Niet Ajax, maar een student van 22 bedacht het concept van de omstreden voetbalschool in Ghana. Sander Hense, nu 26, pareert de kritiek op de school. "Bij ons krijgen ze training, worden ze gevoed en gekleed."

Door MARTIJN VAN LEEUWEN

RIDDERKERK, 13 FEBR. Je bent een jonge student, je bedenkt een concept voor een voetbalschool en plots werk je voor Ajax. In de zomer van 1997 besloot Sander Hense, destijds 22, HEAO-student in Hilversum, stage te lopen bij de overheid in Ghana. Hense rondde zijn onderzoek binnen twee maanden af en had een maand om een idee uit te werken dat hem niet losliet: hij wilde een voetbalschool in Ghana beginnen.

In Nederland aangekomen stuurde de student het plan naar Ajax, Feyenoord en PSV. Van de laatste clubs kreeg hij een afwijzing. Bij Ajax lieten ze hem lang wachten. Een telefoontje met spelersmakelaar Ger Lagendijk bracht schot in de zaak. Rond maart 1998 polste Lagendijk het plan alsnog bij Ajax en korte tijd later zat de HEAO'er weer in Ghana. Met trainer/manager Ad Zonderland, destijds werkloos, struinde hij alle clubs in Ghana af en bezocht hij ministers en burgemeesters. Na drie maanden was het onderzoek rond. Ajax kocht (pas in juni 1999) een meerderheidsbelang in voetbalclub Ashanti Goldfields uit Obuasi. Ajax was een club met stadion, trainingscomplex en internaat rijker. Ajax ging voor 60 jongetjes een tweejarige opleiding verzorgen. Een selectie daarvan kreeg een vervolgopleiding, de besten mochten vervolgens naar Ajax. Hense moest zijn familie dan teleurstellen: hij ging voor Ajax twee jaar lang voetballertjes begeleiden, als manager van het filiaal van Goldfields in de hoofdstad Accra. Begin dit jaar raakte de voetbalschool in opspraak. Beelden uit de documentaire 'Daar hoorden ze engelen zingen' (van Roel van Dalen) van blanke mannen die voetballende jongetjes keuren en daarna foto's van Ajax-spelers uitdelen boven graaiende kinderhandjes, wekten alom verontwaardiging. 'Slavenhandel' en 'witte kolonialen die kraaltjes uitdelen aan arme zwarte kindertjes', luidde de kritiek in de media. Hense is woedend over het "eenzijdige" beeld dat de documentaire schept. " Je ziet alleen de keuring, die, geef ik toe, wat ongelukkig was. Het camerateam kwam juist op de open dag, waarvoor zich 800 jongens hadden gemeld. Veel te veel, maar zomaar iedereen wegsturen gaf geen pas. Dus was de keuring wat streng. Je moet niet vergeten dat de gangbare opvoedmethode in Ghana veel hardhandiger is. Schoolkinderen krijgen immers slaag met de bamboestok." Volgens Hense mogen de kinderen Ajax dankbaar zijn. "Veel jongens hebben helemaal niets, geen geld, geen school, sommigen hebben niet eens een huis. Ze moeten hun moeder helpen op de markt of ze bedelen. Bij ons mogen ze elke ochtend naar school, krijgen ze tweeëneenhalf uur training en worden ze gevoed en gekleed." Dat de Nederlandse leiding de Ghanezen Europese normen en waarden aanleerde, noemt Hense geen kolonialisme, maar bittere noodzaak. "Doordat ze gewend waren op straat te leven, ontbrak het ze aan discipline. Door bepaalde stampraktijken uit te bannen, schiepen we orde. Het kwam voor dat Ghanese trainers jongens van dezelfde stam de hand boven het hoofd hielden. Onze regel was: of je komt op tijd, of je dondert op."

De geldzucht was ook moeilijk in te dammen, vertelt hij. "Geld was iets nieuws voor hen. Ze gaven het meteen uit. Vandaar dat ze maar vijf gulden zakgeld per maand kregen en de rest, vijftien gulden, zetten we op een bank." Al viel Ajax zich aan de salarissen geen buil, de investering van twaalf miljoen gulden trok een zware wissel op de begroting. Mede door het Ghana-project sloot Ajax het boekjaar 2000 met een verlies van negentien miljoen gulden af. De aandeelhouders morden. Ze willen de komende jaren het rendement zien. Maar tot nu toe heeft welgeteld één jongen een stage van drie maanden bij de A- junioren van Ajax gevolgd.

Hense laakt deze gedachtengang. "Het is een langetermijnproject, het loopt minstens twintig jaar. Er floepen niet zomaar drie wereldtalenten uit. Jeugdtalenten bij Ajax hebben ook zeven jaar nodig om te rijpen." Tijdens de jaarvergadering van 1998 uitten aandeelhouders al kritiek op het plan. Een overvloed aan buitenlanders zou het imago van Ajax schaden. Anno 2001 heet de criticus Co Adriaanse, de trainer van Ajax. Hij maakt er geen geheim van dat zijn voorkeur uitgaat naar jonge Nederlandse spelers. Volgens Jan Wouters, de afgetreden Ajax-trainer, ziet Adriaanse de school dan ook niet zitten. In een interview met deze krant, eind vorig jaar, zei hij. "Je kunt je afvragen of Ajax jongeren uit Ghana nodig heeft. Adriaanse is dezelfde mening toegedaan. Afrikaanse voetballers moeten altijd weg en zijn nooit op tijd terug." Hense begrijpt de kritiek van Wouters niet. "De school is de enige manier om te concurreren met de Europese voetbalreuzen. Ajax heeft het geld niet om vele miljoenen te betalen voor een achttienjarig talent. Met de school haalt Ajax de krenten uit de pap en is het ook veel minder kwijt aan transfer- en salariskosten."

Adriaanse wil zelf een gouden generatie Nederlandse voetballers opleiden. Vreest Hense niet dat de Ghanese voetballers het kind van de rekening zullen worden? "Ze weten dat slechts enkelen de overstap naar Ajax zullen maken. Redden ze het niet dan kunnen ze nog altijd de vruchten plukken van de tweejarige opleiding."

Hense begeleidt nu namens spelersmakelaar Ger Lagendijk Afrikaanse voetballers. Een aanbod van Ajax om drie jaar langer in Ghana te blijven, legde hij naast zich neer. "Het was mooi geweest. Maar ook al was het daar heet en stoffig, ik krijg vreselijke heimwee als ik aan Ghana terugdenk."