De strijd om het presidentschap van de VS komt steeds verder in juridisch vaarwater terecht. Vanmorgen spande George W. Bush een kort geding aan tegen de kiescommissies van een aantal districten in Florida.

Door onze correspondent MARC CHAVANNES

WASHINGTON, 13 NOV.Met de beslissing van Bush naar de rechter te stappen, zijn de rollen in de nasleep van de verkiezingsdag van 7 november omgedraaid. Bush' besluit was een reactie op een aantal eisen tot hertelling die de Democraten vorige week al hadden ingediend bij de rechtbank in Palm Beach. Eerder dreigde de Gore-campagne met rechtszaken. Dat werd toen door Bush en veel commentatoren in Amerika uitgelegd als een vorm van slecht verliezerschap. Hij zou het persoonlijk politiek gewin boven het nationaal belang stellen. Uiteindelijk liet Gore het aan individuele kiezers over hun recht op het uitbrengen van een stem voor de rechter kracht af te dwingen. Het kort geding dat Bush heeft aangespannen draait de rollen ook in een ander opzicht om. De rechter die vanmorgen de argumenten te horen kreeg was een federale rechter. Bush, die tijdens zijn campagne altijd zei de mensen te vertrouwen en tegen federale bevoegdheden in zaken van de staten te zijn, wil dat de federale rechter nu de staat en haar rechterlijke macht incompetent verklaart het eigen verkiezingsproces te leiden. Bush doet dat met een beroep op het Veertiende Amendement op de Amerikaanse Grondwet, dat gelijke behandeling voorschrijft. Al Gore's juristen, die gisteravond hun argumenten kenbaar maakten, leggen juist de nadruk op het recht van de staten zelf verkiezingen te organiseren, ook voor het hoogste ambt in het land. Ook dat is een licht verrassende positie voor de man die acht jaar vice-president is geweest en als Democraat de taak van de federatie instinctief liever uitbreidt dan beperkt. De kwestie is juridisch actueel tot voor het hoogste gerechtshof van het land, het Supreme Court. Daar zijn dit seizoen en de afgelopen jaren verschillende zaken aanhangig gemaakt waarin het ging om de zelfstandigheid van staten. Het Hof heeft in zijn huidige samenstelling enige malen met vijf tegen vier stemmen vonnis gewezen in het voordeel van de staten, en tegen (verdere) federale bevoegdheden.

De Bush-campagne zou in de huidige situatie ook hertelling hebben kunnen vragen in kiesdistricten waar de Republikeinen het goed hebben gedaan. Dat zou extra Bush-stemmen kunnen opleveren. In plaats daarvan kozen zij voor een poging alle hertellingen te laten verbieden zeggende dat hertellingen "meer onzekerheid kunnen uitlokken en kunnen leiden tot nieuwe verzoeken om hertelling in Florida en overige staten". Kennelijk vrezen zij meer van hertelling in Democratische districten dan de 'eigen' districten kunnen opleveren.

De juridisering van het kiesproces leek het dit weekeinde in Florida overigens één keer te winnen van de politisering van het recht. De kiescommissie van één kiesdistrict (Volusia, 184.000 stemmen) besloot voor de rechter uitstel te vragen van de uiterste inleverdatum (dinsdag) van de resultaten van de handmatige hertelling waartoe aldaar is besloten. De eisende commissie bestond uit twee Republikeinen en een Democraat. De eis was gericht aan de hoogste bestuurder van de staat Florida, die ook een Republikein is.

