Tv-loterijen braken deze week alle records. Vooral tegen oud en nieuw gokt Nederland massaal.

Door onze redacteur ROB SCHOOF

DEN HAAG, 30 DEC. JackpotVerdubbelaar niet vergeten dit jaar? Bent u klaar voor de MegaMiljoenenPrijs? Organiseer een loterij, bedenk een tv- spel, huur een set Bekende Nederlanders en geef enkele miljoenen guldens weg: de kijkcijferkraker van de 21ste eeuw.

De dagen voor de jaarwisseling zijn verworden tot de week van het grote geld. Een wijk in Rosmalen won donderdag de grootste prijs uit de Nederlandse loterijgeschiedenis (37,2 miljoen gulden, de Postcode Kanjer). Een 38-jarige man uit Landsmeer incasseerde als eerste deelnemer een miljoen gulden (Postcode Loterij Miljoenenjacht). Robert ten Brink (Lotto) wijst dag na dag Eindejaarsmiljonairs aan; Marc Klein Essink geeft 20 tot 30 miljoen gulden weg in de Oudejaarsloterij, waarvoor ruim vier miljoen loten zijn verkocht.

"Rond oud en nieuw is er een soort koopwoede, een euforie die je de rest van het jaar niet hebt", zegt Lotto-directeur T. Veenstra. "De hand zit wat losser op de knip. Onze omzet is in deze periode substantieel hoger." Wie de lijn doortrekt verwacht binnenkort de eerste prijs van een half miljard. Daarvoor heeft zich al een gegadigde gemeld, Novamedia, maar dat bedrijf heeft voor zijn internetlotto geen vergunning gekregen.

Gezamenlijk zetten de zeven grote loterijorganisaties in 1999 2,6 miljard gulden om, zo blijkt uit het jaarverslag van het College van Toezichthouders op de kansspelen. Dat was bijna een miljard meer dan in 1996. Bij de officiële casino's was de omzet bijna 1 miljard. Van al dat geld vloeide 718 miljoen gulden direct naar de staatskas. Ruim 600 miljoen gulden ging naar de 'goede doelen' - een waaier van organisaties, stichtingen en verenigingen op gebieden van sport, milieu, cultuur, natuur, volksgezondheid en mensenrechten. Met dank aan de Paardentotalisator, de Bankgiroloterij, de Krasloterij.

Ook het virtuele kansspel - cyberkrassen, digitaal kienen, de beeldschermfruitautomaat - wordt populairder. Honderden (illegale) internetcasino's over de hele wereld (met name in exotische, regelarme landen als Antigua, Liechtenstein, Grenada of Belize) halen miljarden dollars binnen - en keren nét iets minder uit.

Het ministerie van Justitie, belast met het kansspelbeleid, kon niet achterblijven, al was het alleen maar om de geldstromen binnen de staatsgrenzen te houden. De overheid geeft binnenkort ook in Nederland vergunningen af om loterijen en andere kansspelen aan te bieden via internet. Holland Casino's opende in november een online-vestiging. De Lotto mag al loten verkopen via internet, maar doet dat niet. Bij de Finse nationale loterij, de Veikkaus, is gebleken dat de omzet via internet niet veel meer is dan 1,5 procent. "De consument is ontzettend terughoudend met het spelen via internet", zegt Veenstra van de Lotto. "De betrouwbaarheid is heel laag, mensen hebben geen idee wat er gebeurt als ze hun creditcardnummer prijsgeven en of ze hun geld wel krijgen uitgekeerd. De consument kiest toch voor een betrouwbare kansspelorganisatie."

Maar kansspelonderzoeker A. van 't Veer, tegenwoordig werkzaam bij de Staatsloterij, betwijfelt of de televisie nog lang het dominante medium blijft voor de loterijen. "Ik denk dat er geleidelijk steeds meer naar internet gaat." Hij ziet bovendien ook andere belagers opdoemen. "De grote bedrijven achter bijvoorbeeld de telecomaanbieders, zoals Libertel, Telfort of KPN. Ik weet niet wie er achter zitten, maar via allerlei belspelletjes en spellen via de sms wordt veel geld verdiend, al gaat het om kleinere bedragen dan de loterijen." Nee, dat betekent niet dat Linda de Mol straks overbodig is. "Die krijg je dan op je handheld."

Aan het begin van de achttiende eeuw trok een notaris naar de Ridderzaal op het Haagse Binnenhof om de winnende loten van de Staatsloterij uit de trekkingstrommel te halen. In nog vroeger tijden, vanaf de dertiende eeuw, organiseerden steden en dorpen hun eigen marktkraamverlotingen. De goede doelen waren toen de bouw van een nieuwe stadspoort, aflossing van de stadsschulden of de financiering van de lokale oorlog. Tijdens die dagenlange feesten op de marktpleinen liepen de prijzen uiteen van zilverwerk tot klinkende munten of aflaten.

In het prille televisietijdperk was de populaire Toto-uitzending van Frits van Turenhout één van de best bekeken uitzendingen van Nederland. Later werd aan Studio Sport de Lotto-trekking toegevoegd. In 1981 maakte Willem Ruis er de eerste echte Lotto Show van en maakte de weg vrij naar de wereld van de Jackpotklapper, de Kanjerprijs, Muzieklandloterij, Postcode-Lingo! en de Krasloterij.

Wat gebeurt er met iemand die één, twee of zeven miljoen gulden wint? De Staatsloterij bereidt zijn winnaars voor. Een 'prijswinnaarsbegeleider' is volgens de loterij geen luxe, omdat "het winnen van een grote geldprijs vragen op emotioneel en financieel gebied oproept". "Velen zijn geschokt", zegt ook Lotto-directeur Veenstra. "Ze willen het niet geloven. Ze zijn de eerste dagen heel bang dat er iets niet blijkt te kloppen. Ze zoeken bevestiging. Het moet echt op de bankrekening staan, dan begint het te dagen."

De kans op verslaving aan de loterijen is volgens de verslavingszorg van de Jellinek laag omdat er tussen de aankoop van een lot en de uiteindelijke trekking voldoende tijd zit, soms zelfs enkele weken. "Verslavend zijn gokspelletjes waarbij een korte tijd zit tussen de inzet en de uitkomst", aldus de Jellinek. "Verslavend zijn daarom het spelen op fruitkasten en in casino's. Hierbij zitten maar enkele seconden tussen inzet en uitkomst."

Onderzoeker Van 't Veer vindt zijn eigen Staatsloterij spannend genoeg. Ook hij zit voor de buis bij de Oudejaarstrekking. "Ook al is de kans klein, het is toch die droom dat je 20 miljoen wint en maandag niet meer naar je werk hoeft. Dat heb ik ook. Dat triggert: het feit dat dat geld binnen ieders bereik ligt."

( a d v e r t e n t i e s )