NIEUWSSELECTIE 
 KORT NIEUWS 
 RADIO & TELEVISIE 
 MEDIA 

S e l e c t i e

DANIELLE PINEDO
Hun verhaal doet enigszins denken aan dat van de 'Guildford four', de vier Ieren die medio jaren zeventig werden opgepakt na een aanslag op een Engelse pub in de gelijknamige Londense buitenwijk. De vermeende IRA-leden kregen levenslang, maar het vonnis werd 14 jaar later herzien wegens achterhouding van bewijsmateriaal.

Ook Duma, Ja-ja, Malebo, Oupa, Theresa en Frances beter bekend als 'The Sharpeville six' belandden na een lynchpartij in het Zuid-Afrikaanse township Sharpeville in de cel. Hun vonnis ('hangen aan de nek totdat de dood erop volgt') werd onder grote internationale druk en talloze gratieverzoeken omgezet in 25 jaar gevangenisstraf. In 1991, na de afschaffing van de apartheid, kwam het zestal op vrije voeten. Hún vonnis werd, in tegenstelling tot dat van de Guilford four, nooit herzien.

De documentaire Leven na de doodstraf is een reconstructie van de fatale gebeurtenissen in Sharpeville op 3 september 1984. En het biedt een blik op het troosteloze leven van vijf mannen en een vrouw die naar eigen zeggen "kampen met trauma's die nog omvattender zijn dan de Bijbel". Zoals een geliefde van één van hen opmerkt: "Het is een interne wond. Mijn man denkt nog steeds dat de strop om zijn nek ligt."

De rellen, en de daaruit voortvloeiende moord op loco-burgemeester Kuzwayo Jacob Dlamini, kwamen niet uit de lucht vallen; het broeide al langer in Sharpeville. Politieke tegenstanders van P.W. Botha werden harder aangepakt dan ooit. Toen Dlamini bovendien instemde met een door de overheid opgelegde huurverhoging, was het hek van de dam. Een uitzinnige menigte toog naar het huis van de loco-burgemeester, die vervolgens levend werd verbrand. De demonstrerende Sharpeville zes waren volgens openbaar aanklager Eben Jordaan niet direct verantwoordelijk, maar wel medeschuldig aan de afloop.

Van de vijf geportretteerde veroordeelden (één wilde niet herinnerd worden aan de gebeurtenissen) vervult Duma Kumalo, een rijzige man met kaalgeschoren hoofd, de meest prominente rol. Hij was destijds 27 jaar, student aan een lerarenopleiding en vader van een zoon. Drie maanden na het incident werd hij van zijn bed gelicht, verhoord, gemarteld en "naar een levend kerkhof afgevoerd" - de dodencel. De Zuid- Afrikaan leed naar eigen zeggen meer dan de handvol politieke gevangenen die elke vrijdag werd geëxecuteerd: "Hun gezichten blijven de levenden altijd bij." De afgelopen jaren zocht hij zijn heil bij Khulumani, een hulpgroep voor slachtoffers van de apartheid. Hij beschouwt zichzelf als "een gewonde genezer". Naast gesprekken met de ex-veroordeelden maakte de Zuid-Afrikaanse documentairemaakster Ingrid Gavhson ook gebruik van acteurs om het gebeurde in beeld te brengen. De kijker ziet Peter R. de Vries-achtige beelden van wiegende stroppen en gloeilampen in de duisternis. Voor co-financierder Amnesty International bekende kost, maar de vraag is of dat voor de gemiddelde Nederland 1 kijker de geloofwaardigheid niet aantast. En dat is jammer, want Leven na de doodstraf is al bij al een integere en indringende poging tot erkenning. Om met de woorden van Duma Kumalo te spreken: "Als ik zwijg verraad ik degenen die terechtgesteld zijn."

Leven na de doodstraf, Ned.1, 22.41-23.37u.

( a d v e r t e n t i e s )