In 1998 werd schaatser Jan Bos de eerste en tot dusverre enige Nederlandse wereldkampioen sprint. Afgelopen weekeinde kon hij zijn nieuwe werkgever Dirk Scheringa op de WK in Inzell slechts een vierde plaats schenken.Met zijn oude leermeester Leen Pfrommer zoekt de 25-jarige Bos verbeten naar nieuwe successen.

Door Erik Oudshoorn

Erben Wennemars maakte zaterdag een ereronde na zijn overwinning op de 1.000 meter. Toen hij over de finish ging en zijn tijd (1.10,87 minuten) op het scorebord zag, balde hij een vuist naar het publiek. Maar een slechte 500 meter had hem eerder die dag al in een kansloze positie gemanoeuvreerd. Jan Bos stond er op dat moment beter voor. Hij liep rustig uit langs de baan, at een boterham en maakte af en toe een praatje. "Kijk, dat is nou het grote verschil in karakters", zegt coach Leen Pfrommer. En vader Willem Bos: "Toen Jan in 1998 wereldkampioen werd, liep niet hij maar Wennemars voorop. Maar Erben was in Berlijn derde geworden."

Na drie jaar kreeg Pfrommer in de DSB-ploeg zijn voormalige pupil Bos weer terug zoals hij is. De gedreven aanpak van Peter Mueller, die vooral bekend staat als een mental coach, had van de geboren Hierdenaar geen ander mens gemaakt. Pfrommer: "Hij is voor mij nog steeds dezelfde Jan Bos. Een jongen zonder bravoure, een beetje in zichzelf gekeerd. Voor de wedstrijd moet je niet te veel tegen hem zeggen. Ten hoogste een paar aanwijzingen geven."

Dat ingetogen karakter heeft Bos van zijn moeder. Pfrommer kreeg de schaatser bij Jong Oranje toen hij achttien jaar was. Twee jaar later nam hij hem mee naar de sprintploeg van de KNSB. Als junior had Bos aspiraties om allrounder te worden. Hij bleek daarvoor wel degelijk de capaciteiten te hebben. Op een WK voor junioren won hij bijvoorbeeld de 5.000 meter. Maar de bond en de coaches beslisten anders voor hem. Bos zou Nederland ook op de korte afstanden successen moeten bezorgen. De sprint is altijd het stiefkindje geweest van het Nederlandse schaatsen. Talenten bij de allrounders waren er al genoeg.

Pas onder de vleugels van Peter Mueller wierpen de investeringen die de schaatsbond in Bos had gedaan zijn vruchten af. In 1998 versloeg Bos zijn rivaal Jeremy Wotherspoon, waardoor hij de eerste Nederlandse wereldkampioen werd op de sprint. In dat jaar won hij ook olympisch zilver op de 1.000 meter in Nagano. Pa Bos: "Achteraf denk ik dat Jan toen nog steeds profiteerde van de aanpak van Pfrommer. Hij heeft de basis gelegd voor zijn successen onder Mueller. Leen maakte hem ook al wereldkampioen bij de junioren." In 1999 werd Bos tweede op het WK, maar vorig seizoen kwam hij niet verder dan een vierde plek. "Ik vroeg me toen af waar ik in godsnaam mee bezig was", keek hij daar gisteren nog eens op terug. "Ik trainde zonder doel. Ik had geen motivatie. Ik miste vermogen en snelheid. Dat lag volgens mij puur aan verkeerde training."

Het is Pfrommer uit gesprekken met Bos duidelijk geworden waardoor de chemie tussen Mueller en Bos was weggeëbd. "Het is knap dat Mueller zijn rijders kan motiveren. Maar op een bepaald moment werkt die aanpak van hem niet meer. Jan raakte het eerste jaar erg door Mueller geïmponeerd. Daarna sorteerde die werkwijze geen effect meer. De afgelopen twee jaar heeft hij feitelijk stil gestaan in zijn ontwikkeling, zag hij geen vorderingen meer. Mueller en Bos zijn ook twee totaal verschillende mensen."

Het zat Bos tevens dwars dat Mueller het groepsproces vaker liet prevaleren dan het individuele belang. Ook dat kan Pfrommer, die bekend staat als een coach die hamert op discipline, begrijpen. "Jan wil niet meer afhankelijk zijn van iemand. Het liefst zou hij zijn eigen coach zijn. Hij vindt het prima om vanaf de zomer tot december onder mijn leiding een trainingsprogramma af te werken. Daarna gaat hij het liefst zijn eigen gang. Ik kan leven met dat standpunt. Samen hebben we achter de laptop gezeten en voor de wintermaanden een schema opgesteld. Ik kan er blind op varen dat Jan zich daaraan houdt. Dat geldt niet voor iedereen. Bij andere meisjes en jongens kom ik er later achter dat ze slechts vijftig procent hebben uitgevoerd."

