NIEUWSSELECTIE 
 KORT NIEUWS 
 RADIO & TELEVISIE 
 MEDIA 

S e l e c t i e

Maarten Huygen
De eerste die er voor uit komt, is de KRO. Die is er voor religie min god en eredienst, voor gevoel delen. Affiches met twee Hell's Angels in de kerk - nog mediterend over een verbouwing bij Barend en Van Dorp - en een halfnaakte madonna. De slogan is een poging van de KRO om zich te onderscheiden van andere omroepen die, ondanks tegenstribbelen, steeds meer tot samenwerking worden gedwongen.

Alle omroepen willen de gevoelens van de kijkers leren kennen. De NCRV zoekt het in fatsoen, de AVRO in civic journalism met meningen van kijkers, de VARA suggereert het alleen te moeten doen, de VPRO is telkens anders, de christelijke missie van de EO is duidelijk, de TROS-familie maakt zich over het imago weinig zorgen en jeugdomroep BNN is na opname in het publieke bestel snel aan het vergrijzen. Gevoel alleen is geen onderscheidend kenmerk voor een publieke omroep. Iedere televisiemaker wil gevoelens delen met zoveel mogelijk kijkers. De katholieken waren altijd al sterk in populisme. Openbare rituelen waar het publiek dan een traantje bij plengt. Hoog in emotie en kijk- en waarderingscijfers scoort nog steeds de KRO met Spoorloos, waar adoptief-kinderen uit het buitenland na een speurtocht worden samengebracht met hun natuurlijke ouders. Avontuur, hereniging en tranen met een vleugje Derde Wereld-solidariteit. In de jacht op gevoelens komen publiek en commercieel samen. Sommige commerciële zenders worden serieuzer, de publieke omroep meer populistisch. In drama wist de commerciële de publieke soms te overtreffen. Vlotte politieseries als Blauw Blauw en Wildschut en De Vries waren origineler en spannender dan de meer doorwrochte en van goede acteurs voorziene Russen van de KRO. In kinderdrama munt de publieke uit met De Daltons en Loenatik. Sinds de geboorte van de commerciële kwaliteitszender Net5 zijn RTL4 en RTL5 met betere programma's gekomen. Eerst simpele, Amerikaanse aankoopjes, later eigen producties: de dagelijkse interviewshow van Barend en Van Dorp, Kwestie van kiezen, de zondagavonddocumentaire, een royaltyshow. Maar Bert van der Veer, de man die de kwaliteit van RTL iets ophaalde, is inmiddels weer vertrokken. RTL-talent Jeroen Pauw ging naar BNN en de publieke omroep lonkt naar Barend en Van Dorp.

Commerciële programma's vinden hun nettere schaduwen in de publieke sfeer. Tegenover het stuitende Ja, ik wil een miljonair staat TROS' Love Letters met liefdesverklaringen tussen partners. Koppelen is gewild. Zoekende yuppies met Robert ten Brink in Loveboat Amorina. Twee partners in een donkere kamer nadat ze elkaar via e- mail hebben leren kennen in The box of love. En onlangs de multimediale Relatieman van Menno Buch.

Reality is een ander gevestigd emotie-genre met steeds meer varianten. Sinds het veelbekeken einde van de eerste aflevering van Big Brother, precies een jaar geleden, is de formule met publieke, telefonische nominaties van sociale achterblijvers vermenigvuldigd, al is het minder spraakmakend dan vroeger. Reality is een algemeen aanvaarde manier om goedkope programma's te maken. De deelnemers raken steeds meer gespitst op de aanwezigheid van de camera, zodat het gevoel van gluren en betrappen minder reëel is. We zien amateur-acteurs.

