Geen type van help, mijn jurk wordt vies

Eerst schepen, toen vrachtwagens, nu vliegtuigen. Marike van Lier Lels is sinds 1 september operationeel directeur van Schiphol. Portret van een zeebonk op het droge.

Door Jannetje Koelewijn en Esther Rosenberg

Gerlach Cerfontaine, president-directeur van Schiphol: "Marike vindt het helemaal fout, een verhaal over haar in de krant. Maar ik vind het geweldig. Ik wil er wel aandacht voor dat ik zo'n vrouw, met zulke capaciteiten, op deze plek heb kunnen krijgen."

Ze kan iets dat maar weinig mensen kunnen, zegt hij. Ze kan een logistieke operatie leiden, tachtig procent van wat Schiphol is. Niet alleen de grote concepten en de abstracte ideeën, vooral de uitvoering. Op de fiets van het hoofdkantoor naar de werkvloer. Gerlach Cerfontaine wilde haar bij de opening van de nieuwe terminal voorstellen aan Tineke Netelenbos. Hij kon haar nergens vinden. "Zat ze al weer in de bagagekelder."

Haar vader, elektrotechnicus, was directeur van De Oude Delft (optische industrie) in Leeuwarden, haar moeder maatschappelijk werkster. Die was weer gaan werken, zegt ze, toen ze het zat was om hele ochtenden op verjaarsvisite te zitten en te praten over de vlekken in de was.

Haar moeder: "Ze wilde veearts worden. En ook een keer professor in de scheikunde, omdat ze zo graag met flesjes zat te rommelen in bad." Haar vader: "Daarna was het aardrijkskunde, omdat ze zo graag reisde. Dat was over toen ze een jaar in Amerika was geweest." Haar moeder: "Ze had daar op een scheepswerf gewerkt. Daarna wilde ze alleen nog maar boten bouwen." Haar vader: "Het zit haar in het bloed. Ze heeft Lelsenbloed." De Lelsen waren zeevarende Friezen, zegt Arie Lels, de oom van Marike. Hij haalt het familiealbum tevoorschijn om uit te leggen hoe het met die naam zit. De naam Van Lier, zegt hij, is er in de tak van zijn neef bijgekomen door de notaris die vroeger de eigenaar was van het landgoed Overcingel in Assen. Die had geen zoons en hij liet de Lelsen zijn bezit na als ze zijn naam voor hun eigen naam plakten.

De andere Lelsen zakten naar het zuiden, naar de Rotterdamse haven. Ze werden een belangrijke scheepvaartfamilie. Arie Lels was directeur van Smit Internationale en de Holland Amerika Lijn. Haar oom: "Wij verdelen de familie in droge en natte Lelsen. Marike is een natte Lels, tot haar vaders verbazing." Haar tante: "Ze is droog opgevoed. " Haar ouders verhuisden in 1978 van Leeuwarden naar Assen, naar Overcingel. Ze hebben er een dagtaak aan om het in stand te houden. Ze vertellen over hun dochter in de mooie kamer naast de keuken, bij de bruine boterhammen met kaas en jam. Haar vader: "Op een dag zei ze dat ze de HTS in Dordrecht had gebeld. Ze ging scheepsbouwkunde studeren. Ze had alles al geregeld. Ze is door die school heen gevlogen. Ze is summa cum laude afgestudeerd." Haar moeder: "Zo erg was het niet. Het was gewoon cum laude." Op het gymnasium in Leeuwarden viel ze niet erg op. "Een goede leerling, maar zesjes en zevens voor de exacte vakken", zegt de dame van de administratie die haar rapport er even bij gepakt heeft. Haar wiskundeleraar, Eddie Scholl: , ,Ik herinner me een aanvaring met haar, ik mopperde omdat ze haar huiswerk niet had gemaakt. Dat deed ik nog in die tijd. Ze zei: het is mijn wereld niet, het maakt mij niet uit wat voor cijfer ik heb, als het maar een voldoende is. "

Marike veranderde in Seattle, zegt Arie Lels. Daar was ze na haar eindexamen naar toe gegaan om een jaar high school te doen. "Ze verveelde zich dood en toen heeft ze op een dag een fiets gekocht en is gaan rondrijden. Ze zag een scheepswerf met een Nederlandse vlag. Ze is afgestapt en ze is er de rest van het jaar blijven werken."

