NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

DOSSIER
RIJKSBEGROTING

Een historisch dieptepunt voor de republikeinse zaak in Nederland: slechts één lid van de Staten-Generaal liet op Prinsjesdag ,,om principiële redenen'' verstek gaan bij het uitspreken van de Troonrede door de koningin in de Ridderzaal. De eenzame anti-monarchist was GroenLinks-senator Tom Pitstra. Ook de Tweede Kamerleden Leonie Sipkes en Tara Varma bleven dinsdag uit republikeinse motieven weg, maar zij wilden de zaak niet op de spits drijven en daarom gaven zij officieel geen redenen op voor hun afwezigheid.

De zaak ligt gevoelig in GroenLinks. Volgens het verkiezingsprogramma streeft deze partij naar afschaffing van de monarchie. Maar partijleider Paul Rosenmöller, wél in de Ridderzaal, wil het liefst van het republikeinse standpunt van zijn partij af.

Pitstra noemt de Troonrede ,,een verzameling plattitudes, een volstrekt zinloos ritueel en een monarchistische poppenkast''. Volgens Pitstra moet Rosenmöller in de Tweede Kamer meer inhoud geven aan het anti-monarchisme van de partij, maar deze ziet dat geheel anders. ,,Als Pitstra dat vindt, heeft hij daar zelf alle gelegenheid voor bij de behandeling van de begroting voor het Koninklijk Huis in de Eerste Kamer.''

Rosenmöller vindt het republikanisme van zijn partij een fossiel uit een grijs-links verleden. ,,De manier waarop koningin Beatrix een zakelijke invulling geeft aan onze monarchie, is mij liever dan menig republiek.''

Volgens Pitstra is het ,,feitelijk niet waar'' dat de koningin niets te vertellen heeft. ,,De laatste tijd wordt steeds duidelijk dat de koningin een schaduwregering voert. Haar macht is ongecontroleerd en ze hoeft geen verantwoording af te leggen.''

Wegblijven uit de Ridderzaal is Pitstra's solo-actie tegen dit onrecht. ,,Oranjeklanten hebben hun tradities en wij de onze. Eigenlijk wilde ik mijn wegblijven koppelen aan een actie, maar er waren dit jaar geen buitenparlementaire acties tegen de monarchie. Daarom heb ik toch maar een groot deel van de Troonrede op televisie bekeken.'' De senator heeft leren leven met de monarchie in de rest van het parlementaire jaar. Zo gaat hij in voorkomende gevallen wel op bezoek bij de koningin, als zij delegaties van Eerste Kamerleden ontvangt. ,,Ik kan niet weigeren mee te doen aan alles, waar ik het niet mee eens ben. Ik ben ook tegen de Eerste Kamer en daar zit ik ook in.'' (PdB)

AARDAPPELETERS VAN ZALM

,,Ik zit gewoon om zes uur achter de aardappels.'' En: ,,Elke baan, ook de mijne, kan in deeltijd worden vervuld. Kijk naar de hoogste bazen op een departement: de directeuren-generaal. Die zijn er vaak nog hoogleraar bij of ze hebben commissariaten. Dat kan ook, dus kan deeltijd ook.''

VVD-minister Gerrit Zalm van Financiën werd deze maand in een interview langs de "Feministische Meetlat' van het maandblad Opzij gelegd. Niet verwonderlijk dat hij met dit soort uitspraken hoog scoort op de "meetlat', maar op zijn departement is het vraaggesprek minder goed gevallen. ,,Al dat 's avonds op kantoor zitten lijkt wel chic, maar is nergens voor nodig'', zegt Zalm in het vraaggesprek.

,,Toen Gerrit nog gewoon ambtenaar op Financiën was, deed hij 's avond altijd als laatste het licht uit'', weet een collega uit die tijd. ,,Hij werkte altijd. Binnen Financiën maak je geen carrière wanneer je 's avonds om zes uur bij moeders achter de aardappelen zit.'' De "aardappel-uitspraak' van Zalm in Opzij is op zich niet nieuw; in een personeelsblaadje heeft de VVD- er zijn ambtenaren al eens eerder gewezen op zijn eetgewoonten. In het vraaggesprek zegt hij daarover: ,,Dat hebben vooral vrouwen met veel instemming gelezen. Die hielden hun man die uitspraak voor de neus en zeiden: als de minister thuis kan eten, kun jij dat ook.''

Maar Prinsjesdag zou dit jaar op de derde dinsdag van oktober zijn gevallen wanneer de ambtenaren van Financiën zich het levensritme van hun minister eigen gemaakt zouden hebben. Ook dit jaar werd weer tot 's avonds laat gesleuteld aan teksten en tabellen.