De onafwendbare breuk tussen Bos en Mueller had afgelopen zomer veel voeten in de aarde. De druppel voor Bos was de ontdekking dat Mueller en Wennemars zonder zijn medeweten hadden onderhandeld met DSB-directeur Dirk Scheringa. Op een feestje vertelden ze Bos dat de overgang was afgeketst en dat de hele ploeg bij SpaarSelect zou blijven. Er was zelfs al gesproken over het salaris dat Bos eventueel in dienst van Scheringa zou gaan verdienen. Bos was furieus toen hij dat hoorde. Zijn salariseisen bespreken kon hij zelf wel. Ontgoocheld kwam hij thuis en besprak de situatie met zijn ouders. Vader Bos: "Ik was ervoor te breken met Mueller. In zijn team moeten de rijders immer glorie uitstralen. Eén, twee en drie moeten ze worden. Dat kan niet altijd."

Al snel hakte Jan Bos voor zichzelf de knoop door en stapte als enige van SpaarSelect over naar DSB. Hij liet zich zakelijk begeleiden door zijn broer Willem, een heao'er. Maar Jan-Willem van Dijk, directeur van SpaarSelect, eiste een afkoopsom van drieëneenhalve ton voor zijn doorlopende contract. Nadat de rechter de sponsor hierin gelijk gaf, betaalde Bos dit bedrag uit eigen zak. Scheringa: "Wij hebben hier geen cent aan bijgedragen. Bos heeft dat helemaal zelf opgelost." Bos had net als de gebroeders De Boer, die van Ajax naar Barcelona wilden, zijn nek uitgestoken. In beide gevallen koos de rechter partij voor de werkgever, maar in beide zaken ging de transfer gewoon door. Pfrommer: "Het was flauw en opportunistisch wat SpaarSelect heeft gedaan. Maar die rechtszaak heeft het moreel van Bos niet gebroken." En pa Bos: "Uiterlijk blijft hij altijd onbewogen, maar inwendig heeft dit alles wel aan hem gevreten. Hij heeft zichzelf bij DSB aangeboden. Die afkoopsom kwam hem financieel heel slecht uit. Hij had net in Harderwijk een huis gekocht van vier ton. Dan leg je niet even 350.000 gulden op tafel. Maar Jan nam nog een hypotheek en koos voor zijn sport."

Pfrommer acht het "niet denkbeeldig" dat Bos nog eens wereldkampioen wordt. "Hij is pas 25. Er staan weinig jonge talenten op die de huidige gevestigde orde op korte termijn kunnen verdringen. Als je naar de ranglijst van het WK van afgelopen weekeinde kijkt, is de Amerikaan Joey Cheek (veertiende plaats, red.) de eerste jeugdige rijder." Pfrommer beseft dat The Catman, hoe goed hij als stilist ook is, zijn 500 meter zal moeten verbeteren om zich weer in de absolute top te kunnen nestelen. Gisteren verloor hij in een rechtstreeks gevecht met Wennemars op die afstand te veel tijd. Pfrommer: "Jan kan goed sprinten, maar de eerste honderd meter is te langzaam. Als je die rijdt in 9.7 of 9.6 seconden, doe je niet mee met de absolute top. We zijn momenteel aan het analyseren waar hij tekort komt. Is het de start, of het tweede deel van de eerste honderd meter? Daarna zit het wel goed. Zijn bochtentechniek is fabelachtig."

Bos beaamt zelf dat hij in zijn trainingsprogramma meer het accent heeft gelegd op de sprint dan op de kilometer. "Ik heb daarvoor vaker in het krachthonk gezeten. En op het ijs train ik extra op snelheid. Het is niet meer dat constante rammen. Ik streef naar kwaliteitstrainingen en ik rijd minder rondjes dan onder Mueller. De aanpak van Pfrommer is meer op mij afgestemd. Ik voel nu dat ik over meer vermogen beschik." Het begin bij DSB was stroef doordat de organisatie nog niet klopte en het conflict met SpaarSelect sluimerde. Nu voelt Bos zich op zijn gemak bij de ploeg van Pfrommer. Bos: "Er moet weer rust komen in de tent van de sprinters." Maar zijn relatie met Wennemars zal nooit meer worden zoals vroeger.

( a d v e r t e n t i e s )