'Geeft de paus ons wel de ruimte?'

Paus Johannes Paulus II wil in mei met alle kardinalen discussiëren over de toekomst van de kerk. Bisschop Muskens waarschuwt voor te grote verwachtingen. "Ik kan me niet herinneren dat uit dit soort bijeenkomsten iets is voortgekomen waar we nu nog de vruchten van plukken."

Door onze correspondent MARC LEIJENDEKKER

ROME, 1 MAART. Zeven jaar geleden is het alweer dat de kardinalen voor het laatst in Rome bijeenkwamen voor overleg. Het is, in principe, een uitgelezen kans om met elkaar van gedachten te wisselen. De deuren van de vergaderzalen blijven dicht, dus er is ruimte om open te praten.

De paus wil opnieuw met de kardinalen overleggen, van 21 tot 24 mei. Het wordt de zesde keer sinds 1978 dat hij alle kardinalen in Rome uitnodigt. Op de agenda staan de thema's die hij vorige maand heeft neergelegd in zijn brief Novo Millennio Ineunte, bij het ingaan van het derde millennium.

Bisschop Muskens van Breda heeft bij herhaling gepleit voor overleg tussen de bisschoppen over de koers van de katholieke kerk. Hij wilde een mondiale synode met een open agenda. Is het komende consistorie, zoals zo'n bijeenkomst van kardinalen wordt genoemd, hiermee te vergelijken? Muskens, die van de carnavalsperiode heeft geprofiteerd voor een kort bezoek aan Rome, is sceptisch.

"Het hangt er helemaal vanaf wat de paus aan ruimte geeft, wat voor bedoelingen hij heeft", zegt Muskens. "We hebben al verschillende keren zulke bijeenkomsten gehad, en ik kan me niet herinneren dat er iets uit voortgekomen is waar we nu nog de vruchten van plukken." Op zich zijn de thema's die de paus op tafel heeft gelegd, belangrijk genoeg. De rol van de kerk in een seculiere samenleving. De verhouding met andere godsdiensten. De positie van de paus zelf. Maar Muskens vraagt zich af of dit wel het juist forum is om te praten over zulke zaken, of de kardinalen wel voldoende ruimte zullen krijgen.

"De paus is er oprecht een groot voorstander van om de relaties met andere godsdiensten zo optimaal mogelijk te maken. Dat is ook essentieel voor de wereldvrede, zegt Muskens. "Maar ik vraag me af hoeveel kardinalen daarover mee kunnen praten, of ze ooit in die landen van de hindoes en de boeddhisten geweest zijn. Ik hoop dat de kardinalen die daar zijn geboren en getogen, daar priester en bisschop en kardinaal geworden zijn, dat die kardinalen het overwicht krijgen in het beoordelen van deze kwesties."

Opnieuw staat ook de hervorming van de Romeinse curie op het programma. De paus heeft dat uitdrukkelijk genoemd als een onderwerp waarop nauwelijks vooruitgang is geboekt. Tekenend is dat hetzelfde thema ook op de agenda stond van de consistories in 1979, in 1982 en in 1985.

"De paus gebruikt daarbij uitdrukkelijk het woord communio, gemeenschap", zegt Muskens. "Duidelijk is dat de overlegstructuren meer moeten worden uitgebuit om die communio te versterken. Dan vragen we ons af: hoe gaat dat dan gebeuren, wie gaat dat entameren? Wat is de ruimte om de mensen afkomstig van verschillende culturen en verschillende landen het idee te geven dat ze allemaal tot hun recht kunnen komen? Het is een gigantische onderneming om een kerk van een miljard mensen cohesie te laten voelen, van Japan tot IJsland, van Chili tot Finland."Dezelfde twijfel heeft Muskens over een discussie over het pausschap. "Ik vind het heel mooi dat de paus dat doet hoor, maar dan moet er ook ruimte gegeven worden om de gedachten hierover te uiten, en moet men niet overal meteen wantrouwig tegenover staan."

Waar de paus veel praat over het derde millennium, trekt Muskens graag vergelijkingen met de vierde eeuw na Christus. "Dat was het einde van het West-Romeinse rijk, met veel multiculturele realiteiten rondom de Middellandse Zee die allemaal zeiden een antwoord te hebben op vragen over de zin van het leven, etcetera. Nu staan we weer voor een overvloed aan gezichstpunten en filosofieën, aan ideologieën en godsdiensten. En opnieuw hebben we behoefte aan zo'n groep mensen als de christenen in de vierde eeuw waren. Die schiepen eenheid in die hele chaos en brachten het antwoord van het evangelie."

In dit opzicht verwacht Muskens veel van mensen als kardinaal Martini van Milaan en nieuw benoemde kardinalen als de Duitsers Lehmann en Kasper. "Dat zijn gerespecteerde mensen, intellectueel hogelijk begaafd, theologisch goed onderlegd."

Het komende consistorie zal een praktische oefening zijn voor het conclaaf. Waar worden al die 183 kardinalen ondergebracht, hoe worden ze vervoerd, hoe verloopt de communicatie. Maar het is onvermijdelijk ook een soort vooroverleg, zegt Muskens. "Al die kardinalen bij elkaar zien elkaar ook in kleinere verbanden, overleggen in kleine groepjes over de problemen. Daar kan veel uit voortkomen wat van grote betekenis kan zijn later voor een conclaaf.

Zie ook:

Dienaar van Rome, ondanks alles (29 januari 2001)