De ontuchtzaak bij de landmacht in Ermelo breidt zich uit als een olievlek. Maar is hier echt sprake van misbruik?

Door onze redacteur STEVEN DERIX

ERMELO, 9 MAART. Het was bijna elke dag raak. Op het Schoolbataljon Centraal van de landmacht in Ermelo werden vorige week maandag de eerste twee miltairen opgepakt op verdenking van ontucht; afgelopen donderdag stond de teller al op negen arrestaties. En nog steeds laat de marechaussee weten dat "verdere aanhoudingen niet uit te sluiten zijn". Ontucht door kaderleden met leerlingen van het schoolbataljon, één van de plaatsen waar de soldaten van de Koninklijke Landmacht worden opgeleid, het lijkt een omvangrijke en ernstige zaak. De marechaussee maakte bekend dat alle negen aangehouden instructeurs verdacht worden van seksuele contacten met leerlingen. Concreet levert dat verdenking op van ontucht volgens artikel 249 van het Wetboek van Strafrecht, lid 2, waarin strafbaar wordt gesteld 'de ambtenaar die ontucht pleegt met een persoon aan zijn gezag onderworpen of aan zijn waakzaamheid toevertrouwd of aanbevolen.' Seksuele intimidatie binnen de krijgsmacht - met de geleidelijke toename van het aantal vrouwen in het leger wordt het een steeds actueler probleem. Volgend jaar moet 8 procent van de krijgsmacht bestaan uit vrouwen, zo is het streven van Defensie. Bij de landmacht is van de beroepsmilitairen Bepaalde Tijd (BBT'ers, grofweg de 'soldaten') inmiddels 12,5 procent vrouw. Bij het schoolbataljon in Ermelo, waar veel rekruten van de geneeskundige troepen aan hun basisopleiding beginnen, ligt het aantal leerlingen van het vrouwelijke geslacht rond de 20 procent.

Maar seksuele intimidatie is wat anders dan seksuele contacten op basis van vrijwilligheid. In hoeverre er in Ermelo daadwerkelijk sprake is van grootschalig misbruik van leerlingen is nog onduidelijk - de marechaussee is "in het belang van het onderzoek" spaarzaam met mededelingen. Seks op de kazerne komt in ieder geval regelmatig voor, zegt Roland Boom, voorzitter van de soldatenvakbond BBTV. "Er wordt zelfs door militairen op de kazerne samengewoond."

Volgens de voorzitter van de soldatenvakbond Boom gaat het in verreweg de meeste gevallen van seksuele contacten op de kazerne om gelijken in rang. "Relaties tussen meerderen en ondergeschikten worden binnen de krijgsmacht met het nodige wantrouwen bekeken, omdat er sprake kan zijn van afhankelijkheid en machtsmisbruik. En dat geldt zeker voor relaties tussen instructeurs en leerlingen. Die zijn ongewenst."

Ongewenst als ze mogen zijn, relaties tussen instructeurs en leerlingen zijn een realiteit - ook in Ermelo. De zogenaamde 'Vaste Order' van het schoolbataljon gaat uitgebreid in op hoe de verhouding tussen instructeur en leerling er uit zou moeten zien. 'Uitgaan met leerlingen doen we niet', zo stelt de order bijvoorbeeld, 'de afhankelijkheid van de leerling t.o.v. met name de instructeur, is daarvoor te groot'. Toch kunnen er tijdens de opleiding relaties ontstaan, zo erkent de order. 'In het geval van een oprechte relatie tussen een kaderlid en een leerling (avontuurtjes accepteren we uiteraard niet), maakt het kaderlid hiervan melding aan zijn commandant opdat passende uitspraken worden gemaakt'.

In Ermelo betekende dat in de praktijk dat de instructeur en leering uit elkaar werden gehaald, de betrokken leerlinge werd overgeplaatst, zegt advocaat B. Martens, die twee van de verdachte militairen bijstaat. Een van zijn cliënten heeft inmiddels tegenover de marechausse verklaard een 'relatie' te hebben gehad met een leerlinge, en met een andere leerlinge te hebben gezoend. Die relatie is níet aan de commandant van het schoolbataljon gemeld, zegt Martens. "Mijn cliënt is te verstaan gegeven dat een relatie binnen de eigen compagnie moest worden gemeld. Bij een relatie met een meisje van een andere compagnie hoefde dat niet."

De vraag is in hoeverre er sprake was van vrijwilligheid in de contacten tussen instructeurs en leerlingen. Volgens advocaat Martens begon het onderzoek van de marechaussee in december na een klacht van een soldate, die was gezakt voor de beginopleiding. Volgens Martens heeft deze (ex- )soldate verklaard gedwongen seks te hebben gehad in ruil voor een goede beoordeling. Daarmee kan een strafrechtelijk onderzoek worden begonnen - en het wetboek van strafrecht is minder 'mild' dan de order van het schoolbataljon. Natuurlijk moet er voor een veroordeling wegens ontucht volgens artikel 249 sprake zijn geweest van 'misbruik van gezag', zegt advocaat Martens. Maar in de afhankelijke relatie instructeur-leerling is dat al snel het geval. Wat in de Vaste Order onder voorwaarden wordt toegestaan, is volgens de wet gewoon strafbaar. "Dat laatste is de instructeurs nooit meegedeeld."

Intussen rolt het onderzoek van de marechaussee als een stoomwals over het schoolbataljon. Direct na de eerste arrestaties maakte de marechaussee bekend dat twee vrouwelijke leerlingen aangifte hadden gedaan. Inmiddels ligt het aantal aangiften op zestien, zo zegt een ingewijde, zowel van mannen als vrouwen. Verschillende van hen zouden hebben verklaard seks met instructeurs te hebben gehad voor een goed cijfer. Volgens de ingewijde stuitte de marechaussee op zoveel zaken dat het onderzoeksteam wordt uitgebreid om de zaak tot op de bodem uit te zoeken.