NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Uitvoering van het doodvonnis tegen Abdullah Öcalan zal Turkije internationaal isoleren. Maar als het vonnis niet wordt uitgevoerd zal de regering de eigen bevolking van zich vervreemden.

Door onze redacteur BERNARD BOUWMAN

ISTANBUL, 29 JUNI. Vier maanden geleden konden veel Turken er geen genoeg van krijgen. Steeds weer lieten alle televisiestations zien hoe 'staatsvijand nummer 1', Abdullah Öcalan, door Turkse commando's uit Kenia werd opgehaald en teruggebracht naar zijn geboorteland. Een ongekende golf van optimisme spoelde over het land. Nu de leider van de separatistische Koerdische Arbeiderspartij (PKK) buiten gevecht was gesteld, dachten velen, zou het ook wel snel zijn afgelopen met het separatisme in het zuidoosten.

Vandaag, de dag dat Öcalan ter dood is veroordeeld, is van dat optimisme weinig meer te merken. Nog steeds hebben in het zuidoosten bijna elke dag acties plaats tegen Turkse doelen. Dreigementen van de PKK om aanslagen te plegen op buitenlandse gasten hebben de toeristische sector in Turkije in een tot nog toe ongekende crisis gestort. En de Turkse regering wordt geconfronteerd met een onoplosbaar dilemma. Uitvoering van het doodvonnis zal vrijwel zeker leiden tot een sterk internationaal isolement. Zo heeft de Raad van Europa Turkije al met schorsing gedreigd als Öcalan daadwerkelijk wordt geëxecuteerd. Maar als de regering in Ankara besluit om de PKK- leider te laten leven, zal zij de binnenlandse publieke opinie van zich vervreemden. En zo is Öcalan van oorlogstrofee opnieuw tot lastpost geworden, die zelfs in zijn gevangenschap de Turkse regering in aanzienlijke problemen brengt.

Ten dele is de Turkse regering zelf verantwoordelijk voor de situatie. Oproepen van Öcalan tot vrede werden steevast afgedaan als een vertwijfelde poging van een lafaard om de strop te ontlopen. "Öcalan heeft zijn excuses aangeboden voor het leed dat de PKK heeft aangericht", zegt een medewerker van de Koerdische HADEP-partij. "Als de Turkse regering ook 'sorry' had gezegd tegen alle Koerdische moeders die in de strijd kinderen hebben verloren, zou dat het begin kunnen zijn van een proces van verzoening."

De uitgangspositie voor zo'n verzoening leek ideaal. De invallen van het Turkse leger in Noord-Irak, van waaruit de PKK militaire acties uitvoerde, hebben de Koerdische rebellen zwaar getroffen. Ook binnen de PKK zelf is het besef gegroeid dat de gewapende strijd nergens toe heeft geleid en dat het tijd wordt voor een dialoog. Het idee van een onafhankelijk Koerdistan is al lang opgegeven. "Het enige wat Koerden nu nog vragen, is een beetje respect en begrip voor ons verdriet", zegt de HADEP-medewerker.

Maar van dat begrip was tijdens het proces bij veel Turken weinig te merken. Het publieke debat in Turkije werd - met instemming van de Turkse autoriteiten - volledig gedomineerd door de zogeheten sehitler, de nabestaanden van Turkse slachtoffers van gewelddadige acties van de PKK.

'Doodstraf te mild voor Öcalan'

Voor de sehitler is Öcalan niets anders dan een babymoordenaar en terrorist. "Als Öcalan wordt opgehangen, dan vieren wij feest", scanderen groepen sehitler zo ongeveer elke dag in de haven van Mudanya, van waaruit de boot naar het zwaarbewaakte eiland Imrali vertrekt, waar de rechtszaak tegen Öcalan plaatsheeft. De sehitler-moeders begrijpen niets van het internationale verzet tegen de doodstraf voor Öcalan. "Europa heeft het steeds over de rechten van de mens. Had mijn zoon niet een fundamenteel recht om te leven", zei een moeder onlangs bij het graf van haar zoon, die door aanhangers van de PKK in de rug was geschoten. Vanmorgen nog probeerde een vader van een slachtoffer van de PKK naar Imrali, waar het proces tegen Öcalan plaatsheeft, te zwemmen omdat hij "met zijn eigen handen de terrorist Abdullah Öcalan wilde vermoorden".

De Turkse regering heeft nog enige tijd om te pogen dat binnenlandse klimaat te beïnvloeden. Het doodvonnis van Öcalan wordt automatisch voorgelegd aan het Hof van Beroep. Als dat vasthoudt aan het vonnis, heeft er een stemming plaats in het parlement. Ten slotte moet president Demirel het vonnis bekrachtigen. Een mogelijk scenario dat in Turkije opgeld doet, is dat de Turkse regering zal proberen om dit proces zo lang mogelijk te rekken in de hoop dat langzamerhand de stemming in Turkije bijdraait en zo een internationaal isolement wordt voorkomen. Een aantal krantencommentatoren schrijft al dat het beter is om Öcalan te laten leven. "De doodstraf is te mild", schreef Ilnur Cevik, "Öcalan moet blijven leven zodat hij elke dag wordt geconfronteerd met het leed dat hij heeft aangericht."

Eén ding staat vast: de Turkse regering is zeer gevoelig voor kritiek vanuit Europa. Tijdens het proces deed Ankara zijn uiterste best om de internationale gemeenschap ervan te overtuigen dat de rechtsgang eerlijk was. Zo was het mede onder druk van de Raad van Europa dat het Turkse parlement besloot om de staatsveiligheidshoven (DGM's) te hervormen. Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg heeft immers bepaald dat zo'n hof per definitie niet onafhankelijk is omdat een van de rechters militair is en dus onderworpen aan de militaire tucht. Om een mogelijke veroordeling van de procesgang door het Hof te voorkomen kwam de nieuwe regering van premier Ecevit met een wetsontwerp dat de militaire rechter uit de DGM, die Öcalan berecht, verwijderde.

De toeristische sector houdt vandaag zijn hart vast. Want tijdens het proces ging elke oproep tot vrede van Öcalan gepaard met een dreigement. Enkele keren bood de PKK-leider de Turkse regering aan om zijn militairen binnen drie maanden te ontwapenen en uit de Koerdische bergen te halen. "Maar weet wel", zo voegde hij daar steevast aan toe, "dat er honderden, duizenden mensen bereid zijn om zich voor mij op te blazen." Als enkelen van hen de daad bij het woord voegen, zal Turkije, zo weten de reisbureaus, jaren uit de gratie liggen bij buitenlandse toeristen. Turkije is voorlopig nog niet van Öcalan af.

Slotpleidooi Öcalan

"Ik ontken de beschuldiging van hoogverraad. Ik geloof dat ik strijd voor de eenheid van het land en voor de vrijheid. Ik geloof dat ik heb gestreden voor een democratische republiek en niet tegen de republiek. Ik hoop dat het probleem, ontstaan door historische fouten, zal worden opgelost. Ik wil dat deze rechtszaak daartoe bijdraagt. Ik herhaal mijn oproep, de belofte die ik bij aanvang deed, tot een rechtvaardige en eerlijke vrede en broederschap binnen de democratische republiek. Ik vraag de mensen, de staat en alle sociale krachten hun plicht te doen. De toekomst van het land ligt in de vrede en niet in oorlog. Ik groet u allen."

( a d v e r t e n t i e s )