Dossier Midden-Oosten

Nieuws

Vredesonderhandelingen

Conflictpunten

Geschiedenis van het conflict

Medespelers

Documenten

Door onze correspondent SALOMON BOUMAN
TEL AVIV, 20 JULI. Israel en de Palestijnen praten door in Camp David. Clinton heeft nu grotere mogelijkheden er een overeenkomst uit te slepen.

Op de rand van de afgrond zijn premier Ehud Barak en de Palestijnse leider Yasser Arafat teruggeschrokken voor mislukking van de vredestop in Camp David. Barak waarschuwde gisteren voor zover bekend als eerste voor de tragische gevolgen voor de Palestijnen van het falen van de intensieve vredesinspanning onder de strakke regie van president Bill Clinton. Israeliërs en Palestijnen zijn door geografie zodanig met elkaar verstrengeld dat Palestijnse tragiek vanzelf ook Israelische tragiek wordt. Dat Barak bij mislukking van Camp David een militaire botsing met de Palestijnen voorziet, valt af te leiden uit het feit dat hij vanuit Camp David voortdurend contact heeft onderhouden met de chefstaf generaal Shaul Mofaz. Deze zei gisteravond dat het de taak van het leger is om de veiligheid van Israel te beschermen. Tanks, helikopters en extra troepen zijn op strategische punten op de Westelijke Jordaanoever en in de Gazastrook samengetrokken.

In de brief aan president Clinton waarin hij zijn waarschuwingsschot voor de boeg van Arafat afvuurde, plaatste Barak ook een dik vraagteken achter de goede trouw van de Palestijnse leider. De opmerkelijke brief aan Clinton had een dubbele functie: Barak wenste voor het thuisfront alle verantwoordelijkheid voor een debacle in Camp David af te schuiven en hij zette Arafat onder de druk de consequenties van zijn weigeringspolitiek onder ogen te zien. Dat Barak eigenlijk ook zichzelf waarschuwde, bleek vannacht toen hij ondanks zijn uitgelekte uitval naar Arafat snel instemde met een verzoek van Clinton om de onderhandelingen in zijn afwezigheid voor te zetten.

Afgezien van de tragedie die het falen van Camp David zou zijn, is het voor leiders van kleine volkeren buitengewoon moeilijk 'nee' te zeggen tegen de Amerikaanse macht. Temeer daar Israeliërs en Palestijnen afhankelijk zijn van Amerikaanse dollar- en diplomatieke steun. Dat Israel sedert 1967 over de kernpunten van het geschil met de Palestijnen Amerikaanse druk heeft weten te weerstaan is het gevolg van de grote invloed van de joodse stem in Amerikaanse presidentsverkiezingen. Het akkoord van Oslo in 1993, de moord op Rabin in 1995, en de verkiezing van Barak tot vredespremier in 1999 hebben de vredesvleugel in het Amerikaanse jodendom echter zodanig versterkt dat Clinton een grotere marge heeft ook druk op Barak uit te oefenen. Daardoor is ook de onderhandelingspositie van de veel zwakkere Arafat verbeterd.

Nu Barak en Arafat om eigen redenen besloten hebben in Camp David onder leiding van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Madeleine Albright verder te onderhandelen, heeft Clinton bij terugkomst uit Japan een grotere marge dan gisteren het geval was om toch nog een Israelisch-Palestijnse overeenkomst uit het vuur te slepen. Barak en Arafat willen behoed worden voor de val in de afgrond die gisteravond zo angstig dichtbij kwam.

Clinton zei vanmorgen dat er de afgelopen dagen vooruitgang is geboekt zonder aan te geven waar de toenadering tussen Barak en Arafat moet worden gezocht. Ook hij weet dat in Camp David twee grote Israelische taboes van het bord zijn geschoven. Voor de eerste maal heeft Barak Jeruzalem en het probleem van de Palestijnse vluchtelingen bespreekbaar gemaakt. Dat dit pijn doet, kan worden afgeleid uit de noodkreten van de sterke nationalistische oppositie tegen Barak. Om nog dieper op de kwestie-Jeruzalem in te gaan heeft Barak opnieuw een aantal Israelische Jeruzalem-specialisten naar Camp David geroepen. Geen enkele bericht over wat er precies op tafel ligt over Jeruzalem is betrouwbaar. Het nieuwsnet om Camp David is wat dat betreft nog waterdicht. Dat Barak Reuven Merhav, ex-directeur van het ministerie van Buitenlandse Zaken en Jeruzalem-specialist, naar Camp David heeft laten komen is een aanwijzing dat diens ideeën opgeld doen. Vandaar berichten dat Israel bereid is de Palestijnen zelfbestuur over Palestijnse wijken van Oost-Jeruzalem te geven tegen inlijving van grote nederzettingenblokken bij Jeruzalem, een zekere mate van betrouwbaarheid hebben.

Zelfbestuur is voor Arafat onvoldoende. Oost-Jeruzalem moet volgens hem onder volledige Palestijnse soevereiniteit komen. Is er een compromis mogelijk waarmee Arafat kan leven en dat hij kan overleven? Waarom zou Israel niet het feitelijke Palestijnse bestuur over de Tempelberg omzetten in Palestijnse soevereiniteit met als symbool de Palestijnse vlag op Al-Aqsa en de Koepel van de Rots moskeeën? De legendarische minister van Defensie Moshe Dayan liet in juni 1967 de Israelische vlag die na de verovering op de Tempelberg, voor de Israeliërs de 'bevrijding' van Oost-Jeruzalem, was gehesen onmiddellijk weer strijken om de angel van de haat uit de harten van een miljard moslims te halen. Zou er ook geen andere verdeling in Oost-Jeruzalem mogelijk zijn waarbij de joodse wijk, het gebied van de Klaagmuur en misschien nog de wijk van de Armeniërs onder Israelische soevereiniteit komen en de Palestijnse wijk en de christelijke heilige plaatsen onder Palestijnse vlag? Deze ideeën zijn bespreekbaar nu Barak het Israelische taboe over Jeruzalem heeft gebroken. Er is dus manoeuvreerruimte, temeer daar Barak de oppositie aan zijn laars lapt.

Barak heeft hoog ingezet om met een vredesregeling met de Palestijnen thuis te komen waarvoor hij het vertrouwen van het Israelische volk kan vragen en waarschijnlijk ook zal krijgen. Arafat zal terwille van de toekomst van zijn volk ook bittere pillen moeten slikken en evenals Barak zijn taboes aan een vredesregeling met Israel moeten bijstellen.

Clinton komt gauw naar Camp David terug in de hoop een akkoord te kunnen dichttimmeren. Barak en Arafat zullen de concessies moeten leveren om het succes van Clinton ook dat van Israeliërs en Palestijnen te maken.