De ansichtkaart is verleden tijd. Voor een korte geschreven boodschap is sms het nieuwe medium. Tik, tik, tik op de mobiele telefoon en je hebt direct contact met iemands kontzak.

Ewoud Sanders

Het grote wonder van sms is dat het een gat heeft gevuld waarvan we niet wisten dat het bestond. Wie zes jaar geleden - toen de Short Message Service werd geïntroduceerd - had voorspeld dat dagelijks honderdduizenden mensen gebruik zouden gaan maken van een dienst waarbij je met relatief veel moeite een geschreven boodschap van maximaal 160 tekens kunt versturen, zou voor gek zijn verklaard. Want waar zou je dat voor nodig hebben? Ook toen kon je al bellen, chatten, faxen, e-mailen en oh ja, er was ook nog zoiets als de brief en de ansichtkaart.

Twee zaken maken het extra vreemd dat dit wonder zich heeft voltrokken. In de eerste plaats is sms een bijproduct. Het is een van de dingen die je met een mobiele telefoon kunt doen, en niet het belangrijkste. Zo kun je ook in een auto naar de radio luisteren. Er zijn echter maar weinig mensen die om die reden een auto kopen. Bij de mobiele telefoon ligt dat anders: er zijn tienduizenden jongeren die dit apparaat vooral gebruiken om te sms'en, een werkwoord dat zonder twijfel binnenkort in onze woordenboeken zal worden opgenomen. Ze bellen er ook weleens mee, met hun mobieltje, maar niet te vaak, want bellen is duur. Veel duurder dan een sms-bericht versturen, dat gemiddeld vijftig cent kost. Jongeren schaffen over het algemeen een pre-paidtelefoon aan. Daar moet je een beltegoedkaart voor kopen en daardoor kun je de kosten beter in de gaten houden.

Wat het succes van sms ook zo wonderlijk maakt, is dat het tamelijk omslachtig is om een bericht te maken. Voor de drie Nederlanders die het nog nooit hebben gezien of gedaan, volgt hier een kleine spoedcursus. Alle anderen kunnen de rest van deze alinea beter overslaan. Bij de nummers 2 tot en met 9 op uw mobieltje staan de letters van ons alfabet. Die kun je in je sms-scherm oproepen door op een toets te drukken. Voorbeeld: onder de 2 staan de letters ABC. Druk één keer en je krijgt een A, twee keer geeft een B, en zo verder. Wil je iemand per sms uitnodigen voor een feest, dan is dat even een werkje, want voor het woord 'feest' moet je drie keer op de 3 drukken voor de F, tweemaal op de 3 voor de E (en dat dan twee keer), vier keer op de 7 voor de S en één keer op de 8 voor de T. En dan tussendoor steeds even wachten, want anders krijg je een andere letter, een leesteken of een of ander wild typografisch teken dat onder de nummertoetsen zit verstopt.

Welkom terug. Ook de mensen die het nog nooit hebben gedaan weten nu dat sms'en iets weg heeft van morse, een techniek die nog niet zo lang geleden officieel ten grave is gedragen. Of dat op termijn ook met sms zal gebeuren is de vraag - geen industrietak ontwikkelt zich zo snel als de mobiele telefonie - maar vooralsnog stijgt het aantal sms'ende Nederlanders in een indrukwekkend tempo. In het eerste halfjaar van 1999 verzond KPN, de grootste aanbieder, 17,6 miljoen sms-berichten. In de eerste zes maanden van 2000 waren dit er zes keer zoveel (114 miljoen). Die enorme stijging is volgens KPN te verklaren doordat het eind 1999 mogelijk werd om sms-berichten te versturen met een pre-paidtelefoon. Jongeren onder de achttien mogen wettelijk geen contracten afsluiten, maar voor een pre-paid telefoon heb je geen contract nodig, nog een reden om zo'n toestel te kiezen.

Laserstraal

Ook bij Libertel/Vodafone, de op een na grootste aanbieder op de Nederlandse markt, steeg het aantal sms-berichten explosief toen het mogelijk werd om te sms'en met een pre-paidtelefoon: van zo'n 3 miljoen berichten in september 1999 tot ruim 21 miljoen berichten in september 2000. Ruim 21 miljoen berichten per maand dus. Wereldwijd gaat het helemaal om krankzinnige aantallen, want per maand suizen er op dit moment zo'n tien miljard sms-berichten door de ether. Nooit hebben we elkaar zoveel te vertellen gehad.

