NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S c h a k e l s

Door onze redacteur HANS KLIPPUS
Mario van der Ende is de eerste Nederlander die bij het Europees kampioenschap voetbal in actie komt. De Haagse scheidsrechter leidt morgenavond de wedstrijd tussen titelhouder Denemarken en Portugal. ,,Het is prettig om al zo snel te moeten fluiten. Dan kan ik wat neerzetten, nee, dat móet ik.''

De scheidsrechter uit Den Haag verstaat geen Deens of Portugees, maar dat vindt hij geen probleem. Van der Ende weet precies wat de spelers bedoelen als ze hem in hun eigen taal aanspreken. ,,Dat zie ik in hun ogen. Dan zie ik of ze echt kwaad zijn of niet. Ik roep zelf ook weleens godverdomme op z'n Haags. En dat begrijpen ze dan drommelsgoed, hoor. Dat moet je wel beperken. Anders heeft het geen effect. Maar laatst bij Juventus-Real Madrid heb ik het wel even drie keer gebruikt.''

Van der Ende heeft de afgelopen weken geen woordenboeken geraadpleegd, maar hij heeft wel zo veel mogelijk wedstrijden van de Deense en de Portugese ploeg gezien. Gelukkig heeft de huismeester van zijn flat een schotelantenne. Zodoende kon hij afgelopen weekeinde Denemarken-Ghana op tv bekijken. ,,Ik kijk dan hoe die Denen hun spel opbouwen, hoe hun spitsen lopen. Waar liggen de kritische punten? Waar kan er iets gebeuren? Dat is gewoon lekker om te weten. Noem het investeren.''

Hij kent ook de namen van de spelers. ,,Het is toch prettiger om 'hé, Laudrup' te kunnen roepen inplaats van 'hé, nummer tien'. Het helpt allemaal mee.''

In de eerste jaren van zijn carrière was de 40-jarige Van der Ende eigenlijk al internationaal bezig. In het Haagse voetbal spelen elftallen met jongens van verschillende nationaliteiten. ,,Dus floot ik toen al Italië-Portugal en Spanje-Turkije. Dat waren zeker geen makkelijke wedstrijden. De druk is nu natuurlijk veel groter met zeventien tv-camera's in je nek. Maar afdelingsvoetbal is wel onberekenbaar. Er is geen afrastering rondom het veld en je moet het allemaal in je eentje opknappen. Dat is een uitstekende leerschool.''

Het komende Europees kampioenschap is het tweede grote titeltoernooi van Van der Ende. Bij het wereldkampioenschap van 1994 in de Verenigde Staten zaten alle arbiters bij elkaar. In Engeland is dat niet het geval, daar vliegen ze heen en weer. Van der Ende vindt dat jammer: ,,Nu is het organisatorisch wat moeilijker om andere wedstrijden te bekijken.'' Zo komt de Hagenaar maandag met zijn grensrechters Dolstra en Talens en vierde man Temmink terug naar Nederland om vervolgens op Schiphol weer snel in een kleine jet te stappen richting Birmingham. Daar zal hij op uitnodiging van een sponsor de wedstrijd tussen Oranje en Schotland bezoeken.

Hoewel er al veel is verbeterd, lijkt het er nog steeds op dat de arbitrage er in het inmense voetbalcircus een beetje bijhangt. Van der Ende kan dat beamen. Hij denkt dan onder meer aan de laatste KNVB-vergadering. ,,Aan het einde van de avond wenste het bestuur betaald voetbal Guus Hiddink en zijn ploeg succes bij het EK en Rinus Israel met Jong Oranje op het toernooi in Toulon. Ik dacht: nu zal ik ook wel even worden genoemd. Maar niks. Daar zat ik dus in de zaal. Ik wil niet zielig doen, maar het is wel tekenend.''

