NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

In: Amsterdam, Rialto; Den Haag, Haags Filmhuis; Utrecht, 't Hoogt.

Originele Marie Antoinette verdient een beter scenario

Door HANS BEEREKAMP
De ontvangst tijdens het laatste International Filmfestival Rotterdam van Marie Antoinette is niet dood, de tweede lange speelfilm van Irma Achten, was - om het voorzichtig uit te drukken - niet onverdeeld gunstig. Dat zal dan ook wel de reden zijn dat deze in de zomer (normaliter verboden terrein voor Nederlandse speelfilms, tenzij het een familiefilm betreft) tamelijk bescheiden uitgebracht wordt, met als voornaamste verkoopargument de kitscherige soundtrack van de tussen pop en klassiek inhangende, maar zeer goed verkopende Belgische componist Nicholas Lens.

Nu kan 'kitsch' voor het werk van Achten nauwelijks als een diskwalificerende term opgevat worden. Al in haar zwart-wit-debuutfilm Belle (1993) werd in decor, kostumering en vormgeving menig heilig huisje van de goede smaak omvergeschopt. Het scenario, dat leek te draaien om de vergeefse poging van een vrouw om een identiteit te vinden in een liefdeloze mannenmaatschappij, had minder om het lijf. Achtens tweede film is iets consistenter van structuur, maar niet veel. Het verhaal, dat uiteenvalt in verbrokkelde sketches, lijkt vooral een alibi om de burger te epateren met schreeuwende kleuren, postmoderne operettekostuums en een modieuze interpretatie van de rococo-architectuur.

Ook de teksten liegen er niet om: de keizerlijke vader van de Oostenrijkse prinses Marie Antoinette steekt al aan het begin, bij de geboorte van zijn dochter, een tirade af tegen het vrouwelijke geslacht, dat nergens goed voor is, behalve om voorover te buigen en zich van achteren te laten nemen door haar heer en meester.

Het wereldbeeld van Irma Achten heeft iets masochistisch. In haar interpretatie van de historische figuur die vooral bekend zou worden door de dood onder de guillotine naast haar echtgenoot, de Franse koning Lodewijk XVI, is zij geen slachtoffer van de Revolutie, maar van een misogyne roddelcampagne. In een gezochte vergelijking met de moderne schandaalpers betoogt Achten dat vrouwen slechts beoordeeld worden op hun waarde als seksueel object en geen eigen persoonlijkheid mogen ontwikkelen. Maar na de arrestatie van Marie Antoinette heeft haar karakter zich verdrievoudigd en na haar dood wemelt het op straat van de Marie Antoinettes.

De inhoudelijke en stilistische opvattingen die Achten in haar film etaleert zijn zo idiosyncratisch dat ze eerder verbazing dan ergernis wekken. De eerste keer dat ik de film zag was ik af en toe zelfs gecharmeerd van de operateske inventiviteit, bijvoorbeeld in een lange camerarijder door een reeks zich openende deuren, bewaakt door bizar dansende moren, in de richting van de op zijn bruid wachtende koning. Ook de betoverende, eerder clowneske dan tragische, maar altijd authentieke verschijning van hoofdrolspeelster Antje de Boeck (Daens, Manneken Pis) is tegen heel wat onzin bestand. Je zou verwachten dat een door de gewaagde vorm moeilijk toegankelijke film bij een tweede keer kijken aan betekenis en overtuigingskracht wint. Mij verging het anders: ik werd niet meer verrast, en verveelde me stierlijk. Marie Antoinette is niet dood doet vooral de schouders ophalen. De in de film geïnvesteerde, onmiskenbare creativiteit en het originele stijlgevoel verdienen meer discipline, in de vorm van een strengere scenarist en vooral producent.