NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Door onze correspondent FLORIS-JAN VAN LUYN
PEKING, 15 JUNI. Dongfang Electronics in Shanghai verkoopt maar twee artikelen; videospelletjes en walkmans. Beiden verkopen goed - de prijzen zijn laag en vooral de Philil walkmans zijn betrouwbaar. ,,Een bekend merk uit Nederland'', verklaart de eigenaar van het winkeltje, een donkere pijpenlade in het drukke centrum van de havenstad. Dat de naam van het bekende merk uit Nederland echter anders is gespeld, is hem niet eerder opgevallen. ,,Ik lees alleen Chinees. Waarschijnlijk een produkt van een joint-venture'', zegt hij onzeker.

Chinezen begrijpen niets van de Amerikaanse opwinding over de illegale namaak van cd's, films en computerprogramma's. De zwarthandelaars maakt het niet uit , ,want de handel staat nooit stil''.

Op het landelijk kantoor voor de bescherming van intellectueel eigendom in Peking is men niet verbaasd. ,,Merken, intellectueel eigendom, dat zegt Chinezen niet zoveel'', aldus Chen Zhaokuan, de adjunct-directeur van de instelling. Daar ligt volgens Chen dan ook een belangrijk misverstand; In het land dat zich in een record tijd van zeventien jaar succesvol heeft ontwikkeld van een volledig gecentreerde planeconomie naar een gedeelde markteconomie, en dat zich in dezelfde periode heeft geopend naar de buitenwereld, is het volgens Chen begrijpelijk dat de spelregels van de internationale economie niet overal bekend zijn. ,,Dat wordt gemakkelijk door het Westen vergeten; onze economie is nieuw, de meesten mensen in dit omvangrijke land nemen er nog maar sinds kort kennis van. Is het zo vreemd dat sommigen nooit eerder hebben gehoord van zaken als intellectueel eigendom en de registratie van handelsmerken?''

Een karakteristiek voorbeeld, vertelt Chen, is het illegaal herdrukken van boeken. ,,De meeste auteurs in China zullen het toejuichen wanneer een illegale herdruk van hun boeken op de markt worden gebracht. Ze zullen er geen cent aan verdienen, maar krijgen naamsbekendheid. Zo werkt het in China.''

Chens assistent, Xin Guangwei, spreekt van een onredelijke hetze waar het de bezwaren van de Verenigde Staten betreft. ,,De Amerikanen hebben het probleem van intellectueel eigendom gepolitiseerd. Bijna nooit zijn Amerikaanse bedrijven bij ons aan de deur geweest om te klagen over de illegale namaak van hun produkten. Dat hadden ze wel moeten doen. Nu hangt China opeens het dreigement van sancties boven het hoofd. Hoe kunnen wij optreden wanneer ons niet tijdig wordt verteld dat sprake is van een probleem?''

Xin vindt dat de VS er beter aan hadden gedaan China te bedanken voor de geleverde diensten. ,,We zijn in de afgelopen maanden voortdurend opgetreden tegen piraten. We hebben fabrieken gesloten, illegaal geproduceerde produkten in beslag genomen. Vorig jaar hebben we maar liefst 800.000 cd's en 20 miljoen laserdisks uit de handel genomen. Dat is allemaal het resultaat geweest van onze ijver. Dat hadden we niet hoeven doen - maar zo zijn wij nu eenmaal. De VS zien dat niet. Ik geloof dat alle dreigementen een poging zijn geweest van president Clinton om, voorafgaand aan de Amerikaanse presidentsverkiezingen, stemmen te winnen.''

Op straat, enkele honderden meters van het hoofdkantoor voor de bescherming van intellectueel eigendom, gaat de handel in illegaal geproduceerde compact disks en cd-roms ongestoord voort. Daar lijkt in de afgelopen maanden weinig veranderd, ondanks de door de Chinese overheid regelmatig opgeëiste overwinning op de piraten. Eén van de zwarthandelaren vertelt dat zijn bestand aan compact disks, een plastic tas achter een dikke haag coniferen langs de kant van de weg, nog wekelijks wordt aangevuld met nieuwe kopieën.

Maar de verkoop ervan gaat niet zo makkelijk als voorheen. Enkele maanden geleden sprak de zwarthandelaar, evenals de meeste van zijn concurrenten, nog vrijwel iedere potentiële koper aan. Maar inmiddels, na diverse keren door de politie te zijn ondervraagd, is het veelvuldig herhaalde, "cd, cd, cd-rom, cd- rom' uitsluitend nog bestemd voor de buitenlandse voorbijgangers. Voor de verkoop aan Chinezen komt hij liever aan huis. ,,Het is gevaarlijk'', zegt de zwarthandelaar terwijl hij schichtig om zich heen kijkt en de plastic zak onder een stoffige conifeer vandaan haalt. ,,Tegenwoordig worden we aangesproken door Chinese agenten in burger, je kunt bijna niemand meer vertrouwen.''

