Formeel kiest de Joegoslavische deelrepubliek Montenegro morgen een nieuw parlement, maar eigenlijk gaat de strijd om onafhankelijkheid. Zuster-republiek Servië en het Westen kijken bezorgd toe.

Door onze correspondent YAËL VINCKX
PODGORICA, 21 APRIL. De politiek heeft haar propaganda gestaakt, de opiniepeilers mogen geen voorspellingen meer doen. De bookmakers zijn echter niet gehouden aan de verplichte stilte voor de verkiezingen en laten de Montenegrijnen tot het laatst gokken op de uitslag van de parlementsverkiezingen. ,,De Montenegrijnen zijn geobsedeerd met deze verkiezingen'', aldus een van de bookie's. ,,Laten we hun voorspellingen maar eens testen.''

De uitslag is overigens al bekend. De huidige president van Montenegro, Milo Djukanovic, wordt de winnaar. Hij heeft zijn gelegenheidscoalitie, zonder een spoor van twijfel, ‘de Zege is aan Montenegro' gedoopt. Eén onderwerp domineert: de onafhankelijkheid van de kleine, Joegoslavische deelrepubliek. Vier andere deelrepublieken gingen Montenegro al voor, na bloedige oorlogen. Bloedvergieten wist Montenegro vooralsnog te voorkomen. Wel schelden de voorstanders van onafhankelijkheid regelmatig hun collega's in de tweede en laatste deelrepubliek van Joegoslavië, Servië, de huid vol. Zo noemden de Joegoslavische president Vojislav Kostunica de ‘prins der duisternis'. ,,Hij heeft de hele propagandamachine van Milosevic in werking gezet'', aldus Djukanovic.

Kostunica heeft de tegenstanders van de onafhankelijkheid, verenigd in Samen voor Joegoslavie, inderdaad regelmatig een hart onder de riem gestoken. Voor hem staat er dan ook veel op het spel. Scheidt Montenegro zich af, dan blijft Servië alleen over, houdt Joegoslavië op te bestaan, en zit hij zonder baan. Het strijdtoneel voor de 448.000 stemgerechtigde Montenegrijnen is overzichtelijk. Elf partijen hebben zich verenigd in twee coalities. De voorstanders van onafhankelijkheid zitten in de Zege is aan Montenegro, de voorstanders van een staatsverband met Servië zitten in Samen voor Joegoslavië. Op eigen kracht doen nog twaalf partijen mee, waarvan alleen de Liberale Alliantie (pro onafhankelijkheid) echt telt.

Een absolute meerderheid haalt Djukanovic waarschijnlijk niet. Volgens de laatste peilingen blijft zijn coalitie op 44 procent steken, tegenover 27 procent voor het blok van de tegenstanders. Maar met de hulp van de Liberale Alliantie (12 procent) kunnen Djukanovic' plannen voor onafhankelijkheid alsnog op een meerderheid in het parlement rekenen. Een (bindend) referendum over de onafhankelijkheid moet vervolgens maximaal negentig dagen na de indiening van een voorstel daartoe plaatsvinden. Dat referendum is waarschijnlijk nog deze zomer.

Meer dan drieduizend waarnemers, nationaal en internationaal, zullen de verkiezingen in totaal duizend stembureaus monitoren. ,,Het zijn de best gecontroleerde verkiezingen ter wereld'', schreef een toonaangevend dagblad gisteren. Door de komst van de buitenlanders is het leven flink duurder geworden, zeker in d ehoofdstad Podgorica. Cafés en restaurants hebben hun prijzen verhoogd.

Politieke bijeenkomsten hebben tienduizenden mensen getrokken. Djukanovic' afsluiter werd een ode aan het nieuwe Montenegro. ,,Onze vlag zal straks aan de East River wapperen'', zei de president, doelend op het hoofdkwartier van de Verenigde Naties in New York waarvan hij het lidmaatschap nastreeft. De bijeenkomsten van Samen voor Joegoslavië waren vooral een liefdesverklaring aan Servië met schimpscheuten aan het adres van Djukanovic.

De tegenstanders van onafhankelijkheid, voornamelijk op het platteland te vinden, hebben onwaarschijnlijke medestanders: de Europese Unie en de Verenigde Staten. Volgende week arriveert een EU-delegatie om een hartig woordje met Montenegro's leiders te wisselen. Want het Westen is tegen onafhankelijkheid. Het heeft de afgelopen jaren weliswaar veel geld gespendeerd in het bergachtige land, maar dat was ten tijde van het regime-Milosevic. Montenegro was een marionet in het spel om de macht in Belgrado. Nu Slobodan Milosevic zijn dagen in een cel slijt en een nieuwe wind door Belgrado waait, is Milo Djukanovic vooral een lastpost.

Het Westen vreest dat onafhankelijkheid voor Montenegro een ongewenst domino-effect zal hebben. De Albanezen in Macedonië en Kosovo, en de Kroaten in Bosnië zullen op Montenegro wijzen om hun eisen voor zelfbeschikking kracht bij te zetten. Dat separatisme bevalt het Westen slecht.

Maar de internationale gemeenschap heeft de macht niet in handen - en het Montenegrijnse volk staat bekend als koppig en eigenwijs. ,,We willen geen onafhankelijkheid voor Montenegro en we hebben dus ook geen plan klaar liggen'', aldus een EU-diplomaat in Podgorica. Maar de diplomaat weet ook dat het is de hoogste tijd om aan zo'n worst case scenario te gaan werken.