Dossier KLM

Nieuws

Achtergrond

British Airways

Alitalia

Northwest Airlines

Financieel

Links




Reacties

Total care of one stop shopping. Dat zijn de termen die KLM gebruikt voor haar plan om, samen met het Amerikaanse United Technologies, op termijn op het gebied van vliegtuigonderhoud van kop tot staart de grootste onderneming ter wereld te worden.

Door Marc Serne

Een Albert Heijn voor vliegtuigonderhoud. Pakkender kan KLM-bestuurder Peter Hartman het plan voor de vorming van een wereldwijd nieuw technisch concern dat zich gaat bezighouden met vliegtuigonderhoud van 'kop tot staart' moeilijk formuleren. Op 4 mei heeft KLM een zogeheten letter of intent getekend met het Amerikaanse United Technologies Corporation (UTC), leverancier van technische producten, om een bedrijf op te richten waarbij de klant in de toekomst voor al het onderhoud aan vliegtuigen op één plaats terecht kan. Dit 'total care' of 'one-stop-shopping' concept wordt voorlopig de grootste overeenkomst op het gebied van vliegtuigonderhoud in de wereld met aanzienlijke groeimogelijkheden voor KLM's technische dienst. Want Hartman rekent voor dat veertig procent van de 1,8 miljard gulden omzet die de technische dienst van de KLM op dit moment jaarlijks genereert nu al afkomstig is van uitbesteding van werk aan derden. De technische dienst van KLM, waar 4600 mensen werken, wordt losgemaakt van KLM om zelfstandig verder te gaan onder de naam NewCo, afgeleid van New Company, de naam die KLM voorlopig gekozen heeft voor het nieuwe bedrijf. NewCo vormt het platform voor een uitbreiding met verdere bedrijfsonderdelen zoals motorenfabrikant Pratt & Whitney, een volle dochter van UTC. Dit Amerikaanse technische conglomeraat fabriceert naast vliegtuigmotoren (Pratt & Whitney) ook componenten (Hamilton Sundstrand), helicopters (Sikorsky), liften (Otis) en airconditioning systemen (Carrier). In 1999 had UTC een jaaromzet van 54 miljard dollar en een winst van 1,5 miljard. Met de dochter van UTC Hamilton Sundstrand heeft KLM sinds vorig jaar oktober al een overeeenkomst voor het onderhoud van pneumatische systemen. Op grond van de bedrijfsverhoudingen in de nieuw te vormen onderneming met KLM zal UTC in ieder geval een meerderheid krijgen in NewCo.

Hartman zegt "trots" te zijn op de overeenkomst met de Amerikanen, waaraan hard gesleuteld is sinds de directie van KLM de strategische beslissing heeft genomen om van de technische dienst, naast het passagiersvervoer en vracht, een derde business unit te maken. Het verleidt de enthousiaste Hartman tot de conclusie dat KLM op termijn "met onderhoud wel eens meer zou kunnen gaan verdienen dan met vliegen." "Met vliegen is altijd wel wat", zegt het directielid dat verantwoordelijk is voor operationale veiligheid. "Of onbetaalbare kerosineprijzen omdat één of ander oliekartel zijn politiek wijzigt, of fluctuerende economische ontwikkelingen die roet in het eten gooien." Inkomsten voor een bedrijf uit een goed geoutilleerde onderhoudspoot zijn volgens Hartman een stuk stabieler. "Zeker als luchtvaartmaatschappijen weten dat zij op één adres terecht kunnen voor al hun onderhoud. Nu moeten klanten voor het onderhoud en nieuwe onderdelen van hun vliegtuigen langs verschillende bedrijven. Dat gaat in onze opzet veranderen. Het doel is een soort supermarkt voor vliegtuigonderhoud waar je bij het boodschappen doen alles in de schappen vindt zodat je niet meer naar een andere winkel hoeft."

Het unieke aan de onderhoudsovereenkomst tussen KLM en UTC is volgens Hartman dat voor het eerst een luchtvaartmaatschappij een alliantie heeft gesloten met een motoren- en componentenfabrikant. "Het is een fantastisch resultaat", zegt Hartman. "Op termijn worden we daardoor op gebied van onderhoud van de kop tot aan de staart de grootste onderneming ter wereld."

Hartman onderscheidt bij het onderhoud drie hoofdactiviteiten: vliegtuigromp, motoren en componenten. "Dat is een drie-eenheid die je niet los kunt zien. Daardoor is de inbreng van een motorenfabikant als Pratt & Whitney en componentenleverancier als Hamilton Sundstrand in NewCo zo belangrijk. Onze aanpak noem ik er één van verticale groei. En niet van horizontale groei waar Lufthansa het in zoekt. Lufthansa koopt her en der onderhoudsbedrijven op die meer van hetzelfde doen. Wij zoeken het in een 'total care' aanpak."