Bij de commerciële zenders neemt de herhaling van reality de plaats van porno in. Toch scoort de RTL-soapklassieker Goede Tijden Slechte Tijden hogere kijkcijfers. Soap is tegelijk gezelschap en sociaal commentaar. De Big Brother-formule ging met succes naar Duitsland maar flopte in de VS. In Nederland waren er De Bus en de in Engeland bedachte afvalrace op een onbewoond eiland in Expeditie Robinson - in de Verenigde Staten dit jaar een gigantisch succes onder de naam Survivor. Even curieus als studentikoos was Geboeid van SBS waar vijf jongeren voor vijf dagen aan elkaar werden geketend. Op nieuwjaarsdag begint het eerst op internet uitgeprobeerde The Hunt, waarbij kijkers geld krijgen als ze een door Nederland trekkend drietal zelf met de camera betrappen. Publieke omroepen die zich minder laten meeslepen met de emotiejacht zijn de VARA, gericht op de verheffing van het volk met B&W, Zembla, Het Lagerhuis, en de VPRO. Vreemd dat juist de zo duidelijk publieke VARA dit jaar uit het publieke bestel wilde stappen. De VPRO doet wel mee met de trend van de langdradige documentaire die Nederland 1 en 3 steeds meer in haar greep heeft. Moeilijk te volgen films, waarbij gevoelens en beelden voorop staan en de maker weigert om de kijker bij de hand te nemen en uitleg te geven. Bij buitenlandse televisiefestivals begint de unieke Nederlandse benadering steeds meer op te vallen. De heldere, didactische uitlegmethode van de tweedelige (met een Nipkow-schrijf bekroonde) VPRO-documentaire Een geschenk uit de hemel: de slag om de Brent Spar, is sporadisch gebleven. De kijker wordt geacht thuis ongestoord en zonder onderbreking in de bioscoopzaal te zitten zoals bij het Internationaal Documentaire- festival (IDFA). De verhalende benadering kan prachtige films opleveren over een straat, een wijk, een dorp maar het maakt veel onderwerpen, zoals globalisering in het vierluik van VPRO's DNW, ontoegankelijker dan ze al waren. Een vierdelige serie over de Molukse kapingen was ondanks uitgebreide research door de maker René Roelofs arm aan duiding en bestond uit een reeks verklaringen en herinneringen van deelnemers aan het drama. Toenmalige functionarissen en kapers, weinig slachtoffers, waarna veel tumult en verwarring. Vergelijk dat met de beeldrijke BBC-serie De Koude Oorlog, in Nederland ingesproken door Joop van Zijl. Of de schitterende VRT-cyclus over de wrede Belgische koloniale geschiedenis in de Congo. Opmerkelijk is de ontwikkeling van internet, waar de publieke omroep voorop ligt. Een hele week Nova en Journaal zitten in het internetarchief. Hele radioprogramma's kunnen weer opnieuw worden afgespeeld. Namen of feiten die op het scherm niet worden verstaan of zijn vergeten, kunnen op internet worden gevonden. De wandeltocht van Geert Mak, in het voetspoor van Jacob van Lennep en Dirk van Hogendorp, is via een prachtige site van de RVU te volgen. De indeling en de zoekfuncties van de publieke omroepsite laten te wensen over omdat alle omroepen hun eigen domein willen behouden. Omdat aan internet nog zo weinig te verdienen valt, hebben de commerciële omroepen daar, op Veronica na, minder geld in gestoken. De vereniging Veronica heeft zich losgerukt van de Holland Media Groep en wil met internet verder gaan maar praat tegelijkertijd met de nieuwe eigenaar van Fox, Fons van Westerloo's SBS, over een nieuwe commerciële televisiezender. Het oude Veronica van HMG gaat ME heten, met het oog op het in elkaar laten vloeien van internet en televisie. Een voorbeeld is De Relatieman met contactadvertenties op de televisie, een 0900-telefoonnummer, een krant in de kiosken en een site voor de kijker om te stemmen en filmpjes van zoekende alleenstaanden te bekijken, of om zichzelf in de verkoop te gooien. Gevoelens van de klant opsporen om daar aan te kunnen verdienen. Ook een vorm van delen.

( a d v e r t e n t i e s )