Marike veranderde nog meer op de HTS, zegt Arie Lels. "Dat kwam door Vossnack. " Ernst Vossnack, was vroeger de baas van de scheepsbouwafdeling van Nedlloyd. Marike van Lier Lels liep stage bij hem. Vossnack zei tegen haar dat ze naar de TU in Delft moest. Haar tante: "Hij was een vaderfiguur voor haar. En zij het meisje uit daar was laatst een meisje loos." Ernst Vossnack, nu allang met pensioen, woont in Friesland waar hij zeilboten bouwt voor zijn kleinkinderen: "Ze moest voor mij de optimale grootte van de bulb voor containerschepen berekenen." Dat is de duikbootkop onder de neus van een schip. "Dat deed ze buitengewoon goed. Ze is een begaafd kind. En ze heeft een grote neiging tot schepen."

Hij nam haar in de weekends met zijn zoons mee om in de haven naar tankschepen te kijken. "Ze is een echte zeebonk, of hoe zeg ik dat? Een zeevrouw. Ze zeilde mee op De Eendracht, ik geloof dat ze het gebracht heeft tot bootsman, misschien wel tot stuurman. Ze is geen type van help, ik krijg vieze handjes of mijn jurk wordt vies."

Hij vindt het jammer dat ze niet bij hem is gebleven. Marike van Lier Lels ging van de scheepsbouw naar de lijndiensten van Nedlloyd. Van techniek naar logistiek.

"Ik ben haar uit het zicht verloren", zegt Vossnack. "Ik krijg nog weleens een kaart van haar uit de Himalaya." Haar vader: "Ik heb zelf ook HTS gedaan, ik weet wat het is om hele dagen te tekenen. Dat is Marike denk ik opgebroken. Op de TH is ze rederijkunde gaan doen, meer het management van schepen."

Leo Berndsen, bestuursvoorzitter van Nedlloyd, leerde Marike van Lier Lels kennen in 1993, toen hij in dienst kwam van Nedlloyd. "Ze legde uit wat ze deed: zorgen dat de containers overal ter wereld zo efficiënt mogelijk worden ingezet. Ze vertelde heel prettig, met veel empathie. Je wist dat zij wist waar ze het over had. Marike heeft de uitzonderlijke eigenschap dat ze een goede linker- én een goede rechterhersenhelft heeft." Het kantoor van Nedlloyd ligt tegenover het huis waar Marike van Lier Lels woont, samen met Yvonne Kasteleijn, aan de Rotterdamse Leuvehaven. Ze kijkt uit over rijnaken en hijskranen en de Erasmusbrug.

Leo Berndsen: "Tijdens een kerstdiner in 1994 of '95 leerden mijn vrouw en ik haar partner ook kennen. Het klikte meteen. Wij zijn ook zeilers." Marike van Lier Lels ging voor Nedlloyd de hele wereld over. Toen ze terugkwam, in 1992, werd ze logistiek manager. Drie jaar later was ze directeur van Van Gend & Loos, dochter van Nedlloyd. Haar vader: "Toen ze eenmaal in Hongkong zat en daarna in Singapore, dacht ik: dit gaat geweldig." Haar moeder: "Ze kwam terug en ze werd de baas van Nedlloyd Lijnen. We waren ontzettend trots." Haar vader: "Ze heeft dezelfde ideeën op het gebied van leidinggeven als ik. De kern is dat ze mensen in hun waarde laat en ze de kans geeft om ook eens iets te opperen. Ze denkt niet hiërarchisch. Ze heeft geen uitgesproken ideeën over hoe een ander moet zijn." Haar moeder: "Ze zal nooit met de vuist op tafel slaan. Ze zou steigeren als iemand dat bij haar deed. Dat heb ik altijd tegen mijn kinderen gezegd: ga na hoe je zelf behandeld wilt worden." "Er kwam hier eens een besteller van Van Gend & Loos aan de deur", zegt haar tante. "Ik zei: dat is ook toevallig, een nichtje van mij is de directeur. Zei hij: O Marike." Ze is geen carrièrevrouw, vindt Leo Berndsen. Hij zegt dat ze bij Deutsche Post, sinds vorig jaar de eigenaar van Van Gend & Loos, een hogere functie kon krijgen. "Die heeft ze geweigerd, omdat ze zich daar niet goed bij voelde. De hoogste baas van Deutsche post heeft haar persoonlijk nog gevraagd te blijven. "

