Door HANS BEEREKAMP
ROTTERDAM, 3 FEBR. Verrassingen zijn er tijdens het 30ste International Film Festival Rotterdam (IFFR) weer volop. Sommige worden kort tevoren aangekondigd, zoals de surprisevoorstelling van het fictiedebuut van voormalig festivaldirecteur Emile Fallaux, de telefilm Liefje. Net als twee jaar geleden het geval was met Genghis Blues, die op de slotdag gepasseerd werd door De Poolse bruid, prijkt er enkele dagen voor het einde van het festival een uit de lucht vallende documentaire aan de top van het klassement van de publieksprijs.

Promises heet de verrassing van dit jaar, en het is de eerste film van drie regisseurs: de in Israël opgegroeide Amerikaanse ex-journalist B.Z. Goldberg, de in Zuid-Afrika geboren eveneens Amerikaanse televisiepresentatrice Justine Shapiro en de Mexicaanse editor Carlos Bolado. Gedrieën volgden zij tussen 1995 en 1998 zeven kinderen van tussen de acht en de vijftien, die allen op korte afstand van elkaar wonen in of bij Jeruzalem, maar elkaar niet snel zullen ontmoeten. De niet-religieuze joodse tweeling, die elke dag een buslijn naar school neemt waar regelmatig aanslagen gepleegd worden, zegt banger te zijn voor de orthodoxe joden aan de Klaagmuur, zoals de zoon van een Amerikaanse rabbijn, dan voor de Palestijnen. Maar ze hebben er nog nooit een ontmoet.

Omgekeerd heeft de zoon van een winkelier in Oost-Jeruzalem, een Hamas-aanhanger, geen contact met de stenengooiers uit een vluchtelingenkamp, of de dochter van een zonder proces in de gevangenis opgesloten Palestijnse intellectueel. En de jonge kolonist uit een nederzetting op de westelijke Jordaanoever komt nooit uit zijn met prikkeldraad omgeven vesting.

In tegenstelling tot veel documentaires over het Midden-Oosten, vindt het knap gemonteerde, en een authentieke indruk makende Promises nieuwe ingangen om de tragedie inzichtelijk te maken. Het op de loer liggende valse sentiment, wanneer kinderen vertellen over een vermoord broertje of een vader in de gevangenis, wordt steeds net vermeden.

En aan het slot van Promises biedt de film, die gedraaid werd voor het begin van de recente crisis, zelfs een sprankje hoop, door een voorzichtige, in primitief Engels gevoerde dialoog tussen sommige van de kinderen.

Ook de nummer twee in de publieksenquête is nieuw. Het is moeilijk weerstand te bieden aan de bitterzoete Zweedse komedie Together (Tillsammans) van Lukas Moodysson, die eerder met veel succes Fucking Åmal regisseerde. Met nostalgie, humor en groot inzicht in de onvolkomenheden van de menselijke natuur neemt Moodysson ons mee naar een idealistische commune uit de jaren zeventig, waar het verboden is om niet lief te zijn tegen elkaar.

De uit die utopie resulterende misverstanden zijn soms tragisch, dan weer hilarisch, maar voornamelijk roerend.