In Israël is onder invloed van de Palestijnse intifadah de stemming angstig en gedrukt. De angst roept agressie op: harde, rechtse standpunten winnen terrein.

Door onze correspondent SALOMON BOUMAN

TEL AVIV, 21 MAART. Voor het uitbreken van de Palestijnse onafhankelijkheidsopstand, eind september vorig jaar, verheugden Israëlische dienstplichtigen zich op aanzienlijke vermindering van het aantal dagen dat ze als reservisten onder de wapens zouden worden geroepen. De hoop op vrede gloeide nog. Nu niet meer. Reservisten tot de leeftijd van vijftig jaar moeten volgens de jongste beslissing van het opperbevel in Tel Aviv 41 dagen per jaar dienen. Israël rekent immers na het bezoek van premier Ariel Sharon aan Washington eerder op escalatie dan op afzwakking van de Palestijnse opstand, alle strafmaatregelen tegen de Palestijnen ten spijt.

Geen wonder dat de stemming in Israël gedrukt is. Er zit zoveel onzekerheid in de lucht. Waar ontploft de volgende met explosieven volgestopte Palestijnse auto? Wanneer zal de volgende Palestijnse zelfmoordterrorist zijn slag slaan? Na de reeks recente aanslagen in Tel Aviv, Netanya en Jeruzalem waren de centra van Israëls steden opvallend leeg. Er was voor velen moed nodig om naar een groot winkelcentrum te gaan of voor hun plezier in de hoofdstraten van de grote steden te kuieren. Om de burgers een gevoel van zekerheid te geven zijn nu in de steden opvallend veel gewapende soldaten op de been. De controle bij de toegangen tot garages, warenhuizen bioscopen en andere plaatsen van samenscholing is verscherpt. Veiligheidspersoneel kijkt in de bagageruimte van alle auto's die een parkeergarage binnen gaan. Het jaarlijks terugkerende joodse carnaval, Purim, is dit jaar wegens de onzekere veiligheidssituatie minder uitbundig op straat gevierd dan sedert 1993 het geval was. In dat jaar werd het hoopgevende akkoord van Oslo met de Palestijnen ondertekend. Taxichauffeurs die het juist van dergelijke feestdagen moeten hebben klaagden dit jaar steen en been.

Israëlische zangers, tekstschrijvers en componisten tonen zich vaak meesters in het registreren en vertolken van de stemming in het land. Al enkele weken speelt radio Israël regelmatig een nieuw liedje dat in een paar regels de onzekerheid, de angst en pijn van het leven nu in Israël uitdrukt. Het wordt gezongen door Poliker, een van de populairste Israëlische zangers en is daarom al een hit. Zo is het leven de laatste tijd het kan beter zijn, er kan een ramp komen goede avond wanhoop, goede nacht hoop wie is de volgende in de rij (om te sterven) wie is aan de beurt?Deze week is op 5.000 scholen een veiligheidsoefening gehouden tegen een aanval op Israël met lange-afstandsraketten. Meer dan een miljoen leerlingen moesten de schuilkelders in. Voor een half miljoen leerlingen is echter alleen veiligheid onder tafels te vinden, omdat er voor hen nog geen schuilkelders zijn gebouwd.

Angst roept gevoelens van agressie op. Tijdens de recente verkiezingscampagne, die Ariel Sharon aan het hoofd van een regering van nationale eenheid aan de macht bracht, verschenen langs de wegen grote borden met de tekst: 'Laat Tshahal (het leger) winnen'. Daarmee werd gedoeld op het afdwingen van een militaire zege op de Palestijnse onafhankelijkheidsopstand. Die leus werd toen niet serieus genomen. Het was een tekst van de kolonisten in bezet gebied die in de politiek infiltreerde. Toen Ehud Barak nog premier was was het een gouden regel dat er geen militaire oplossing voor het Palestijnse vraagstuk was. Maar het kan verkeren. Onder premier Sharon klinken andere geluiden. Er is wèl een militaire oplossing, opperde een ex-officier een paar dagen geleden in een debat op de televisie. De duimschroeven steviger aanhalen en de Palestijnen onder zware militaire druk houden was zijn advies. Een bekende mediapersoonlijkheid, die een paar jaar geleden de militaire commandant was over de Westelijke Jordaanoever, zei op besliste toon dat de intifadah kan worden verslagen. Het Israëlische leger heeft volgens hem in de huidige oorlogstoestand met de Palestijnen het volste recht om in de Palestijnse gebieden te opereren die volledig onder Palestijns bestuur staan. Ook het herbezetten van stukjes land op de Westelijke Jordaanoever die voor het Israëlische leger van strategisch belang zijn, moet volgens hem worden overwogen.

Voor het uitbreken van de Palestijnse onafhankelijkheidsopstand nam deze oud-militair aanzienlijk gematigder standpunten in. Ook voor hem is Yasser Arafat weer een terrorist omdat hij de vredesvoorstellen van Barak verwierp en daarna de gewapende opstand tegen Israël lanceerde. Dat Sharon zelf met zijn provocerend bezoek aan de Tempelberg/Al Haram al-Sharif op 28 september vorig jaar het lont in het kruitvat wierp, gaat er bij de meeste Israëliërs niet in. Israëls propaganda veegt dat moment van het bord en houdt het erop dat Arafat deze gewapende opstand zorgvuldig heeft voorbereid. De politieke weerhaan in het joodse land wijst duidelijk naar rechts. De scherp van de tongriem gesneden vrouwelijke Likud-politicus Limor Livnat ging nog geen minuut na haar installatie als minister van Onderwijs in het offensief tegen de invloed van post-zionisten op het onderwijsprogramma. De post-zionisten hebben de afgelopen jaren aan de hand van archiefmateriaal de Palestijnen aangewezen als slachtoffers van de stichting van de staat Israël. Van de kritische benadering van het zionistische epos door deze intellectuelen wil minister Livnat niets weten. En dus gaat een geschiedenisboek dat overigens een minimaal post- zionistisch stempel draagt de deur uit. De schooljeugd moet weer in het klassieke, geblinddoekte zionisme en joodse waarden worden opgevoed. Haar linkse voorganger Jossi Sarid had volgens Livnat ernstig gezondigd door gedichten van de Palestijnse dichter Darwish in het onderwijsprogramma te laten opnemen.

Er zijn publicisten die dit sluiten van de ogen voor de Palestijnse werkelijkheid op de hak nemen. Het zijn echter enkelingen die optornen tegen de nationalistische wind die nu over Israël waait.