Ook de verdiensten van de scheidsrechters staan in geen verhouding met die van de voetballers. De Nederlanders krijgen al 200.000 gulden per persoon als ze niet verder komen dan de eerste ronde, en vier ton voor een Europese titel. Van der Ende ontvangt als het meezit misschien 3000 gulden. ,,Het interesseert me niets wat de spelers verdienen'', zegt hij. ,,Ik vind het prima. Maar ik vraag me bij het horen van die bedragen wel af waarom de onderhandelingen die wij, de scheidsrechters, met de KNVB voeren zo lang moeten duren. Al op 13 april hebben we onze voorstellen op tafel gelegd, maar we hebben nog niets gehoord. We willen meer geld, ja. Een verdubbeling van het bedrag dat we vorig seizoen per wedstrijd kregen.''

Het zou, vindt Van der Ende, ook logisch zijn geweest als Guus Hiddink hem voor zijn spelers even om advies had gevraagd over de te verwachten arbitrale zaken bij het EK. Er is echter geen contact geweest met de bondscoach. Van der Ende haalt zijn schouders op. ,,Hij is misschien mijn nummer kwijt.''

De EK-arbiters kregen al tijdens een bijeenkomst in januari in Sevilla hun instructies. ,,Als het goed is, gaan wij voor een clean toernooi zorgen'', zegt Van der Ende. Hij en zijn collega's is te verstaan gegeven extra te letten op bepaalde overtredingen, zoals het gebruik van de ellebogen en tac kles vanachter. ,,We kregen in Sevilla zo'n acht recente gevallen te zien waarbij verzuimd werd te fluiten. Die scheidsrechters zaten daar ook in de zaal. Zo zag je beelden van Ajax-AC Milan. Kregen Kanu en Finidi me toch een paar doodschoppen van Baresi, ongelooflijk. Er werd dus niet voor gefloten.''

Dat de bestuurders meedogenloos kunnen zijn voor mensen die hun taak niet goed uitvoeren, bleek dichtbij huis. Van der Ende vormde eerst een arbitraal trio met de grensrechters Dolstra en Kloeg. Maar laatstgenoemde is inmiddels vervangen omdat hij bij Juventus-Real twee gevallen van buitenspel over het hoofd zag.

Van der Ende is niet bang voor de hoge heren. Hij geniet juist van het contact met commissieleden als de Italiaan Casarin, de Belg Ponnet en de Nederlander Van der Kroft, allen zelf ex-scheidsrechters. Zij houden hem scherp, zegt hij. ,,Ze weten de juiste snaar bij mij te raken'', aldus Van der Ende. Hij noemt de onlangs gespeelde duel tussen Sparta en Heerenveen als voorbeeld. Van der Ende zag in de slotfase een overtreding die rijp was voor een gele kaart door de vingers. ,,Het was voor 98 procent geel, maar ik gunde die jongen die twee procent. De wedstrijd was gespeeld, het stond 5-2. Kwam Van der Kroft ons na afloop een handje geven in de kleedkamer. 'Geef nou straks bij Denemarken-Portugal ook geel als het in de 88ste minuut 6-0 of 9-0 staat.' Meer zei hij niet. Hij had gelijk. Een goede coach is belangrijk.''

Van der Ende heeft zich met behulp van een uitgebreid team van begeleiders op het EK voorbereid. Afgezien van zijn vele bezoeken aan 'huisfysiotherapeut' Jan Zoutendijk trainde hij in Zeist onder atletiekcoach Evert Wijers, liet hij zich regelmatig testen door inspanningsfysioloog Jos Geijsel en kreeg hij mentale training van sportpsycholoog Jan Huijbers. ,,Hij leert me door middel van oefeningen ontspannen. Ik heb een bandje van hem meegekregen. Dat draai ik thuis weleens af als ik op bed lig. Dan moet ik allerlei gekke bekken trekken. Het ziet er niet uit. Suzanne, mijn vriendin, vraagt dan wat ik in godsnaam aan het doen ben. Maar het helpt echt.''

