NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

Door FRITS ABRAHAMS
Alweer de laatste uitzending van Van Kooten en De Bie van dit seizoen - dat stemt niet vrolijk. Te minder omdat ik vooral de laatste jaren sterk het gevoel heb, dat ze juist in de tweede helft van het seizoen beter en constanter op dreef komen.

Deze laatste aflevering was misschien wel de beste van het héle seizoen, of is dit de macht van de voorbarige nostalgie? Jack Rubato, de ambitieuze tv-entrepreneur, is uitgegroeid tot een van de betere Van Kooten-types. Wanhopig probeert hij steeds bij Djon en Djoop van Endemol in het gevlij te komen, maar zelfs zijn musical-adaptatie van 'Alleen op de wereld' van 'Hector Malloot' schijnt geen kans te maken.

Scheermesscherp was ook de satire op de flitsende mediaconsulenten van bureau 'Wolvenslag', die op het punt stonden de hele VPRO naar God te helpen. Daaronder school, zeker bij De Bie, diepe bezorgdheid over de toekomst van het publieke bestel in het algemeen en de VPRO in het bijzonder.

Een van de opvallendste, nieuwe tv-programma's van dit seizoen is VARA's Het Lagerhuis op zaterdagavond. Het is, gemeten naar kijk- en waarderingscijfers, een succesvol programma. En terecht, wat mij betreft. In het begin had ik moeite met het programma, het maakte een nogal overladen indruk met twee hoofdfiguren - Witteman en Van Dam - en een hele batterij van debaters. De emmer is nog steeds erg vol - vijf debaters en één onderwerp minder zou geen kwaad kunnnen - maar het is, hoe dan ook, een levendig programma dat tot meedenken en meediscussiëren noodt.

Oppervlakkige discussies en loos geschreeuw - dat is de kritiek die je hier en daar op dit programma hoort. Maar ik heb in 's lands vergaderzalen doorgaans heel wat minder geïnspireerde debatten moeten aanhoren. Dé vondst van dit programma is dat tot dusver onbekende Nederlanders in staat worden gesteld tot een zinvolle bijdrage aan het maatschappelijke debat. Zij doen dat met grote overgave en soms met verrassende welsprekendheid en geïnformeerdheid.

Nu de reeks vordert, gaat de kijker zijn favoriete sprekers herkennen. Zo hoor ik bijvoorbeeld graag de heren Van Meeteren, Sterkenburg en Tomlow en de dames Heuvel en Merkies. De programmamakers zijn, geloof ik, nogal gecharmeerd van de heer Bres, de stem van het Hagenese volk, maar ik ben niet dol op zijn rauwe populisme: het komt al gauw neer op invoering van de doodstraf en - zijn laatste standpunt - het neerknallen van weerspannige Albanese kinderen door het Franse vreemdelingenlegioen.

Komen we bij Marcel van Dam, zonder wie dit programma ondenkbaar is. Hij is er de eloquente spil van, ook al is zijn aanwezigheid beperkt tot twee 'momenten'. Van Dam, dat wisten we al heel lang, is een uitstekende debater, een van de beste van het land. Maar, 'met alle respect' (dat moet je er tegenwoordig in Nederland bij zeggen als je iets vervelends over iemand gaat beweren): er is toch iets vreemds met Van Dam aan de hand.

We hebben nog niet zo lang geleden gezien hoe hij volledig over de schreef ging in het debat met Pim Fortuyn. Dat leek een incidentele misser, waar ik nooit meer op teruggekomen zou zijn, ware het niet dat Van Dam zich afgelopen zaterdagavond tegen CDA'er Van de Camp opnieuw niet genoeg in de hand had.

Het ging over de vrije verstrekking van heroïne aan verslaafden. Van de Camp pleitte voor afkicken, Van Dam voor verstrekking aan 'hopeloze gevallen'.

Het debat, vriendelijk begonnen, werd steeds grimmiger en op een bepaald moment riep Van Dam uit: ,,U denkt dat u mooie principes heeft, maar als je écht van mensen houdt, moet je vuile handen durven maken, en dat durft u niet.'' Aan zijn oogopslag en licht trillende stem kon je merken dat hij inmiddels weer écht woedend was geworden.

Dat lijkt me niet verstandig. Wie zijn zelfbeheersing verliest, is per definitie de verliezer van zo'n debat. Wat bij Van Dam begint te irriteren, is zijn luidkeelse demonstratie van morele superioriteit, zijn autoritaire, gelijkhebberige toon die iets heeft van: wie niet horen wil, moet maar voelen. Wat je dan als toehoorder vooral gaat voelen, is sympathie voor de underdog.

R A D I O   V O O R A F :

Door KESTER FRERIKS
Het laatste verhaal dat Samuel Beckett schreef heet Stirrings Still (1988), door Hugo Claus vertaald als Verroeren. Hans Dagelet leest het vanavond voor in het programma 'De Avonden'. In prachtige, voor Beckett zo kenmerkende cirkelredeneringen verhaalt het over een man die zich als vastgegesnoerd voelt aan zijn tafel, hij overweegt om op te staan en naar buiten te gaan, maar of hij nu binnen of buiten is, aldoor achtervolgt hem verdriet. Het leven heeft hem 'geslagen', zoals Beckett enkele keren herhaalt.

Nu het toneelstuk Eindspel uit 1954-1956 door toneelgroep De Appel wordt uitgevoerd, is deze uitzending van Verroeren een goede gelegenheid met het proza van Samuel Beckett kennis te maken. Hans Dagelet leest het verhaal mooi voor; melodieus, muzikaal, ritmisch. De claustrofobische wereld waarin de naamloze figuur, hij wordt slechts aangeduid met 'hij', verkeert, krijgt via de radio een beklemmende dimensie. De luisteraar ziet de man aan de tafel, een beeld dat mij deed denken aan Krapp's laatste band, ook van Beckett, waarin een man met behulp van een bandrecorder zijn leven reconstrueert.

Het grote verdriet waarin de man leeft, heeft met gemis aan liefde te maken. Maar Beckett benoemt het niet nader; hij richt al zijn aandacht op de bewegingloosheid van de man, die tegelijk ten prooi is aan een dreigende, woelende onrust. Maar hij is er zich van bewust dat het wegvluchten uit zijn kamer, weg van zijn tafel, weg weg, geen enkele troost of verlossing biedt: hij snelt het verdriet dan eerder tegemoet dan dat hij het verdriet ontloopt.

In de ruim dertig jaar die zijn verstreken tussen Eindspel en Verroeren is Beckett zeldzaam trouw aan zijn thematiek gebleven. Hij schrijft over mensen gevangen in hun eigen gedachtenwereld, waaruit ontsnappen onmogelijk is. Stilstand en rusteloosheid staan met elkaar op gespannen voet. En het is Beckett's lenige, sierlijke en compacte taal die beweging geeft aan deze impasse. Er zitten heel treffende passages in Verroeren die een pijnlijke wereld van eenzaamheid oproepen. De stem van Hans Dagelet, geleid door de nauwkeurige vertaling van Hugo Claus, brengt de tekst zo dichtbij, dat het is alsof we naar iemand luisteren die misschien diep in onszelf woont.

Verroeren in 'De Avonden', Radio 5, 23.15u.