NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

In: De Meervaart, Amsterdam (wo do vr). Daarna: eind september tijdens het Nederlands Film Festival, Utrecht.

Werk van kandidaten Filmacademie belofte voor de toekomst

Door HANS BEEREKAMP
Het aantal van 25 eindexamenfilms en -videoprodukties, waarmee deze week studenten van de Nederlandse Film en Televisieacademie hun studie afronden, is een record. Het zal niet snel geëvenaard worden, omdat met ingang van het volgende afstudeerjaar het meer selectieve toegangsbeleid aan het begin van de opleiding zichtbaar wordt. Een minder prettig neveneffect van de huidige massaliteit van het eindexamen is de relatieve schaarste van de beschikbare middelen, die er bijvoorbeeld toe leidde dat enkele op 16mm-film gedraaide produkties helaas op video gemonteerd en afgewerkt moesten worden. De gemiddelde kwaliteit van het examenwerk - met uitschieters naar beneden - is hoog en bevestigt de toonaangevende positie van de tot de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten behorende Filmacademie. Nog meer bemoedigend is de constatering dat de overgrote meerderheid van de aankomende filmmakers zich bewust lijkt te zijn van de betekenis van bewegende beelden in een sterk visueel ingestelde cultuur. Een enkeling regisseert nog een fictiefilm die de realiteit simpelweg in verdichte vorm weerspiegelt, zoals de Noorse Cecilie Levy in de kinderfilm Flukten fra Bjmaken over ontucht in de provincie en komt tot de ontdekking dat ze het bij het verkeerde eind heeft. In de documentaire Code Willem - de term waarmee op de politieradio een vuurwapengevaarlijke crimineel aangeduid wordt - volgt Nicole van Damme enkele Amsterdamse scannerverslaafden: mannen die de hele avond en nacht berichten afluisteren om als eerste bij een ongeluk of uitslaande brand aanwezig te zijn; een van hen verkoopt zijn videobeelden aan de hoogste bieder. De enerverende en geestige film wint aan kracht doordat Van Damme weigert te moraliseren, ja zelfs met liefde dit vreemde wereldje bekijkt.

In de categorie 'genreverkenningen' gooit Marc van Uchelen (tien jaar geleden de jonge hoofdrolspeler in De aanslag) alle filmclichés over de Tweede Wereldoorlog ondersteboven in Buenos Aires, Here We Come, een komedie in zwart-wit over de eerste dagen na de bevrijding van Nederland, waarin een potsierlijke Nederlandse SS-er (Bert André) geterroriseerd wordt door drie plunderende dikke padvindertjes en zijn opportunistische dienstmeisje tijdig met een Duitse officier naar Argentinië emigreert. De orde der dingen is een brutale stijloefening van Martin Koolhoven over verveelde jongens uit de provincie die proberen Natural Born Killers te worden. De film, waar het 'story board' nog duidelijk doorheenschijnt, is een openlijke sollicitatie bij de vaderlandse speelfilmindustrie, waarvan Koolhoven de anarchistische toon à la Ruud van Hemert of Theo van Gogh al aardig te pakken heeft.

Veel respect verdienen twee ernstige korte speelfilms die er goed in slagen een uit verschillende locaties opgebouwd kunstmatig universum op te roepen. In Coup de foudre van Wanja Visser is dat een wereld van arbeiders tussen kolenbergen, waar een koffiejuffrouw haar grote en vergeefse liefde ervaart. Nog sterker is het gedeeltelijk in Hongarije, voor een ander deel in de Hollandse duinen opgenomen Weg van Sytske Kok. Twee zusjes (Nanette Kuypers en Esmée de la Bretonière) zijn op de vlucht voor een niet nader gedefinieerd onheil. Er wordt nog veel meer niet uitgesproken in deze uiterst knappe, gestileerde allegorie over de onbegrijpelijkheid van leven en dood. Ik werd er meer door meegesleept, op een bijna abstract emotioneel niveau dan door enige andere van de eindexamenfilms.

Nu al de meest besproken en bewonderde eindexamenproduktie is het controversiële Lap rouge van Lodewijk Crijns. Net als in zijn derdejaarsfilm Kutzooi (aanmoedigingsprijs van het Amsterdamse Fonds voor de Kunst) suggereert Crijns in zijn cameravoering, montage en directe stijl dat Lap rouge een documentaire is. In werkelijkheid is het verhaal over twee zonderlinge Nederlandse broers en hun bejaarde moeder in een Zuid-Frans gehucht van begin tot eind geënsceneerd. Ik trapte er volledig in en kreeg pas na een kwartier argwaan, omdat de gebeurtenissen dan een wel heel fantastische wending nemen; de zaak loopt volledig uit de hand wanneer het Frans buurmeisje voor een van de broers werkt 'als un lap rouge sur un stier'. Omdat Crijns nergens meldt dat zijn film een documentaire zou zijn, kun je hem niet van kwade trouw betichten. Het is een weergaloos slimme provocatie van de geloofwaardigheid van filmbeelden, moeilijker te ontmaskeren dan vergelijkbare voorgangers als Zusje en C'est arrivé près de chez vous.

Maar liefst vier van de 25 eindexamenprodukties zijn kinderfilms. Verreweg de beste is Mijn moeder heeft ook een pistool van Mischa Kamp. Wederom gesitueerd in een kunstmatig Amsterdams decor, krijgt een tienjarig meisje (de verrukkelijke Lana Broekaert) bezoek van een zich voor oppas uitgevende crimineel op de vlucht en samen trotseren ze de achtervolgers. Kamp treft precies de goede, dromerig-ernstige toon van een 'kinderthriller', die zich superieur betoont aan welke Hollywoodfilm met Macauley Culkin dan ook.

De tijd dat de kwaliteit van de documentaire eindexamenprodukties die van de fictiefilms overtrof lijkt voorbij, maar de meeste non-fictie is nog steeds heel behoorlijk. Rob van Houten, maker van Scheids, trof het toen hij zijn hoofdpersoon, de internationale voetbalarbiter Hugo Luyten, filmde bij Go Ahead Eagles-NEC en kon registreren hoe diens autoriteit getart werd door hatelijke spreekkoren en een reprimande van de KNVB-waarnemer. De Liefde van Mattias Schut is een raak portret van drie priesters in spe en hun uiteenlopende strategieën in het trotseren van de geseculariseerde samenleving. Michael Schaap moest eerst een opdrachtfilm voor 'Uzbekistan Airways' vervaardigen om zo toestemming te krijgen voor het vastleggen van de verdwijning van de tweeduizend jaar oude joodse gemeenschap in Samarkand. Exit Uzbekistan: The Break-Up of a Jewish Community plaatst een verhelderende voetnoot bij de etnische opmars in de voormalige Sovjet-Unie. De grootste formele vaardigheid verraadt de lange documentaire Brasília, een dag in februari, waarin Maria Augusta Ramos verschillende figuren (een diplomatenvrouw, een dienstmeisje, een studente) tegen het decor van de pompeuze architectuur van haar geboortestad plaatst. De wat gekunstelde, academische stijl van Ramos doet haar desondanks aansluiting vinden bij een andere Nederlandse filmtraditie, die van Johan van der Keuken en Jos de Putter. En zelfs voor de twaalf hier niet genoemde regisseurs van de lichting 96 moet een plaatsje te vinden zijn in het talentrijke Nederlandse filmlandschap, waar het nog slechts aan de middelen èn aan de creatieve producenten lijkt te ontbreken.