MARC CHAVANNES
Toen kabel en internet de overmacht van de Amerikaanse networks CBS, ABC en NBC nog niet hadden gebroken, konden presidentskandidaten zich in campagnetijd beperken tot een dagelijks aardigheidje. Nu moeten Al Gore en George W. Bush overuren maken in de tv-studio's om de Amerikaanse kiezer nog te bereiken.

Voorheen was het meestal een toespraakje tegen een leuke achtergrond, arbeiders in hun fabriek, een aankomst per trein, of huisvrouwen bij het boodschappen doen. Dat werd dan trouw op de grote avondjournaals gebracht waar iedereen naar keek. Zo wist het volk dat er weer verkiezingen aankwamen, wat ook zo was.

Hoogtepunt van die weken waren de afgelopen veertig jaar de debatten tussen de kandidaten voor het Witte Huis. John F. Kennedy zou zijn krappe overwinning in 1960 te danken hebben aan zijn jeugdige zelfverzekerdheid, die van de ervaren Richard Nixon een stuntelaar maakte met diepliggende ogen en een bleek uiterlijk (als gevolg van verkeerde schmink). In 1980 nog trokken de kandidaten Reagan en Carter voor hun enige debat van dat seizoen 80,6 miljoen kijkers op de drie netwerken samen. Dat getal is sindsdien niet meer gehaald, maar tot en met de verkiezingen van 1992 bleef de aandacht voor de debatten behoorlijk groot. Mondale en Reagan debatteerden in 1984 twee keer, voor 65,1 en 67,3 miljoen kijkers. Dukakis en Bush haalden in 1988 dezelfde score. Clinton en Bush sr. ontmoetten elkaar in 1992 drie keer: voor 62,4, 69,9 en 66,9 miljoen burgers. Toen was CNN er al bij.

Toen Clinton en Dole in 1996 twee keer debateerden had de versnippering al ingezet. Fox, de nationale zenderketen van Rupert Murdoch was er ook bij, maar het totale kijkertal kwam nog maar op 46,1 miljoen en 36,3 miljoen. Dit jaar worden vergelijkbare aantallen net gehaald, op meer zenders.

NBC en Fox namen niet eens meer de moeite de debatten live in het hele land uit te zenden. NBC liet de plaatselijke dochters vrij het wel of niet te doen. Fox vertoonde in plaats van Gore en Bush zijn nieuwe sciencefictionserie Dark Angel en trok daarmee 13 miljoen kijkers. Als goedmakertje heeft Fox de beide kandidaten ieder een half uur gratis zendtijd aangeboden onder het motto: ziet u maar wat u er mee doet.

Het Amerikaanse tv-landschap verkruimelt rustig verder. Kijkers hebben op hun kabel of schotel al snel een kleine honderd zenders om tussen te zappen. Film en ander tv-aanbod via internet breekt gestaag door. Toch maken de heren ijverig tijd vrij voor lokale zenders tijdens hun honderden tussenstops in deze vliegende campagneweken. Per regionale markt lanceren zij hun politieke tv-reclamepijlen. Die worden betaald door de kandidaten, hun partijen èn pressiegroepen die een kandidaat om één issue steunen. Gore kan rekenen op Planned Parenthood (pro abortus) en de Sierra Club (milieu). Bush wordt aangeprezen door Charlton Heston, voorzitter van de National Rifle Association, omdat hij tegen serieuze beperking van het wapenbezit is.

Maar kiezersgroepen die ongeïnteresseerd zijn (jongeren) of sterk aarzelen (vrouwen) krijgen ook televisueel huisbezoek in hun dierbaarste tv-programma's. Na herenvisite aan MTV en koffieprogramma's als Oprah Winfrey zijn de laatste dagen de humoristische late night shows aan de beurt. Gore en Bush kwamen donderdag na elkaar in de New Yorkse studio van Saturday Night Live om persiflages van zichzelf op te nemen, die de zaterdag vóór 7 november worden uitgezonden. Tussendoor grapten zij om het hardst bij David Lettermans Late Show, Live with Regis en The Rosie O'Donnel Show.Op internet wordt de individualisering optimaal uitgebuit. De campagnestaven vechten de strijd daar op de vierkante centimeter uit. De websites geven teksten en standpunten, bieden nadere salvo's per e- mail aan en nodigen burgers uit op de e-train (Bush) te springen of geld te sturen.

Veel gestelde vragen TV Plus