NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

DE PRESIDENTSVERKIEZINGEN in Brazilië van afgelopen zondag hebben een duidelijke winnaar en een onduidelijke toekomst opgeleverd. Fernando Henrique Cardoso, de hervormingsgezinde 67-jarige socioloog, is de eerste president in Brazilië die langs constitutionele weg voor een tweede termijn is gekozen. Maar hem staat een enorme taak te wachten. In zekere zin hangt de terugkeer van rust in de internationale financiële markten de komende weken af van de mate waarin Cardoso er in slaagt geloofwaardig te maken dat Brazilië versneld voortgaat met politieke en economische hervormingen.

Het gaat om essentiële zaken. Brazilië heeft een grondwet die dringend aan herziening toe is, een munt die overgewaardeerd is en een begrotingstekort dat onhoudbaar is. Dit zou in ieder land een enorme uitdaging zijn; in Brazilië wordt de situatie verder gecompliceerd door het politieke systeem, waarin telkens verschuivende meerderheden in het Congres (afhankelijk van het onderwerp), het gebrek aan partijloyaliteiten, de macht van de deelstaten en de relatief zwakke positie van de federale overheid de speelruimte van de president beperken.

DE VERKIEZINGSSTRIJD ging tussen twee exponenten van een uiteenlopende ideologie. Cardoso was in zijn jongere jaren een linkse intellectueel, een van de grondleggers van de 'afhankelijkheidstheorie' die begin jaren zeventig opgang deed. Hij was actief betrokken bij de democratische oppositie tegen het militaire regime voordat hij een politieke carrière begon waarin hij geleidelijk opschoof naar gematigde, hervormingsgezinde standpunten. Als senator herschreef hij in 1988 de Braziliaanse grondwet, als minister van Financiën was hij in 1994 verantwoordelijk voor de introductie van de real de eerste stabiele munt die Brazilië in generaties heeft gehad.

Zijn belangrijkste tegenstander in de verkiezingen, Luis Inacio 'Lula' da Silva, heeft een even indrukwekkende staat van dienst. De voormalige metaalarbeider met slechts enkele jaren lagere school leidde tegen het einde van de jaren zeventig massale stakingsacties van de onafhankelijke vakbonden in de deelstaat S~ao Paulo, het economische zwaartepunt van Brazilië. Met de steun van de progressieve kerk groeide de volkse 'Lula' uit tot een charismatische oppositieleider in de nadagen van het militaire bewind. Zijn Arbeiderspartij vertolkt sindsdien het links radicalisme van sociale rechtvaardigheid in een land met één van de scheefste inkomensverdelingen ter wereld.

In zijn eerste presidentstermijn heeft Cardoso een begin gemaakt met economische hervormingen. Dankzij de stabiliteit van de real is de chronische inflatie in Brazilië uitgebannen. Privatiseringen van staatsbedrijven, liberalisering van de buitenlandse handel en het kapitaalverkeer hebben de Braziliaanse economie gemoderniseerd. Maar er moet dringend meer gebeuren, wil Brazilië de komende tijd een afstraffing door de financiële markten ontlopen. Slechts met extreem hoge rentetarieven wist Brazilië in de weken voorafgaande aan de verkiezingen een devaluatie van de real te voorkomen. De economie is daardoor volkomen afgeknepen.

DRIE URGENTE problemen zijn nauw met elkaar verweven. De grondwet moet herzien worden, onder andere om het mogelijk te maken het pensioenstelsel en de verhouding tussen de federale overheid en de deelstaten te hervormen. Het genereuze pensioenstelsel en het gebrek aan greep op de uitgaven vormen de belangrijkste oorzaak van het chronische Braziliaanse begrotingstekort (op het ogenblik tegen de acht procent), dat op zijn beurt de aanleiding vormt voor de financiële druk op de real.

Zelfs als Cardoso er in slaagt al deze onderwerpen snel aan te pakken, dan nog gaat daar tijd overheen. Intussen kunnen kapitaalvlucht (de afgelopen weken slonken de Braziliaanse valutareserves soms met meer dan één miljard dollar per dag) en een aanval van speculanten de real onderuit halen. Een crash van de real - na de immense schade die de Russische en Aziatische crises hebben teweeggebracht is dat wel het laatste waarop de financiële wereld op dit moment zit te wachten. Terecht wordt op het ogenblik achter de schermen naarstig gewerkt aan een 'Brazilië-pakket' van miljarden dollars dat bedoeld is om de markten te kalmeren, de druk op de real te verminderen en de Braziliaanse regering de ruimte te geven om hervormingen uit te werken.

Deze financiële reddingsboei voor Brazilië is nodig om verdere paniek in de wereld een halt toe te roepen, maar het mag geen vrijbrief vormen om aanpassingsmaatregelen achterwege te laten. De Braziliaanse regering moet met een geloofwaardig plan komen om het begrotingstekort te verminderen, het pensioenstelsel aan te passen en de politieke verhoudingen tussen het federale centrum en de deelstaten te herzien. Hoe dan ook betekent dit dat Brazilië een diepe recessie staat te wachten, met alle sociale gevolgen van dien.

CARDOSO GAAT een lastige tweede termijn in als president. Hij zal de komende vier jaar moeten bewijzen dat hij niet alleen een hervormer is in goede tijden, maar ook als het tegenzit. Brazilië moet meer worden dan een land met een veelbelovende toekomst. Er zal ook voor moeten worden gewerkt.

( a d v e r t e n t i e s )