Toen Reagan was neergeschoten in 1981 trok het kernkabinet zich terug in de bunker onder Het Witte Huis. Voornamelijk om te kibbelen over wie er de baas was, zo blijkt nu.

Door onze redacteur FRANK VERMEULEN

ROTTERDAM, 21 MAART. Toen de president op 30 maart 1981 om 14.20 uur was neergeschoten door John W. Hinckley, haastte toenmalig veiligheidsadviseur Richard V. Allen zich naar het Witte Huis. In een artikel in de Atlantic Monthly beschijft Allan nu, twintig jaar na dato, de spanning in het Witte Huis na deze gebeurtenis.

Allen schrijft dat hij minister van Buitenlandse Zaken Alexander Haig, minister Donald T. Regan van Financiën en drie stafmedewerkers vraagt mee te gaan naar de Situation Room in de kelder van het Witte Huis "veilig achter elektronische deuren en bewaakt door gewapende leden van de Secret Service". Als ze daar zijn volgen nog enige andere bewindslieden onder wie minister Caspar ('Cap') Weinberger. Vice- president George Bush is per vliegtuig onderweg vanuit Texas. Om half vier 's middags belt Reagans adviseur Edwin Meese, die met Baker bij de neergeschoten president in het ziekenhuis zit, met de mededeling dat in afwachting van Bush' terugkeer het nationale commando berust bij Weinberger, terwijl van Haig verwacht wordt dat hij "andere regeringen kalmeert". Opmerkelijk is dat ministers in de Situation Room op dat moment "zo goed als geen informatie hebben over de persoon van de dader, of diens motieven, of over de vraag of hij op eigen houtje opereerde". Ook was over de toestand van de president niets bekend. Wel was het Pentagon gebleken dat er meer Sovjet-onderzeeërs dan normaal aanwezig waren voor de oostkust.

Allen memoreert dat hij tegen de regels in zijn persoonlijke bandrecorder meeneemt naar de Situation Room. Normaal gesproken worden de gesprekken daar niet opgenomen omdat mensen daar in volstrekte openheid over grote geheimen moeten kunnen spreken. Maar, zo schrijft Allen, "in de onderhavige situatie achtte ik een opname absoluut essentieel om een onbetwistbare weergave te verkrijgen". Uit Allens opnames blijkt de voortdurende onduidelijkheid tussen Weinberger en Haig over wie nu eigenlijk de baas is en hoe de stand van de militaire paraatheid is. En over de vraag waar de "voetbal", de supergeheime koffer met de codes van Amerika's nucleaire wapenarsenaal, zich bevindt. Daarover ontspint zich de volgende conversatie: Haig:"De voetbal is bij de vice-president, dus dat is in orde." Maar de vice-president zit in een vluchtuig van waaruit hij niet over beveiligde kanalen kan communiceren, dus zegt Allen: "Wij zouden er één hier moeten hebben. Er is een duplicaat hier." Haig: "Zorg dat de voetbal hier komt." Allen: "Er is er een in het kantoor van de militaire attaché. De voetbal zit in de kast." En even later, Haig: "Hebben we nou een voetbal hier? Hoe zit dat?" Allen: "Hier hem ik hem". Waarop Regan zegt tegen Haig: "Al! Maak de zaken niet erger! Pas op!" Haig: "Absoluut! Absoluut! Daarom heb ik de boodschap die we uitgestuurd hebben ook afgezwakt... daar is geen reden voor."

Over de alarmfase zegt Weinberger: "Het Nationale Militaire Commando Centrum in het Pentagon zou in staat van paraatheid moeten worden gebracht, of daarvoor moeten klaarstaan. Het Strategisch Luchtmacht Commando deed dat ook na de aanslag op Kennedy." Haig: "Wat voor paraatheid, Cap?" Weinberger: "Klaar staan om paraat te zijn dat is alles."

Wat later maakt de Witte Huis-woordvoerder Larry Speaks tijdens een persconferentie een blunder door op de vraag wie er aan het hoofd staat van de regering te antwoorden: "Die vraag kan ik op dit moment niet beantwoorden." Haig stormt naar boven, met Allen, en verklaart dat hij "de baas is in het Witte Huis in afwachting van de president". In antwoord op de vraag of het leger in staat van paraatheid is gebracht antwoordt Haig ontkennend. Als hij terugkomt in de Situation Room blijkt echter Weinberger opdracht gegeven te hebben aan de luchtmacht om piloten naar hun vliegtuigen te sturen om de reactiesnelheid op te voeren, omdat een Sovjet-onderzeeër twee minuten dichterbij ligt dan gebruikelijk. Haig is woedend: "Maar ik heb daarboven net gezegd, Cap,... Ik ben geen leugenaar. Ik zei dat de paraatheid niet is toegenomen." Als Weinberger later overweegt dat hij als commandant van de strijdkrachten een speciale Boeing 747 van de National Emergency Airborne Command Post de lucht in wil sturen, zegt Haig: "Daar kun je beter eerst de Grondwet op naslaan." De volgende ochtend bij de debriefing fluistert Haig tegen Allen: "Heb je jouw maniakken onder controle? Ze zien er niet al te alert uit vanochtend."