Nu Amerika de vertrouwde route naar de rechtszaal ook in de problematiek van de presidentskeuze heeft gevonden, lieten rechtsgeleerden gevraagd en ongevraagd hun licht schijnen op de juridische kiescrisis. Het afgelopen weekeinde stonden de Amerikaanse kranten en tv-schermen bol van de juristen. Zeker nu men zich in Cuba en de Rusland vrolijk maakt over de Amerikaanse kiespraktijk, is er de meeste Amerikanen veel aan gelegen de verkiezingen eind van deze week echt achter de rug te hebben. Maar hoe moet dat, als zelfs het recht geen rustig bezit is? Juristen van vergelijkbare academische standing gaven vaak een tegengestelde uitleg van de wet, of herhaalden alleen de argumenten die de hun sympathieke kandidaat welgevallig zijn. Interessant was daarom een specialist in het verkiezingsrecht uit Florida, de advocaat Donald Weidner, te horen zeggen dat hij Republikein was, maar dat Al Gore volgens de wetten van Florida het volste recht had handmatige telling te vragen in districten waar de machinale resultaten aanleiding tot twijfel geven. Als de kiescommissie geen uitsluitsel kan geven, staat een beroep op de rechter open. In '96 is dat in Florida ook voorgekomen, met inbegrip van een beroep op de hoogste rechter in de staat. In dit verband is het de moeite van het volgen waard hoe de zaak van Bush tegen de kiescommissies verloopt. De federale rechter Donald Middlebrooks, die het kort geding vanmorgen hoorde, is door president Clinton benoemd. Een eventueel hoger beroep dient voor het 11th Circuit Court of Appeals, waarvan zeven van de twaalf leden zijn benoemd door Republikeinse presidenten. George W. Bush bleef zaterdag in Austin, Texas, Witte Huisje spelen door met eventuele presidentiële medewerkers voor de camera's te paraderen. Zondag hield hij zich op zijn ranch in de buurt van Waco, Texas, verre van de juridische touwtrekkerij. Al Gore liet zich filmen tijdens een partijtje touch football met de kinderen in de vice-presidentiële ambtstuin in Washington. Beiden zijn bang de schuld te krijgen van een onwaardig en lang uitgerekt gevecht om de macht.

De Republikeinen claimen tegelijkertijd dat zij er tenminste eerlijk voor uitkomen dat zij de rechter inschakelen, terwijl de Democraten zich verschuilen achter burgers die Gore aan de overwinning willen helpen. Daarmee is de rechtspraak hoe dan ook een verlengstuk geworden van de politieke oorlog, zij het met andere middelen.

De kandidaat-presidenten hebben door deze voetnoot bij anderhalf jaar campagne voeren intussen nieuwe zorgen: de bodems van hun verkiezingskassen raken in zicht. Het legioen juristen dat zij nu moeten inschakelen dwingt hen nieuwe geldbronnen aan te boren. De Republikeinen vroegen hun trouwe aanhangers zondag per email om nieuwe gulheid. Een speciale website is opgezet om veilige credit card- betalingen te doen, graag tot 5.000 dollar. De Democraten hopen dat de snelle sluiting van hun campagnehoofdkwartier in Tennessee besparingen brengt die de advocatenrekening kunnen dekken.

Een groep Amerikanen ziet niets in de inschakeling van rechters en advocaten om uit te maken wie de opvolger van Clinton wordt. Onder de volkse kop 'We the People' roepen gewone burgers als Paul Newman, Arthur Miller, Toni Morrison, Philip Roth, Simon Schama, Gloria Steinem, Joanne Woodward en Harvey Weinstein op tot het houden van nieuwe verkiezingen in het meest omstreden kiesdistrict in Florida: Palm Beach. Wie op 7 november heeft gestemd zou weer mogen stemmen en de partijen zouden zich moeten verplichten de uitslag te aanvaarden. De voormalige minister van Justitie onder president Bush senior, Dick Thornburgh, noemde het idee weinig kansrijk. Het was volgens hem "een slecht precedent". Bovendien zou de hele operatie wel eens niet af kunnen zijn vóór 18 december als het college van kiesmannen beslist wie de 43ste president van de VS wordt. Als de 25 kiesmannen van Florida er dan nog niet bij zijn, zou Al Gore president kunnen worden.

Tekst en ondertekenaars van 'We The People: www.eccc2000.org

De dagvaarding van George W.Bush c.s.: www.herald.com/thispage.htm?content/archive/news/elect2000/decision/099847.htm

( a d v e r t e n t i e s )