Zijn voorraad bevat weinig nieuws; James Last, Kenny G, Gerard Joling en de Beatles. Aan cd-roms biedt het vooral veel Windows 95, die in China al ruim voor de officiële uitgifte van het programma, afgelopen zomer, op de zwarte markt te verkrijgen was.

Een buitenlands adviesbureau in Peking, gespecialiseerd in plagiaatzaken, heeft er handen vol werk aan. De juristen van het bureau krijgen regelmatig de opdracht van buitenlandse bedrijven onderzoek te doen naar overtredingen op het gebied van intellectueel eigendom en de registratie van handelsmerken. ,, Wij doen met name het papierwerk en zorgen ervoor dat de bewijslast zo volledig mogelijk is'', aldus een advocaat van het bureau. ,,Daarna overhandigen we alle documenten aan de Chinese autoriteiten die de doorgaans illegale fabrieken binnen enkele uren stilleggen voor nader onderzoek. Op die manier lossen we 98 procent van de zaken die wij in behandeling nemen op.'' Voor het daadwerkelijke speurwerk maakt het bureau gebruik van professionele rechercheurs. ,,Meestal zijn dat mensen uit Hongkong. Zij geven zich uit als geïnteresseerde zakenlieden en proberen er op die manier achter te komen waar de illegale fabrieken zijn gevestigd.'' Geheel ongevaarlijk is dat werk echter niet omdat het volgens de Chinese wet verboden is. Jui Chian Giouw, hoofd van Hongkongse afdeling van de Internationale federatie voor de fonografische industrie, vertelt dat onlangs twee van zijn werknemers tijdens een onderzoek in de zuidelijke stad Kanton, voor korte tijd door de plaatselijke politie in hechtenis werden genomen.

Een advocaat van het adviesbureau in Peking denkt echter dat de Chinese autoriteiten de hulp van een buitenlandse onderzoeksinstelling niet compleet afwijzen. In China zijn in totaal zo'n zesduizend functionarissen verantwoordelijk voor het onderzoek naar overtredingen op het gebied van het intellectueel eigendom. Zij zouden het grote aantal zaken dat onderzoek vereist lang niet aan kunnen. De buitenlandse adviesbureaus, met hun expertise en daadkracht, bieden uitkomst, al zullen de officiële instanties dat niet erkennen.

,,Het sluiten van fabrieken is een complexe aangelegenheid'', zegt de advocaat. ,,Dat komt met name omdat het vaak moeilijk te bepalen is wie de eindverantwoordelijkheid heeft over de illegale ondernemingen.'' Veel fabrieken die illegale produkten produceren _ volgens Chinese gegevens is nog sprake van 22 fabrieken die compact disks kopiëren _ hebben een ondoorzichtige organisatiestructuur. De verantwoordelijkheid voor sommige van deze ondernemingen ligt soms zelfs bij het provinciebestuur. Chen Zhaokuan, van het landelijk bureau voor de bescherming van intellectueel eigendom, vindt dat de maatregelen die de Chinese regering heeft genomen niet onderdoen voor die in het buitenland. Integendeel, Chen weet te vertellen dat de schade die in landen als Australië en Duitsland wordt geleden, door de illegale produktie van video's en cd's, aanmerkelijk veel hoger is dan in China. ,,We doen het niet slecht. We proberen de mensen te scholen, en steeds meer Chinezen zijn zich bewust van de regels. China heeft goede regels, maar er zijn nog altijd mensen die daarvan niet op de hoogte zijn. Dat moeten we veranderen.''

Eén van de methoden die de Chinese propaganda daartoe heeft verzonnen, is de presentatie van de modelconsument Wang Hai. Hoewel hij in de Chinese media wordt omschreven als "een oplettende burger' die per toeval is ontdekt, begeeft hij zich tijdens ontmoetingen met de pers doorgaans in het gezelschap van een journalist van de Beijing Youth Daily, de krant die Wang aan het publiek heeft geïntroduceerd. Volgens de verhalen uit de Beijing Youth Daily en in mindere mate bij monde van Wang zelf, is de 23-jarige modelconsument in staat echt van nep te onderscheiden, en heeft hij tijdens zijn vele zoektochten naar valse goederen handen vol geld aan compensatie verdiend. De gedachte aan gouden bergen spreekt velen aan en daarom weten de meeste Chinezen van het bestaan van Wang en het belang van de juiste koop. Chen denkt dat met dergelijke campagnes het bewustzijn onder de mensen zal toenemen en het probleem zich vanzelf zal oplossen. Hoewel de advocaat van het buitenlandse adviesbureau meent dat een oplossing voor het probleem van intellectueel eigendom losstaat van Wang Hai, gelooft ook hij dat tijd het geneesmiddel is voor het ergste kwaad. ,,In Japan en Taiwan was tien, twintig jaar geleden voortdurend sprake van plagiaat. Nu komt dat veel minder vaak voor. Zodra een land volwassen wordt en de technologie en produktie van high-tech produkten zelf in handen heeft, is het vrijwel afgelopen met het overtreden van de wetten ter bescherming van het intellectuele eigendom.''