VOORKEUR: 

De collectie Becht in de Beurs
Bakeliet is zelden kitsch

JEROEN VAN DER KRIS
Bakeliet is een kunststof die vooral in de jaren twintig en dertig werd toegepast bij de vervaardiging van de meest uiteenlopende gebruiksvoorwerpen. Verzamelaar Frits Becht toont nu zijn collectie van 2000 bakelieten objecten in de Beurs van Berlage.

Frits Becht staat vooral bekend als verzamelaar van moderne kunst, organisator van culturele manifestaties waaronder het Van Goghjaar (1990) en het Mondriaanjaar (1994), en als de man die twee jaar geleden gevraagd werd directeur te worden van het Nederlands Architectuur Instituut in Rotterdam, maar zich na protesten van het personeel terugtrok nog voordat hij officieel was aangetreden. Al zo'n vijfentwintig jaar echter, is Becht (66) ook een verwoed verzamelaar van bakelieten gebruiksvoorwerpen. Vanaf vandaag is zijn collectie bijna in zijn geheel te zien in de Beurs van Berlage. Een overweldigende hoeveelheid van 2000 voorwerpen is in de hal van het gebouw in grote kasten en lange vitrines tentoongesteld. Veel radio's, telefoons en fotocamera's, maar ook objecten waarvan de functie niet voor een ieder direct duidelijk zal zijn, zoals tapijtwolsnijders en een haarkrulset, die wat vorm betreft het midden houdt tussen een broodrooster en een ouderwetse radio. ,,Weet je wat dat is?'' vraagt Becht, wandelend door de hal.

Hij wijst op een cilindervormig voorwerp, enkele decimeters groot. ,,Ik heb het zelf ook lange tijd niet geweten. Het is uit de Eerste Wereldoorlog en werd gebruikt om granaatkoppen in te doen.''

Becht begon bakelieten voorwerpen te verzamelen vanwege de sobere, donkerbruine kleur en vanuit een belangstelling voor de vormgeving, zegt hij. ,,Maar ik kwam er al snel achter dat slechts een heel beperkt aantal dingen van bakeliet echt is vormgegeven.'' De ronde "hoeken' van de meeste objecten hebben een praktische oorsprong. Daardoor kon de kunststof makkelijk uit de persen worden gehaald, waarin er onder hoge druk een vorm aan werd gegeven. Ondanks de geringe bemoeienis van vormgevers heeft dat vaak mooie voorwerpen opgeleverd, vindt Becht. ,,Van plastic worden de meest afschuwelijke dingen gemaakt, maar bakelieten voorwerpen zijn zelden kitsch.''

Bakeliet, genoemd naar uitvinder Leo Baekeland (1863-1944) uit België, was vooral populair in de jaren dertig en veertig. Na de oorlog kwamen er steviger kunststoffen voor in de plaats. Bakeliet is namelijk kwetsbaar. Beschadigde voorwerpen verzamelt Frits Becht niet. ,,Een radio hoeft voor mij niet te spelen, maar hij moet wel heel zijn.'' In Engeland zijn er al clubs van bakelietverzamelaars, maar in Nederland ondervindt hij betrekkelijk weinig concurrentie. Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam en het Stedelijk Museum in Amsterdam hebben een kleine collectie bakeliet. En er zijn verzamelaars van oude radio's en fotocamera's die om andere redenen belangstelling hebben voor dezelfde dingen als Becht. Maar mensen die bakeliet verzamelen op de schaal waarop Becht dat doet, zijn er in Nederland niet.

De duurste voorwerpen in zijn verzameling _ een duidelijk wel vormgegeven lamp van de Franse fabrikant Jumo en de fraaie "Meesterzanger' luidspreker van Philips _ zijn hoogstens een paar duizend gulden waard, schat hij. Met name de verzameling luidsprekers is uitgebreid. Ze zijn allemaal rond, en toch is er geen een hetzelfde. Fabrikanten voorzagen de voorkant van de apparaten van versieringen, alsof het oog toch ook iets wilde tijdens het luisteren. ,,Naar de radio kijken'', luidt het onderschrift bij een foto van iemand die naar zijn Meesterzanger luistert. De afbeelding staat in het gelijktijdig met de opening van de tentoonstelling verschenen boek Bakelite , waarin de collectie Becht centraal staat. Er zijn geen dingen die echt ontbreken in die collectie, zegt de verzamelaar: ,,Probleem is namelijk dat je nooit weet wat je niet hebt, omdat je van veel dingen niet weet dat ze bestaan. En die zijn vaak juist het leukst. Laatst heb ik bijvoorbeeld een kaasschaaf van bakeliet gekregen. Wel met een metalen mes erin natuurlijk.'' Op dit moment groeit de belangstelling voor bakeliet weer en daardoor stijgen ook de prijzen iets. Die toegenomen interesse blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat - mondjesmaat - zelfs weer nieuwe produkten van bakeliet worden gemaakt. Zo ontwierp de bekende Franse vormgever Philippe Starck onlangs een radio van bakeliet voor de firma Thomson. ,,Deze tentoonstelling'', zegt Becht, ,,zal ook wel tot gevolg hebben dat het spul nog duurder wordt.''

Bakeliet 2000 X, van gebruiksvoorwerp tot verzamelobject. T/m 9 feb 1997. Beurs van Berlage Amsterdam. Open iedere dag 11-17u. Nieuwjaarsdag gesloten.