Om zijn (top-)ambtenaren niet van zich te vervreemden, probeerde Zalm met een grap en een grol de onvrede afgelopen dinsdag weg te nemen. Tijdens het traditionele Prinjesdagfeest op het departement waarmee de nieuwe Miljoenennota wordt gevierd, dankte hij zijn ambtenaren voor hun inspanningen. Met een kwinkslag sprak hij de hoop uit dat niet alleen de minister 's avonds om zes thuis is. ,,Gerrit past zijn boodschap aan zijn publiek aan'', zegt een ambtenaar, ,,daar is hij politicus voor. Maar het is goed dat hij hier op het departement even een nuance heeft aangebracht.'' In ieder geval heeft Zalm het imago van de ambtenaren van Financiën genuanceerd. De licht arrogante macho-heren in hun donkerblauw kostuum zijn nu gewoon "de aardappeleters van Zalm' geworden, zo wil de typering op andere departementen. (CB)

EN DE OUDEREN, ZIJ BAKKELEIEN VOORT

Dit keer rolden zij niet vechtend over straat. Maar het aanwijzen van een door alle ouderenfracties in de Tweede Kamer gesteunde kandidaat voor het prestigieuze Presidium, de regelkamer van het parlement, had wel voeten in de aarde.

Het was dan ook een ingewikkelde kwestie. In het Presidium, waarin alle fracties vertegenwoordigd zijn, zat namens de ouderen het Kamerlid Leo Boogaard. Eerst als lid van de fractie van het Algemeen Ouderen Verbond (AOV), na het uiteenvallen daarvan in diverse splinters als lid van de Groep-Nijpels (drie leden). Maar Boogaard verliet het parlement onlangs om gezondheidsredenen. In het Presidium werd voorgesteld op de opengevallen plaats Jet Nijpels of Liesbeth Aiking te benoemen, de overblijvende leden van de Groep-Nijpels.

Op dat moment begon de onenigheid. Behalve de Groep-Nijpels, telt de Kamer nog drie andere groeperingen die specifiek de belangen van ouderen verdedigen: het AOV (twee leden), de Unie 55+ (één lid), en de Groep-Hendriks (één lid).

Het AOV maakte bezwaar tegen de kandidatuur van Nijpel of Aiking. Boogaard was in het presidium gekomen namens het AOV, stelde deze fractie, op zijn plek zou dus opnieuw een AOV'er benoemd moeten worden. De Groep-Nijpels was, zoals de naam al suggereert, bovendien niet meer dan een afsplitsing, net als de éénmans-fractie Hendriks. Voor die argumentatie bleek het Presidium niet ongevoelig. Besloten werd dat de ouderenfracties er zelf uit moesten komen.

En dus nodigde Will Verkerk, AOV-fractievoorzitter, voor afgelopen woensdagmorgen half elf schriftelijk de drie ouderenfracties uit: Groep-Nijpels, Theo Hendriks, en de Unie 55+ van Bertus Leerkes. Maar ook de Groep-Nijpels nodigde de fracties uit: telefonisch, voor een vergadering die een uur later zou beginnen.

Leerkes, de enige oudere die nog met niemand ruzie heeft gemaakt, had een radio-interview. Zijn medewerker liet weten dat hij om een uur of half twaalf verwachtte terug te zijn. Op dat moment hadden Verkerk, zijn collega AOV'er Cees van Wingerden en Hendriks al geconcludeerd dat Leerkes een goede kandidaat zou zijn. Nijpels, Aiking en Meyer (Boogaard's plaatsvervanger in de Groep-Nijpels), die om een uur of half twaalf toch maar naar de AOV-vergadering gekomen waren, hadden een voorkeur voor Aiking. ,,Ze zaten elkaar al bijna weer in de haren'', analyseerde Leerkes, die bij zijn verschijnen prompt tot voorzitter van de vergadering werd benoemd. Hij maande om te beginnen het gezelschap tot stilte. Vervolgens stelde hij voor er ,,in een kwartiertje, als grote mensen onder elkaar'' uit te komen. Zelf hoefde hij niet zo nodig in het Presidium. ,,Maar het was drie tegen drie, de stemmen staakten, en toen hebben ze mij een beetje onder druk gezet.''

En zo komt Bertus Leerkes (74) nu in het Presidium. ,,Een aardige man'', aldus Verkerk (57), ,,al is hij niet meer de jongste''. (GP)

Agenda

De Tweede Kamer behandelt dinsdag de financiële gelijkstelling van bijzondere en openbare scholen. Woensdag en donderdag komt de Koppelingswet aan de orde die illegaal verblijf in Nederland onmogelijk moet maken.

(Redactie: Frank Vermeulen. Bijdragen: Cees Banning, Peter de Bruijn en Gretha Pama)