Duidelijk is ook dat de leeftijd van de sms'ende mens aan het stijgen is. Sms'en is nog altijd buitengewoon populair onder de jeugd - het woord hype is hier zeker op z'n plaats - maar kijk bijvoorbeeld eens op een station of in een trein, daar kun je makkelijk vaststellen dat het lang niet alleen jongeren zijn die zitten te pielen op het toetsenbord van hun mobieltje. De telcoms zijn zich goed van deze verschuiving bewust. Via de jeugd is het sms'en aan het doordringen in andere segmenten van de markt. Dat blijkt ook uit marktonderzoeken, maar die zijn niet openbaar, want de mobiele telefonie is een erg concurrentiegevoelige markt.

Een en ander heeft tot gevolg dat er steeds meer diensten per sms worden aangeboden. Zo staat Libertel/Vodafone op het punt om sms te koppelen aan Outlook zodat je op je mobieltje je digitale agenda kunt raadplegen. De telefoonaanbieder denkt hier vooral managers een plezier mee te doen, die sms soms ook gebruiken om dagelijks op de hoogte te blijven van verkoopcijfers of om tijdens een vergadering een boodschap te sturen naar hun secretaresse ('kun je me dit stuk of die grafiek even brengen'). Tijdens het World Economic Forum in Davos was het vorige week mogelijk om sms-berichten op te geven die met een laserstraal op een besneeuwde heuvel werden geprojecteerd. Het digitale lifestylemagazine Maghreb.nl stuurde in november vorig jaar tijdens de ramadan per sms elke dag een lijst met de gebeds- en etenstijden. Plus een opbeurend woord voor de hongerlijders. In dezelfde maand vond in Tilburg het eerste sms-college plaats. Om de studenten beter bij de les te houden, konden zij tijdens het college antwoorden op meerkeuzevragen per sms naar een computer sturen, die de gegevens meteen verwerkte.

Wie wil hoeft geen uur meer zonder sms'je te leven. Je kunt nieuwsberichten, weerberichten, je horoscoop, de slotkoersen van de AEX, moppen, sportuitslagen, de inhoud van actualiteitenrubrieken, vacatures en reclame ontvangen. Voor sommige berichten moet je betalen, andere zijn gratis (meer informatie hierover is onder andere te vinden op www.allesoversms.nl) Je kunt per sms schaken, stemmen op het Eurosongfestival, beleggen, meedoen aan een quiz, en deelnemen aan discussies. De televisiezenders TMF en SBS6 hebben sms-lichtkranten. Net als bij andere lichtkranten worden pornografische en racistische teksten door een filterprogramma of censor onderschept, en net als bij andere lichtkranten is het een sport om die te misleiden. Door bijvoorbeeld 'krijg de canker' te schrijven in plaats van 'kanker' of

B ERE NL UL in plaats van berenlul.

En natuurlijk is er seks op sms, want bij ieder nieuw medium dient de seksindustrie zich vrijwel als eerste aan. Wie het bericht ontvangt ,,Hallo lieverd, ik zit hier met een natte poes'' weet hoe de vlag erbij hangt, maar verneukeratiever is het verzoek ,,Wil je mij bellen?'' gevolgd door een 0906-nummer. Wie dit belt krijgt een keurige vrouwenstem te horen die zegt dat het gesprek een knaak kost. Pas daarna wordt de beller doorgeschakeld naar het gebruikelijke gehijg. Ondanks klachten van klanten wordt dit sms-bericht nog steeds doorgegeven, ook als je met je mobieltje in het buitenland bent. De seksaanbieder plukt uw nulzesnummer gewoon uit het telefoonboek of uit een databestand.

De grootste sms-hit van het afgelopen jaar was de nieuwjaarswens. Tussen tien uur 's avonds en een uur 's nachts kreeg alleen Libertel/Vodafone al 1,1 miljoen sms-berichten te verwerken; ook KPN gaf die nacht circa een miljoen sms-berichten door. Maal vijftig cent per stuk.

Hulplijn

Hoe is dit enorme succes te verklaren? Anders gezegd: welk gat heeft sms nu eigenlijk gedicht?