De belangen bij het EK zijn groot, de druk derhalve ook. Toch zegt Van der Ende straks op het veld van de mooie acties te kunnen genieten. ,,Ik sta dan dichterbij dan wie ook. Dat is heerlijk om mee te maken. Ik ben een voetballiefhebber, maar er zijn ook scheidsrechters die meer van zichzelf houden dan van het spel.'' Van der Ende verwacht een toernooi met kleine krachtsverschillen. ,,Bij het laatste WK kwamen er wel uitslagen van 4-0 en 6-1 voor. Dat zal in Engeland niet voorkomen. Ik denk dat er na de eerste ronde veel wedstrijden in de verlenging en door strafschoppen zullen worden beslist. ''

Voor het eerst bij een titeltoernooi zal een wedstrijd meteen beslist zijn als er in de verlenging wordt gescoord. Golden Goal is daarvan de officiële benaming. Van der Ende onderkent het gevaar dat de spanning daardoor hoog zal kunnen oplopen en dat één fout van de scheidsrechter vergaande gevolgen kan hebben. ,,Toch vind ik een beslissing op deze manier bevredigender dan met strafschoppen'', zegt de arbiter.

Hij maakte aan het begin van vorig seizoen de enorme ophef mee bij de Super-Cupwedstrijd tussen Ajax en Feyenoord. Van der Ende gaf in de verlenging een strafschop voor een overtreding van Bosz op Reuser. Hij had gelijk, maar de spelers en toeschouwers van Feyenoord waren laaiend. ,,Dan is het 50.000 man tegen één. Dat is toch heerlijk? Ik ben geen masochist, ik had toch gelijk? Bosz wist dat zelf ook wel. 'Wat sta je nou toneel te spelen', vroeg ik hem. Ik bleef recht overeind, gaf ook nog Bosz, De Goey en Koeman alledrie binnen twintig seconden geel.''

,,Je bent natuurlijk een lul als je een beslissing herroept. Dat heb ik maar één keer in mijn carrière gedaan. Ik weet ook nog precies wanneer dat was, bij de amateurs: Sparta-UVS. Ik floot ten onrechte voor buitenspel. Heb ik een opgooibal gegeven. In zo'n situatie als bij Feyenoord-Ajax blijkt of je een topscheidsrechter bent. Dat is het verschil tussen goed, beter, best.''

Van der Ende, een leraar, is een voorstander van beroepsscheidsrechters. Hij verwacht ook dat die er zullen komen. ,,Er zal, denk ik, bij de FIFA een soort uitzendbureau voor scheidsrechters komen. Een kleine groep toppers die over de hele wereld wedstrijden zal moeten gaan fluiten, in Equador, in Zuid-Korea, in IJsland.''

De UEFA en FIFA zijn volop in de weer betere omstandigheden voor de arbiters te creëren. De nieuwste uitvinding is een elektronische grensrechtersvlag waarmee de twee assistenten langs de lijn de scheidsrechter kunnen waarschuwen. Ze drukken op de knop aan het stokje en de arbiter hoort op het veld een pieptoon. Van der Ende vindt het een goede uitvinding. ,,Ik ben er al twee keer door geholpen. Dus heeft het zijn waarde bewezen. Alleen had ik eerst een te zwaar kastje. Die zat in mijn zak en mijn broek zakte er door van mijn kont. Nu heb ik een lichter apparaat. Nee, dat gepiep stoort me niet. De grensrechters drukken ook niet voortdurend op de knop, hoogstens twee à drie keer per helft. Het is geen piepshow.''

Morgen fluit hij in Sheffield dus Denemarken - Portugal. Van der Ende moet bij die wedstrijd bewijzen of hij nog voor een tweede optreden bij het EK in aanmerking komt. Het zal ook afhangen van de prestaties van Oranje. Hoe verder de ploeg van bondscoach Guus Hiddink in het toernooi komt, hoe minder kans de arbiter uit Nederland maakt om nog te worden aangesteld.

Wie moet er over drie weken in de finale staan, hijzelf of het Nederlands elftal? Van der Ende kiest zonder schroom voor zichzelf. ,,Denk je dat Danny Blind en Ronald de Boer op die vraag Van der Ende zullen antwoorden?''