Maandag worden in Oeganda èchte presidentsverkiezingen gehouden. Voor het eerst heeft president Museveni een concurrent.

Door onze correspondent KOERT LINDIJER

MASAKA, 8 MAART. Doldwaze jongeren springen en zingen op de hoofdweg in Masaka. Verkiezingscampagnes in Afrika zijn altijd groot vermaak. De bijeenkomsten voor de presidentsverkiezingen van maandag in Oeganda draaien uit op waarachtige bevrijdingsfeesten. Want na jaren politieke stagnatie hangt er eindelijk verandering in de lucht. De oppositiekandidaat Kizza Besigye rijdt de stad binnen en de omstanders raken in extase. 'Hervorming, verandering, vrede', klinkt het door de straten. Robert Kayondo hangt iedere dag werkeloos rond in de met gaten bepokte straten van Masaka, in het zuiden van Oeganda. Wild zwaait hij met een grote twijg wanneer de colonne van Besigye zich een weg baant door de massa. Zijn vriend verbergt zich voor de gelegenheid achter een gorillamasker. "De jeugd heeft nooit geprofiteerd van president Museveni's heerschappij. We zitten zonder werk en de fabrieken zijn dicht", klaagt Robert. Maar heeft de president niet een einde gemaakt aan Oeganda als het slachthuis van Afrika? Zijn gorillavriend komt tussenbeide: "Wie zegt dat Museveni stabiliteit bracht? Hij gaf ons nieuwe oorlogen, in Congo, in Rwanda en in noord en West-Oeganda. En wij Oegandezen bleven arm."

Beiden hollen naar het Vrijheidsplein, waar tienduizenden mensen op Besigye wachten. "Museveni heeft ook goede dingen gedaan", roept Robert nog, "maar hij raakte uitgeput en werd arrogant. Het is tijd voor verandering." De menigte op het plein heeft zich opgewerkt tot dezelfde euforie. 'This is the time to say goodbye', zingt de massa. Besigye wringt zich door de mensen. Een bruidsmeisje met een groot gat in haar kousen knielt en biedt hem bloemen aan. Iedereen jubelt, alle heupen wiegen. "Ik beloof de oorlogen te beëindigen en het geld aan de burgers te geven", schreeuwt Besigye schor in de microfoon. Namaato Sebunya is mismoedig achtergebleven in haar slagerij aan de hoofdstraat. Het koortsachtige enthousiasme voor Besigye boezemt haar angst in. "Die jongeren proberen ons Besigye op te dringen", vertelt ze te midden van twee geslachte koeien. "Ze herinneren zich de bloedbaden niet. Vroeger kwamen soldaten mijn winkel plunderen en legden ze hinderlagen op de wegen. Museveni maakte daar een einde aan, we leven nu in vrijheid. Als Museveni opstapt, vrees ik voor de toekomst, dan vrees ik dat er chaos komt."

Na vijftien jaar bestuur onder de voormalige guerrillastrijder Yoweri Museveni is er weer sprake van competitie in de politiek. Want niet een kansloze kandidaat van de oude politieke orde heeft het opgenomen tegen de president, maar iemand uit zijn eigen kamp. "De Oegandezen zijn politiek volwassen geworden", verklaart een hoogleraar politieke wetenschappen aan de universiteit van Kampala.

Besigye streed met Museveni in de bush en was daar zijn lijfarts. Hij bezette verscheidene kabinetsposten, leidde de geheime dienst en fungeerde als de facto de nummer twee van het land.

Enkele jaren geleden begon hij afstand te nemen van zijn baas. Hij verzette zich tegen de weigering van de president om politieke partijen vrij baan te geven. Bovendien wil Besigye eenzijdig alle troepen uit Congo terugtrekken en onderhandelingen beginnen met de verzetsbewegingen in eigen land. Iedereen die ooit tegen Museveni was, heeft zich achter hem geschaard. Een bonte maar krachtige coalitie van proteststemmers tegen de arrogantie van de macht.

Masaka ligt tussen glooiende heuvels met koffiestruiken in het woongebied van de Baganda, de grootste stam van Oeganda. Hier voerde Museveni begin jaren tachtig met gedisciplineerde volksmilitairen en jonge intellectuelen een bevrijdingsstrijd tegen tirannieke heersers. De bevolking droeg hem na zijn zege in 1986 op handen en onder zijn leiderschap kende Oeganda een periode van ongekende rust. Maar in het noorden en westen woekeren hardnekkige rebellieën voort. En toen Museveni in 1996 ingreep in Congo was het land weer officieel in oorlog. Deze impopulaire oorlog kost niet alleen veel geld, maar legde ook de hebzucht bloot van hoge officieren die zich aan Congo's grondstoffen tegoed deden. De glans van Museveni's regime verdween.

"Museveni staat tegenwoordig ver af van de gewone man", vertelt een vermoeide Besigye na zijn bijeenkomst. "Zijn adviseurs vertellen hem alleen nog wat hij horen wil. Want critici worden door hem afgeblaft. Armoede, corruptie, zinloze oorlogen, daar wil Museveni niets over horen. Hij geeft altijd de buurlanden Soedan en Congo de schuld, maar de oorzaak van de strijd ligt in Oeganda zelf. De man is arrogant geworden."

Museveni voert campagne met de weinig dynamische leus 'geen verandering'. Premier Apolo Nsibambi ratelt de verdiensten van zijn baas af: "We hebben wonderen verricht onder Museveni. Hij voerde gratis basisonderwijs in, hij creëerde macro-economische stabiliteit en werkte aan de emancipatie van gemarginaliseerde groepen als vrouwen en invaliden. En zo kan ik nog wel even doorgaan."

Weinigen twijfelen aan de verdiensten van de grote leider. Maar de revolutionair is conservatief geworden. Museveni volgt een door het Internationale Monetaire Fonds gedicteerd economisch aanpassingsprogramma, dat de zakenwereld spekt maar de toenemende klasse werklozen geen uitkomst biedt. Hij lijkt verdoofd door vergane glorie, zijn radicale geestdrift is verstikt in de glazen toren waarin hij zetelt.

John Nagenda, een van Museveni's naaste adviseurs, noemt rivaal Besigye "een idioot". "Besigye is vergeten hoe moeilijk het is een samenleving te veranderen." Premier Nsibambi kan al die ophef over verandering ook niet vatten. De boodschap komt bij hem niet over. Hij weet zeker dat Museveni maandag gaat winnen en haalt daarvoor een spreekwoord aan: "Het kind dat je hebt is beter dan het kind waarvan je in verwachting bent".