakech. De voorlichting in consultatiebureaus en poliklinieken werpt volgens de officiële cijfers haar vruchten af. Gemiddeld gebruikt meer dan de helft van de vrouwen voorbehoedmiddelen, zeggen de cijfers, tegen 20 procent in 1960. Van de middelen is de pil verreweg het populairst.

Aanzienlijk problematischer ligt verandering van de Moudawana, de islamitische familiewetgeving die de positie van de vrouw regelt op basis van een orthodoxe interpretatie van klassiek islamitisch recht. Volgens de huidige Moudawana kunnen vrouwen niet trouwen zonder toestemming van hun vader, is polygamie toegestaan en kunnen vrouwen worden verstoten met een te verwaarlozen alimentatie die doorgaans niet wordt uitgekeerd. In uitzonderlijke gevallen kan de vrouw echtscheiding aanvragen, maar de procedures zijn moeizaam en uiterst langgerekt.

Met verwijzing naar internationale verdragen op het gebied van de mensenrechten die door Marokko zijn ondertekend, bereidt de regering Youssoufi een grondige aanpassing van de Moudawana voor. De plannen kunnen rekenen op een warm onthaal bij de 200 vrouwenorganisaties die bestaan uit de minderheid van hoog-opgeleide vrouwen in Marokko. "Het actieplan is voor ons een minimum, een eerste stap", zegt Nouzha Skalli, op het kantoor in Casablanca van de Vereniging van Democratische Vrouwen. De tijd dat de vrouwen eerst van hun vader waren en vervolgens van hun man zijn definitief voorbij, meent zij. Een dialoog met de grote orthodoxe moslim-beweging, onder andere geconcentreerd in de Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling, is volgens Skalli vrijwel onmogelijk. "Ze denken dat meisjes tussen de 15 en de 18 jaar prostituées worden als de huwbare minimum-leeftijd tot 18 jaar wordt verhoogd", zegt Skalli. "Ze krijgen veel mensen mee door te stellen dat de plannen tegen de islam indruisen."

In Marokko bestaan twee snelheden, meent Naïma Alami van de Vereniging van vrouwelijke ondernemers, terwijl haar chauffeuse haar Fiat Panda routineus door het drukke stadsverkeer van Casablanca laveert. Tegenover het platteland met zijn achterstandsgebieden staat een groeiend aantal vrouwen in de grote steden die hun rechten opeisen. Zelf leidt Alami een confectie-atelier met veertig vrouwelijke werknemers. "Vrouwen werken harder, zijn eerlijker en conscientieuzer", meent ze, terwijl de Fiat bij wijze van illustratie met een ruk moet uitwijken voor een groepje dronken mannen. Een verbeterde positie in het erfrecht en een betere garantie dat vrouwen over hun eigen salarissen kunnen beschikken, rekent ze tot de prioriteiten van de vernieuwingen. "Maar er moet nog heel wat gebeuren om de nieuwe maatregelen door te voeren", meent ze. "Wat in eeuwen is opgebouwd, breek je niet af in twee, drie jaar."

Ook in meer verlichte kring wordt gewaarschuwd dat een al te drastische aanpassing van de Moudawana geen soelaas biedt. "We kunnen in Marokko meisjes niet zonder toestemming van de vader in het huwelijk laten treden. Dat is traditioneel niet te verdedigen", meent marketing-deskundige Noureddine Ayouch. Hij is de drijvende kracht achter een stichting die door middel van kleine leningen en scholing de vrouwen op het platteland verder probeert te helpen. "Een verbod van polygamie is niet slim", meent hij. "Beter is het alle vrouwen het recht op een huis en een inkomen te geven. Dat maakt de polygamie zo duur dat zij vanzelf verdwijnt."

De mannen boven in de bergen van de Hoge Atlas moeten vooralsnog weinig weten van de voorgestelde veranderingen. "Met deze wet kunnen de mannen er alleen maar op achteruitgaan", meent Rachid bij de thee. Het is bovendien slecht voor de economie als de vrouwen straks meer willen gaan verdienen, zegt hij. "Een goede moslim wil niet dat zijn vrouw het huis verlaat en gaat werken", zegt Said. Zijn tienjarige dochter mag wel naar school, maar niet te lang anders gaat ze straks nog naar de stad. "Dan zien ze te veel dingen van buiten en willen dat later zelf ook."

( a d v e r t e n t i e s )