Het begin van de Amerikaanse basketbalcompetitie (NBA) valt vandaag samen met een bijzonder jubileum: vijftig jaar geleden speelde voor het eerst een zwarte basketballer in de NBA.

Door onze redacteur WARD OP DEN BROUW

ROTTERDAM, 31 OKT. Sterren in de Amerikaanse basketbalcompetitie zijn zwart. Om de sportieve erfenis van de grootste, Michael 'Air' Jordan, strijden donkere spelers zoals Kobe Bryant, de guard van de huidige NBA- kampioen en de favoriet voor komend seizoen Los Angeles Lakers, Allen Iverson (Philadelphia 76'ers), Vince Carter (Toronto Raptors) en Kevin Garnett (Minnesota Timberwolves).

In de jaren twintig was er al een geheel uit zwarten bestaande basketbalploeg actief in de VS, de New York Rens, maar vanaf de oprichting van de National Basketball Association in 1946 bestonden de ploegen in de basketbalcompetitie geheel uit blanke spelers. Tot 31 oktober 1950, vandaag een halve eeuw geleden. Earl Lloyd heette de man die op die dag geschiedenis schreef. Afkomstig uit Virginia, in het zuiden van de VS, waar racisme destijds bij veel blanken in de genen zat. Tot zijn 21ste jaar had Lloyd nog nooit naast een blanke gezeten. En plotseling zat hij daar in de kleedkamer van de Washington Capitols tussen uitsluitend blanke ploeggenoten, voor die historische wedstrijd tegen de all-white Rochester Royals.

In een vraaggesprek vertelde Lloyd vier jaar geleden over zijn eerste wedstrijd. Veel opwinding veroorzaakte zijn aanwezigheid in dat duel niet en volgens Big Cat, zoals zijn bijnaam luidde, had dat mogelijk te maken met de omstandigheid dat zijn debuut samenviel met Halloween, het heidense verkleedfeest aan de vooravond van Allerheiligen. "Misschien dacht het publiek dat ik een kobold was of iets dergelijks. Er gebeurde die avond niet veel bijzonders. Ik weet nog dat de Royals ons versloegen, met 78-70", aldus Lloyd in het vraaggesprek uit 1996, dat nu te vinden is op de website van de NBA, www.NBA.com.

Commotie over een zwarte speler in een witte wereld? Lloyd heeft er die 31ste oktober 1950 in Rochester niks van gemerkt. "Waarschijnlijk omdat het een kleine stad was in upstate New York. Er waren daar al gemengde scholen. Ze waren daar dus wel gewend mensen uit verschillende culturen samen en tegen elkaar te zien spelen."

Vanaf het begin voelde Lloyd zich geaccepteerd door zijn collega's, zowel binnen als buiten zijn eigen ploeg. "Zo zitten sporters in elkaar", zei Lloyd vier jaar geleden. "Als je laat zien dat je goed kunt spelen, dan accepteren ze je. In mijn carrière heb ik met geen enkele speler een probleem gehad vanwege mijn huidskleur. Tegenspelers die me misschien hadden willen uitschelden, deden dat waarschijnlijk niet omdat ze wisten dat ze zelf ploeggenoten hadden die dat soort gedrag niet zouden tolereren." Ervaringen als die van Jackie Robinson, in 1947 de eerste zwarte honkballer in de major league, waren Lloyd vreemd. Robinson speelde bij de Brooklyn Dodgers in een vijandige omgeving: hij kreeg op het veld zelfs zwarte katten toegeworpen.

Vanzelfsprekend stuitte Lloyd buiten zijn sport regelmatig op een van de vele barrières tussen blank en zwart. In hotels bijvoorbeeld, waar hij met zijn ploegen verbleef. Aanvankelijk met de Washington Capitols, vervolgens voor het grootste deel van de jaren vijftig bij de Syracuse Nationals. Lloyd herinnert zich een bezoek aan Fort Wayne in Indiana, de staat waar de Nederlander Rik Smits de afgelopen jaren met de Indiana Pacers tot grote hoogten steeg. "We verbleven daar in een hotel waar ik wel mocht slapen maar niet mocht eten, tenminste, niet in het restaurant. Ze wilden niet dat ik gezien werd. Vergeet niet dat ik ben opgegroeid in Virginia, waar sprake was van rassenscheiding. Het kwam me dus wel bekend voor. Als je je hele leven minderwaardig bent behandeld, is het ook niet zo moeilijk om te gaan denken dat je ook inferieur bent. Maar het maakte me niet verbitterd."

Overigens hoefde Lloyd niet alleen op zijn hotelkamer te eten. Hij kreeg gezelschap van zijn coach. Lloyd waardeerde het gebaar van zijn trainer, die wilde onderstrepen dat de zwarte speler een volwaardig lid van zijn team was. Lloyd drong er bij de man die later dominee werd op aan zich bij de rest van de ploeg te voegen. "Go downstairs and enjoy yourself, I'll be ready to play", sprak Lloyd die avond op zijn hotelkamer in Fort Wayne. Na de wedstrijd werd Lloyd door het thuispubliek bespuugd. Dat deden ze niet om hun verlies te verwerken, maar omdat Lloyd zwart was. "Waar wij ons druk over maken is niks vergeleken bij de dingen die zij meemaakten", zei Ray Allen, een zwarte speler bij de Milwaukee Bucks, onlangs over de belevenissen van de zwarte pioniers in de NBA. "Zouden ze me vermoorden? Zouden ze je familie in bepaalde steden waar je speelt niet lastigvallen? Ik kan me voorstellen dat je je in die dagen over zulke dingen zorgen maakte", sprak Allen. "Ik weet nog hoe ik vroeger met de grote jongens wilde meespelen en dat ik niet mocht meedoen omdat ik te klein was. Daar had ik het al moeilijk mee", zei Vince Carter. "Dat is het enige vergelijkingsmateriaal dat ik heb."

De nu 72-jarige Earl Lloyd was niet de eerste zwarte speler in de NBA, wel de eerste die in een wedstrijd speelde. Vandaag worden in de VS nog enkele zwarte spelers uit de eerste jaren van de NBA geëerd. Zoals wijlen Chuck Cooper, de eerste zwarte speler die door een NBA-ploeg werd gedraft, en de eveneens overleden Nat Sweetwater Clifton, de eerste zwarte basketballer met een contract bij een NBA-ploeg, beiden in 1950. Lloyd, Cooper en Clifton worden vandaag met Hank DeZonie, een andere zwarte basketbalpionier die onder meer bij de New York Rens speelde, geëerd in Madison Square Garden in New York. Voorafgaand aan het duel tussen de New York Knicks en de Philadelphia 76'ers beleven DeZonie en Lloyd hun finest hour. Bij de twee teams die door zwarte spelers worden gedomineerd doen de oudgedienden de aankondigingen. Lloyd mag vijftig jaar na die historische wedstrijd tussen de Washington Capitols en de Rochester Royals nog één keer omhoog springen voor de ceremoniële opening tip.

( a d v e r t e n t i e s )