Kinderen met herfstvakantie kunnen zich uitleven in een speelbos. Alles mag, behalve spijkers in de bomen slaan. Ouders én natuurbeschermers zijn tevreden. 'Een schot in de roos'.

Door onze redacteur ARJEN SCHREUDER

DROUWEN, 27 OKT. "Pas op, een krokodil!", gilt Max, een jongen van zeven uit Haarlem, zodra hij een plas water gewaarwordt met daarin een groot aantal stokken en takken. Max viert met zijn familieleden herfstvakantie in de Drentse bossen en is zojuist een zogenoemd speelbos binnengehold. 'Alleen voor kinderen' staat er op een bordje. De moeder van Max kijkt naar het geklieder en ziet wat Staatsbosbeheer hier, in de bossen bij Drouwen, heeft aangericht. Op de grond liggen expres omvergetrokken bomen. Een houten brug hangt over een diepe kuil. Een tunnel onder het zand. Een dik touw aan een boom. "Ach, ze amuseren zich en de wasmachine draait", zegt de moeder van Max.

Het speelbos in Drouwen is een van de vier speelbossen van Staatsbosbeheer. Sinds ruim twee jaar geleden het eerste speelbos werd geopend op de Sallandse Heuvelrug, bij Hellendoorn, is het succes voortgesneld. Betrouwbare bezoekersaantallen zijn niet beschikbaar, maar er wordt druk gebruik van gemaakt. "Een schot in de roos", zegt districtsvoorlichter Albert Leever van Staatsbosbeheer over het Sallandse speelbos. Er zijn ook speelbossen in de duinen van Schoorl en in de bossen van Chaam ingericht. Binnenkort volgen Breda en, vermoedelijk, Texel. Staatsbosbeheer hoopt de komende jaren in totaal twintig speelbossen aan te leggen. Ook de Vereniging Natuurmonumenten gaat proeven doen, onder meer in Oisterwijk, bij Geleen, in de Noordoostpolder, in Zuid-Kennemerland en bij Doetinchem.

Doel van het speelbos is kinderen spelenderwijs vertrouwd te maken met de natuur, zodat ze de waarde ervan inzien. Het accent ligt op avontuur, zegt Ronald Sinke van Staatsbosbeheer in Groningen en Drenthe, zelf vader van vier kinderen. Sinke: "Het speelbos is bedoeld als alternatief voor al die kinderen die klagen dat ze alweer mee moeten naar het bos met vader en moeder en braaf over de paadjes lopen. Hier kunnen ze zelf op ontdekkingstocht."

Het speelbos in Drouwen opende dit voorjaar. Voor 25.000 gulden werd voorlopig een klein stuk bos ingericht, waarbij ongeveer twintig bomen omver werden gehaald. "Dat is niet erg, we hebben in Drenthe miljoenen bomen", zegt Sinke. Het is de bedoeling dat schoolkinderen zelf bepalen hoe het speelbos verder kan worden uitgebreid. Boswachter Peter Boerkamp: "Kinderen hebben veel meer fantasie dan wij denken."

Als ooit de tijd rijp is geweest voor het verschijnsel speelbos, dan is het nu. Het kabinet wil het begrip natuur ruimer gaan opvatten dan wat vooraanstaande ecologen daaronder verstaan, en deze natuur moet bovendien bij voorkeur het welzijn van de inwoners van Nederland bevorderen. Staatssecretaris Faber (Natuurbeheer) streeft niet louter een grotere biodiversiteit in de schaarse natuur na, maar ook natuur die de mensen aanspreekt, maatschappelijk relevante natuur, zo blijkt uit Fabers recente natuurbeleidsplan voor de komende tien jaar. Dat het speelbos voorziet in een groeiende behoefte aan recreatie is evident. Maar ook voor natuurbeschermers is het speelbos een uitkomst, menen deskundigen. Staatsbosbeheer wil de speelbossen aanleggen op plaatsen waar ook nu al veel publiek komt of in de buurt van grote bevolkingscentra. Daardoor blijven de mensenmassa's weg van de meer kwetsbare natuurgebieden. Voorzitter Jaap Dirkmaat van de Vereniging Das & Boom vertelde onlangs op de radio dat hij zich telkens weer kapot ergert aan de hordes die deze herfst de paddestoelen platlopen op de Duivelsberg, een klein natuurgebied nabij Nijmegen waar zijn vereniging zetelt. Vaak roepen nota bene natuurverenigingen het grote publiek op om daar eens met de kinderen een kijkje te nemen, zo vertelde hij gruwend. Hier biedt het speelbos uitkomst. Speelbossen liggen in wat natuurbeschermers omschrijven als "robuuste" terreinen die een stootje kunnen hebben. Wie naar een speelbos gaat, verstoort geen grutto's en vertrapt geen veenmossen. "We leggen geen speelbos aan in een weidevogelgebied", verduidelijkt Ella de Hullu, hoofd van de sectie natuur en hout bij Staatsbosbeheer.

De variatie aan speelbossen is groot, zo blijkt uit een rondgang. In het Brabantse Chaam hebben de twee boswachters niet veel meer gedaan dan een bosperceel van liefst twaalf hectare voorzien van een paar bordjes 'speelbos'. Het gevarieerde stuk bos ziet eruit alsof een reus er een middag heeft doorgebracht: gigantische hutten van stokken en mos; bruggen van boomstammen over greppels en poelen; grote holen tussen de varens. Boswachter Anke Brans: "De kinderen slepen met van alles en nog wat. Alles mag, behalve spijkers in de bomen slaan. We hebben er geen onderhoud aan, het enige wat we doen is af en toe een boom weghalen die gevaar kan opleveren. Het kost niks."

In Salland bestaat het speelbos uit een pad waar je door een bodemprofiel loopt, in een nagemaakte dassenburcht kunt spelen en over een hangbrug wandelt. Je kunt hutten bouwen, als Tarzan aan touwen slingeren en ook de dendrofoon bedienen, dat wil zeggen muziek maken door met een rubber hamer op hout te slaan. Met de aantasting van de natuur valt het alleszins mee, zegt districtsvoorlichter Albert Leever. "Het pad loopt deels door een machtig mooi douglasbos, met schitterende paddestoelen. Dat is een kwetsbaar gebied, maar er wordt nooit iets kapotgemaakt. Het is zo indrukwekkend dat iedereen op het pad blijft." Hier zien we het effect van de "driestappentheorie". Leever: "Eerst kweek je begrip, daarna komt de waardering en dan volgt de bescherming vanzelf."

Natuurmonumenten kiest in haar toekomstige speelbossen voor de ruig- recreatieve variant. Vooral het speelbos in de Chaamse bossen spreekt Natuurmonumenten aan. Men denkt aan klimmen, hutten bouwen, dieren kijken, met water en zand spelen en eventueel vuurtje stoken. Weinig of geen speeltoestellen, wel zitplekken voor de ouders. "Het gebruik moet dienstbaar zijn aan de natuur", zo heet het in de voorbereidende notities.

( a d v e r t e n t i e s )