De schaal van Richter vertelt weliswaar wat de seismograaf meet bij een aardbeving, maar het cijfer zegt weinig over de schade.

Door een onzer redacteuren

ROTTERDAM, 27 JAN. De aardbeving in India had een kracht van 7,9 op de schaal van Richter en eiste meer dan 1.000 slachtoffers. Vorige week werd El Salvador getroffen door een schok van 7,6 op de schaal van Richter. Er vielen meer dan 600 doden. Wat betekent een tiende punt meer op de schaal van Richter, die sobere formule die bij elke ramp koel de maat aangeeft? Hoe peil je catastrofes?

Het antwoord is: de vraagstelling is niet goed. Er is géén eenvoudig, direct berekenbaar verband tussen de schaal van Richter en de schade van de beving of het aantal doden. De schaal van Richter meet de kracht van de beving, niet de omvang van de ramp. Zij meet alleen hoe hard de aarde trilt. Hoe groot de gevolgen daarvan zijn hangt ook van allerlei andere factoren af. De diepte waarop de trilling plaatsvindt bijvoorbeeld. Een aardbeving van 5,9 op de schaal van Richter in 1999 in Athene richtte veel minder schade aan een beving van 5,8, zeven jaar eerder in Roermond. Maar die voltrok zich dan ook op een diepte van 17 kilometer. De kwaliteit van de gebouwen speelt een rol, evenals de grondsoort. In El Salvador had ontbossing de hellingen buiten Las Colinas kwetsbaar gemaakt.

De onzekerheid van al deze factoren maakt het moeilijk een schaal aan te leggen die een direct verband legt tussen aardbeving, schade en schrik. Toch is er wel degelijk een schaal in gebruik die daarnaar streeft. Dat is de schaal van Mercalli, in 1902 geïntroduceerd door de Italiaan Mercalli. Deze werd in 1931 voor de Amerikaanse situatie aangepast door Harry O. Wood en Frank Neumann en in 1964 op Europese maat gesneden. Anders dan de schaal van Richter meet die van mercalli de intensiteit, de uitwerking van de beving. Dat leidt tot een tot de verbeelding sprekende indeling in twaalf categorieën. Zo is het criterium bij IV op de schaal van Mercalli dat de beving "door velen" wordt gevoeld, voelt "als trillingen van zwaar verkeer" en dat "ramen en deuren rammelen." Bij VII "breken schoorstenen af" en als de beving een kracht heeft van XII is zij "buitengewoon catafstrofaal" en zijn er "veranderingen in het landschap." Het probleem met Mercalli is dat de meting van de intensiteit subjectief blijft.

De schaal van Richter is in 1935 ontworpen door de Amerikaanse seismoloog Charles Richter. Hij zocht naar een objectieve maat om aardbevingen met elkaar te vergelijken. Zijn schaal is gebaseerd op de sterkte van de trillingen, zoals die gemeten worden op het seismogram. De verdeling is logaritmisch: een tien keer grotere uitslag op het seismogram komt overeen met een toename van één magnitude- eenheid (één punt op de schaal van Richter). Proefondervindelijk is berekend dat iedere toeneming met één magnitude-eenheid een 30-voudige verhoging van de vrijgekomen energie in de vorm van seismische trillingen optreedt. De hoeveelheid energie die vrijkomt bij een beving van 7 is dus 900 maal (30 x 30) zo groot als die welke vrijkomt bij een beving van 5 op de schaal van Richter.

Zie ook:

Duizend doden na aardbeving India (26 januari 2001)

( a d v e r t e n t i e s )