In feite zijn het verscheidene kleine gaten. Sms'en in de trein of op het station is leuk omdat je die treinkranten zo snel uit hebt. En je kunt toch niet de hele tijd naar buiten kijken. Sms'en kan bovendien erg praktisch zijn. Over bijna alles valt veel te vertellen, maar soms heb je toch werkelijk genoeg aan 160 tekens. Afspraken, ontmoetingen, vertragingen, vakantiegroeten, nieuwjaarswensen, ze lenen zich uitstekend voor een sms'je. Maar sms is natuurlijk niet zo'n succes geworden omdat je iemand kunt vragen 'neem nog even een reep chocola mee als je boodschappen gaat doen' (64 tekens, inclusief spaties). ,,Niemand boven de twintig begrijpt hoeveel de kids van hun mobieltje houden'', verklaarde de Utrechtse cultuursocioloog Carl Rohde een tijd terug in de Volkskrant. Volgens hem beschouwen jongeren het gsm-toestel als een '24 hour supportline' voor vrienden. Het is een manier om voortdurend contact te houden met hun netwerk.

Ook dat is waar. Floor (,,14, bijna 15'') uit Haarlem zegt al haar zakgeld (25 gulden in de maand) te besteden aan sms'jes. Ze maakt er zo'n vijf per dag, die ze naar haar vriendinnen stuurt. De meeste gaan naar één bepaalde vriendin. Die zit bij haar in de klas. En ze fietst met haar naar school. Toch blijft er genoeg over om uit te wisselen. Over huiswerk (afgekort tot HW) en natuurlijk over de liefde. Iedereen in haar klas heeft een mobieltje, maar bijna niemand belt ermee, want dat is te duur. Wel gebruikt iedereen het om te sms'en.

Daan (,,12, bijna 13'') uit Vorden belt ook bijna nooit, om dezelfde reden. In zijn klas zitten ,,nog maar'' vijf kinderen met een gsm, maar de rest is er volgens hem voor aan het sparen. Hij sms't zeker drie keer per dag, naar zijn vrienden, naar de meisjes waar hij mee naar school fietst en naar zijn vader, voornamelijk om de cijfers voor zijn toetsen door te geven. Hij gebruikt meestal hele woorden en hele zinnen, maar is zich net in afkortingen en icoontjes aan het verdiepen.

Floor zegt dat ze niet snel sms zou gebruiken om een jongen te zeggen dat ze hem leuk vindt (,,dan stap ik gewoon op hem af''), maar Daan kan zich daar alles bij voorstellen (,,dat is minder eng, net als bij chatten of e-mailen''). Navraag leert dat dat laatste voor veel meer sms'ers geldt.

Jonge geliefden

Hiermee naderen we de essentie van het succes van sms. Sms is precies wat het zegt te zijn: de taal van korte boodschappen. Die kunnen zakelijk zijn, maar de grote populariteit zal eerder zijn veroorzaakt door de andere boodschappen die via deze dienst worden verzonden. Bellen kan te direct zijn. Je kunt iemand storen en je hebt de lengte en de toon van het gesprek niet helemaal in de hand. Voor e-mailen heb je vooralsnog, in afwachting van snelle WAP-verbindingen, een computer nodig. Voorlopig is sms'en persoonlijker. Iemand hoeft niet achter een computer te kruipen om je boodschap te lezen, maar hij of zij kan op ieder moment en overal lezen wat je te zeggen hebt. Je hebt direct contact met iemands kontzak, je boodschap ligt letterlijk in iemands hand. Als je leuk uit de hoek wilt komen, heb je de tijd om daarover na te denken - je hoeft niet ad rem te zijn. Je kunt je woorden wegen, of ze nu leuk, zakelijk of lief zijn.

Sommigen vragen zich af of sms het contact nu oppervlakkiger of onpersoonlijker maakt. Het tegendeel is eerder het geval. Sms lijkt in de plaats te komen van de ansichtkaart: het is een manier om iemand kort te laten weten dat je aan hem of haar denkt. Dat kan desnoods diverse keren per dag, op een makkelijke manier. Sms zal daardoor vriendschappen en contacten eerder intensiveren, dan oppervlakkiger maken.

Dit blijkt ook uit het gebruik van sms door jonge geliefden. Een belangrijke vraag voor hen is vaak: kan ik hem/haar nu al bellen of niet? Bellen kan te opdringerig zijn, e-mailen moet vaak op de computer van een van de ouders of is aan een plaats gebonden, en brieven schrijven is hopeloos ouderwets aan het worden. De oplossing heet sms: te kort om je te vergalopperen, lang genoeg om de essentie over te brengen. Dat is begonnen bij de jeugd, die elkaar met sms'jes bombardeert. Maar het is in toenemende mate aan het doordringen bij oudere gebruikers, en dat zijn er nogal wat, want bijna negen miljoen Nederlanders bezitten inmiddels een mobiele telefoon. De verwachting is dat velen van hen de komende jaren gaan sms'en. Tot er weer iets nieuws komt, natuurlijk, en dat is gelukkig altijd het geval.