Naast KLM waren ook vliegtuigbouwer Boeing, motorenbouwer General Electric en Luchtvaartmaatschappij Lufthansa er al in een vroegtijdig stadium van doordrongen dat er veel geld valt te verdienen met het onderhoud van vliegtuigen. Het is op dit moment een markt waar dertig miljard dollar per jaar in omgaat en waarvoor een jaarlijkse groei wordt voorspeld van drie procent. Maar om succesvol te kunnen zijn is schaalvergroting een essentiële voorwaarde. Wat dat betreft is KLM met een marktaandeel van 2,5 procent in het onderhoud een te kleine speler om deze markt goed te kunnen uitbaten. Vorig jaar moest KLM nog een belangrijke order van de Amerikaane partner Northwest Airlines, dat van plan was het onderhoud van zijn hele jumbo-vloot aan KLM uit te besteden, laten lopen. "Dat zou een te grote druk op de andere projecten hebben gezet."

Om te kunnen groeien is Hartman druk in de weer geweest de mogelijkheden te onderzoeken tot schaalvergroting voor de TD van KLM. Hij heeft daarvoor met vrijwel alle wereldspelers op dit terrein aan de onderhandelingstafel gezeten, ook met Airbus. "Maar zij konden ons toen geen echte propositie in het motoren- en componenten onderhoud bieden. En dat is juist de crux van de overeenkomst die we nu hebben met UTC. Bovendien hebben we een soort dubbelslag geslagen. Met UTC worden we niet alleen de grootste maar ook de eerste die een dergelijke aanpak nastreeft."

Binnen het mega-project moet binnen vijf jaar het totale concept van kop tot staart onderhoud staan. Het eerste wat zal worden gerealiseerd is een aanzienlijke uitbreiding van het motoronderhoud op Schiophol- Oost. KLM en UTC financieren daarvoor op Schiphol-Oost ondermeer de bouw van een nieuwe motorenwerkplaats van 25.000 vierkante meter. De bonden hebben inmiddels instemmend gereageerd op de nieuw te vormen onderneming, want zoals het zich laat aanzien is eerder uitbreiding van werkgelegenheid op Schiphol-Oost aan de orde dan het schrappen van banen.

"Als alles volgens plan verloopt wordt het een onderneming met een miljardenomzet", zegt Hartman, die alleen al het onderhoud voor 600 nieuwe vliegtuigen van de Oneworld-alliantie van British Airways verwacht wanneer de fusie tussen KLM en BA definitief doorgaat. "Als de grote luchtvaartallianties straks hun vloot wat onderhoud betreft collectief kunnen uitbesteden aan één 'garage' dan heb je kans op werk aan honderden vliegtuigen ineens. Voor ons tellen daarbij twee zaken: de beschikbaarheid van het vliegtuig en de kosten van het onderhoud. Een klant is best bereid wat meer te betalen als hij een vliegtuig een week eerder terugkrijgt. Want dat scheelt weer productie. Het gaat erom dat wij de klant één loket bieden voor alle onderhoudsaspecten. Maar van het repareren van haarscheurtjes tot de bouw van nieuwe stoelen of videosystemen in de toestellen, het gaat er om dat het nieuwe bedrijf alles voor de klant kan regelen."

Een goed voorbeeld van de nieuwe aanpak is de nieuwe onderhoudslijn voor Pratt & Whitney motoren die op Schiphol-Oost wordt gebouwd, Die komt naast de onderhoudslijn van motoren van General Electric, waar de meeste KLM-toestellen mee zijn uitgerust. Hartman: "We kunnen daardoor de markt nog beter bedienen. Maar eigenlijk gaan we alleen maar door met datgene waar we al tachtig jaar een reputatie mee hebben opgebouwd: namelijk het onderhoud van vliegtuigen. Vroeger was er nauwelijks sprake van dat anderen dat voor je deden. We zijn als KLM altijd al verplicht geweest onze eigen fiets te repareren." Een onafhankelijke commissie onder leiding van ex-luchtmachtbevelhebber B. Droste onderzoekt momenteel bij KLM klachten van het personeel van de technische dienst over vermeende tekortkomingen bij het onderhoud van vliegtuigen. De commissie is ingesteld na een interne brief van het management aan het personeel van de technische dienst dat "onderhoud niet is bedoeld om defecten te vinden, maar onderhoud is bedoeld om vast te stellen dat het vliegtuig de volgende periode nog veilig mee kan." In het interne schrijven, waarschuwt het KLM-management het technische personeel letterlijk dat er "te veel wordt afgekeurd door het eigen personeel." In een reactie zegt KLM dat er bij het plegen van onderhoud geen enkele concessie wordt gedaan ten aanzien van de luchtwaardigheid en vliegveiligheid van vliegtuigen waar de technische dienst dagelijks aan werkt. "De technische dienst opereert volgens onderhoudsschema's die door KLM in samenspraak met fabrikanten zijn ontwikkeld en zijn goedgekeurd door lokale en internationale autoriteiten."