Bovendien zou ze moeten verhuizen naar Duitsland. Ze wilde liever hier blijven voor Yvonne, zeggen haar ouders. Die is onderwijzeres in Ridderkerk. Ze zou ook niet aarden in de Duitse bedrijfscultuur, zeggen haar ouders. Veel te hiërarchisch. Berndsen: "Haar vader sprak ons toe nadat ze tot zakenvrouw van het jaar was gekozen. Ik had haar voorgedragen. Hij zei: laat Marike heel. Ik snap wat hij bedoelde. Hij bedoelde: laat haar zichzelf zijn." Haar ouders maakten zich vroeger weleens zorgen dat hun dochter te hard werkte. Haar vader: "Ze is niet een type dat erg goed voor zichzelf zorgt. " Haar moeder: "Dat vult Yvonne nu aan." Haar vader: "Die let op haar." Haar moeder: "Die waakt over haar gezondheid." Haar vader: "We zijn blij dat ze iemand heeft die zorgt dat ze niet doordraait." Haar moeder: "Een gesprekspartner, een uitlaatklep."

Dit voorjaar werd Marike van Lier Lels door de headhunters van bureau Egon Zehnder gevraagd voor Schiphol. Haar moeder: "Van de zomer begon ze er opeens over. Toen had ze de beslissing al genomen. Ze was gevraagd." De vader: "Dat gebeurde geregeld." De moeder: "Ik zei: eerst schepen..." De vader: "Toen vrachtwagens..." De moeder: "En nu vliegtuigen. Wanneer ga je treinen doen?" De vader: "Ze zou een goeie zijn voor de Nederlandse Spoorwegen. Daar is het nog veel beroerder dan bij Van Gend & Loos voordat zij kwam." De moeder: "Ik vind het zo wel welletjes. Ze is toch al zo ver buiten onze wereld gekomen." De vader: "Ze is in ieder geval geen goeie voor de politiek." De moeder: "Daar is ze veel te eerlijk voor." De vader: "Het is maar goed dat Cerfontaine de onderhandelingen met Netelenbos voert. Als Marike dat moest doen, zouden ze met blauwe ogen uit elkaar gaan." De moeder: "Ze zou gaan meppen." Maar daar gelooft Gerlach Cerfontaine helemaal niks van. "Politiek en bedrijfsleven zijn geen tegenstelling. En ze is relatief jong, ze kan hier nog veel leren. Hij zegt dat hij geen kwartier nodig had om haar over te halen. "Dit is zo'n leuk bedrijf." Leo Berndsen begrijpt waarom Marike van Lier Lels bij Nedlloyd is weggegaan. Maar hij vindt het erg. Hij hoopt dat ze nog een keer terugkomt. "Haar hart ligt bij de scheepvaart, dat blijft bij dat soort mensen altijd doortikken." Haar oude baas Ernst Vossnack kan er nog steeds wel om huilen dat Marike van Lier Lels geen schepen is blijven bouwen, maar afzakte naar de landtak van Nedlloyd, zoals hij het noemt. "Ik heb er vannacht nog van gedroomd", zegt hij. "Nedlloyd had zich nooit door de Engelsen laten kisten om rotschepen te gaan bouwen als Marike in de zeetak was gebleven. Met Marike in de staf waren we sterk genoeg geweest. Dan hadden we ons wel weten te verdedigen." Wat zijn de slechte eigenschappen van de nieuwe operationeel directeur van Schiphol? "Tja", zegt haar vader. "Tja", zegt haar moeder. Ze kijken elkaar aan. Haar vader: "Ze is slecht in het onthouden van de weg." Haar moeder: "Dat heeft ze van mij. Bij mij wordt een ritje naar de stad ook altijd een tournee. Maar zij heeft nu een particulier chauffeur." Haar vader: "Wat ze ook heeft, ze is erg snel. Als jij halverwege je verhaal bent, weet zij al hoe het eindigt." Haar moeder: "Daar kunnen mensen zich weleens aan ergeren. Dan zeggen ze dat ze kort door de bocht is. Dat wordt haar dan verweten." Haar vader: "We gaan er verder niet op in. We gaan ons kind niet afkraken."

Curriculum vitae

Van Lier Lels werd in 1998 'Zakenvrouw van het jaar' en woont samen met Yvonne Kasteleijn.

( a d v e r t e n t i e s )