LEO PRICK
Eerder verschenen
columns

JL HELDRING
HJAHOFLAND
ROEL JANSSEN
CS VRIJDAG
ELSBETH ETTY
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
PAUL DE LEEUW

LEO PRICK

21 oktober 2000

Oppervarken

Niet eens zo lang geleden was er een enorm overschot aan leraren. Veel, meestal net afgestudeerde jongeren stonden werkloos aan de zijlijn. Om die ter wille te zijn werd besloten extra werkgelegenheid te scheppen. Alle leraren gingen korter werken. Daar stond tegenover dat ze afzagen van de salarisverhoging waar ze normaliter recht op hadden. Geld werd dus ingeruild voor vrije tijd. Leraren kregen arbeidstijdverkorting in de vorm van atv-uren, inmiddels 131 per jaar.

Die atv-regeling was dan wel een voorbeeldig staaltje van ouderwetse solidariteit, maar de winst aan sociale rechtvaardigheid had wel een enorme prijs: onderwijskundig was die regeling een onding. Althans voor het basisonderwijs. Doordat het parttime werken daar meer regel is dan uitzondering, hadden veel scholen toch al het karakter van een duiventil. Dat komt de continuïteit van het onderwijs en de rust in de school bepaald niet ten goede. Door die atv zijn deze nadelen alleen nog maar versterkt. Maar goed, zoals gezegd, daar stond ook een en ander tegenover.

Omdat er een overschot was aan leraren, was de animo voor het beroep sterk gedaald. Wie gaat er nou studeren om later werkloos te worden, of om af en toe voor een fooi te mogen invallen? De lerarenopleidingen liepen dus leeg. Toen daarna de economie aantrok, verdween het lerarenoverschot als sneeuw voor de zon. Iedereen vond een baan; zo niet in het onderwijs dan wel elders. Inmiddels staan de kranten bol van de berichten over scholen die lessen moeten laten vervallen, de zaak voor een middag sluiten, er wordt geprocedeerd, Kamervragen gesteld, kortom het gebrek aan leraren heeft zich ontwikkeld tot een groot maatschappelijk probleem. GroenLinks heeft een onderzoek gedaan naar de vraag wat er zou gebeuren wanneer de leraren die dat willen hun indertijd ingeleverde geld zouden terugruilen voor hun atv. Het effect zou gelijk zijn aan vierduizend nieuwe docenten. Dus heeft minister Hermans als de bliksem besloten dit voorstel over te nemen? Nee dus. In het onderwijs regeren namelijk andere wetten dan die van het gezond verstand. J. Tichelaar, de voorzitter van de AOb, de bond die indertijd de invoering van de atv mede bedacht heeft: 'Je kunt mensen met een fulltime baan niet zomaar vragen of ze even hun atv willen opgeven en het daar vervolgens bij laten.' Zijn leraren echt zulke onnozele schepsels dat je hen die vraag niet mag stellen? Ter wille van de werkgelegenheid is ooit die atv bedacht. Nu er meer werk is dan personeel, wat let wie dan ook om leraren te vragen of ze ervoor voelen die zaak terug te draaien? Niks 'zomaar' vragen, niks 'even' inleveren. Die mensen doen niet 'zomaar' en 'even', die kunnen heus wel zelf nadenken. Wat bezielt Tichelaar te menen dat de bond mag bepalen of individuele leraren daarvoor kiezen of niet? Er is geen enkele reden om aan te nemen dat dit leidt tot onverantwoorde werkomstandigheden. In de huidige CAO is afgesproken dat leraren niet meer dan 51 van hun 131 atv-uren mogen omzetten in geld. Hoe te verklaren dat ouders en Kamerleden telkens in het geweer komen als een klas naar huis wordt gestuurd, maar hun mond dichthouden als de minister instemt met zo'n onzinnige restrictie? Waarom negeren leraren en schoolbesturen zo'n dictaat niet? Enige tijd geleden hoorde ik op de radio een gesprek met een vakbondsbons. Hem werd gevraagd hoeveel uur per week hij werkte. 'Veertig uur werk ik', zo luidde het antwoord, 'de andere twintig of dertig uur doe ik voor mijn hobby'. Net als bij Orwell zijn in die kringen sommige varkens blijkbaar meer gelijk dan andere en het oppervarken weet wat goed is voor ons, gewone varkens.

Leo Prick