CS VRIJDAG
Eerder verschenen
columns

JL HELDRING
HJAHOFLAND
ROEL JANSSEN
ELSBETH ETTY
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
PAUL DE LEEUW
LEO PRICK

'Gunstig voor allochtone kunstenaars'

Staatssecretaris Rick van der Ploeg pareert de kritiek op zijn multiculturele kunstbeleid uit het CS van vorige week.

Bij beleid met betrekking tot de multiculturele samenleving kun je het als politicus moeilijk goed doen, zo heb ik sinds mijn aantreden in 1998 ervaren. Het begint al bij de woorden die we gebruiken voor bevolkingsgroepen met een niet-Nederlandse achtergrond: allochtonen, etnische minderheden, migranten, nieuwe Nederlanders. Woorden die aan inflatie onderhevig zijn, omdat mensen zich er niet in herkennen en omdat we de woorden steevast associëren met problemen, beperkingen en gevoeligheden. Als staatssecretaris van cultuur wilde ik deze woorden in verband brengen met kansen, mogelijkheden en uitdagingen in kunst en cultuur. Vanaf het begin heb ik culturele diversiteit hoog op de agenda gezet, omdat ik het herkende als iets van vandaag dat zeer bepalend zou zijn voor morgen. Culturele diversiteit gaat over verscheidenheid in de cultuur, zowel in het aanbod als in het publiek, met bijzondere aandacht voor kunst en cultuur van andere culturen en van culturele minderheden in Nederland. Ik moet bekennen dat ik geworsteld heb met de beleidslijn die ik wilde uitzetten, met de aanpak die daarbij hoorde en met de woorden die ik wilde gebruiken. Daarom heb ik dankbaar gebruik gemaakt van de kennis en ervaring die in de cultuurwereld en daarbuiten aanwezig is. Het resultaat hiervan staat in de nota's Ruim baan voor culturele diversiteit en Cultuur als confrontatie. En, zoals Mark Duursma vorige week vrijdag vaststelde in deze krant, daarin ging ik in de ogen van tegenstanders te ver en in die van voorstanders niet ver genoeg. (Jullie zijn zwart, Van der Ploeg en de allochtone cultuur- een tussenstand, CS 26-1). Een vervelend neveneffect van het heftige debat dat daarop volgde was dat sommige kunstenaars met een niet-Nederlandse achtergrond zich gestigmatiseerd voelden en zich daarom niet in het debat mengden. Duursma maakt de balans van mijn beleid eigenlijk te vroeg op: de cultuurnota is immers net ingegaan. Met de verdeling van het geld onder een aantal instellingen wordt de Nederlandse cultuur natuurlijk niet in één klap diverser en gekleurder. In de cultuurnota worden meerjarige subsidies verdeeld onder instellingen die vaak al een lange staat van dienst hebben. Met zo'n subsidie wordt hun continuïteit voor vier jaar gewaarborgd. Ik heb ervoor willen waken om 'continuïteit' automatisch te laten volgen door 'tot in de eeuwigheid'. Gevestigde instellingen zijn nu eenmaal in het voordeel doordat zij zich al konden bewijzen. Ik heb de Raad voor Cultuur daarom gevraagd om nieuwkomers een gelijke kans te geven. Resultaat: een cultuurnota met veel meer 'vers bloed'. Deze generieke aandacht voor nieuwkomers heeft een gunstig effect gehad op het aantal allochtone kunstenaars en instellingen met een multiculturele signatuur in de cultuurnota, zonder ze overigens van een apart label te voorzien. Het bij hen terechtgekomen percentage instellingsgelden komt nu dicht in de buurt van de door een deel van de cultuursector bepleitte 7 procent (The seven percent solution, 1999).

Tegelijkertijd zien we dat veel initiatieven, net als anderen, nog niet aan meerjarige subsidiëring toe zijn. Voor mij is daarmee de kous niet af. Het vraagt een langere adem en een ander type investering. Daarom heb ik naast de vierjarige subsidiëring van culturele instellingen andere beleidsinstrumenten ingezet om kansen te geven aan allochtone kunstenaars, om het bestuurdersbestand in de culturele sector een diverser aanzien te geven en om in gemeenten en provincies een impuls te geven aan het culturele leven. Bijvoorbeeld met het Actieplan Cultuurbereik dat zich richt op de vergroting van het cultuurbereik. De 12 provincies en 30 grootste steden van Nederland ontwikkelen vierjarige Programma's Cultuurbereik waarin zo'n 95 miljoen gulden omgaat, inclusief de matching van provincies en gemeenten. Culturele diversiteit loopt als een rode draad door deze programma's heen. Zo ontwikkelen musea, theaters, muziekpodia en bibliotheken plannen om een ander cultureel aanbod te laten zien en om andere publieksgroepen te bereiken. En kunst- en cultuurverkenners worden in stelling gebracht om beginnend en gevorderd talent op te sporen. De Phenix Foundation, een initiatief van een aantal cultuurfondsen, sluit op deze ontwikkelingen aan door samen met een aantal verkenners maatwerk te bieden aan allochtoon talent. Bijvoorbeeld met coaching, begeleiding en eventueel opleiding. Atana, dat nog geen jaar bestaat, heeft intussen haar eerste resultaten geboekt. Dit netwerk richt zich op een diverser bestuurdersbestand in de cultuursector door op onorthodoxe wijze relaties te leggen tussen potentiële bestuurders en culturele instellingen. Inmiddels zijn 25 bestuurders geplaatst, en zitten 36 bestuurders in de bemiddelingsprocedure. Of het Actieplan Cultuurbereik en de Phenix Foundation succes zullen hebben, kunnen we op zijn vroegst over enkele jaren zien. Ze verdienen het in ieder geval om een kans te krijgen. Het debat is nog lang niet afgelopen, want het maakt onderdeel uit van een beweging die maar net is ingezet. Binnen en buiten de gevestigde culturele instellingen en in steden en provincies zal de komende jaren nog veel gesproken en gedaan worden om de cultuurwereld een diverser aanzien te geven. Nieuwe inzichten en andere perspectieven verwerf je immers niet over één nacht. Maar ik heb de stille hoop dat we dit debat over 5 á 10 jaar niet meer hoeven te voeren en dat initiatieven als Atana en de Phenix Foundation dan overbodig zijn geworden.

RICK VAN DER PLOEG

Dit is een bekorte versie van een toespraak die de staatssecretaris eergisteren hield voor de Internationale Sociëteit in Amsterdam.

(Uit Cultureel Supplement van 2 februari 2001 )