Kostunica zoekt nieuwe orde

De Joegoslavische president Milosevic is politiek uitgerangeerd. Maar de nieuwe macht heeft zich nog niet gevestigd en Kostunica kan het niet in zijn eentje.

Door onze correspondent RENÉE POSTMA

BOEDAPEST, 6 OKT. Zodra de rook was opgetrokken deed de nieuwe president, zoals ook de staatsmedia Kostunica inmiddels waren gaan noemen, een oproep aan alle gekozen afgevaardigden van het federale parlement om naar de hoofdstad Belgrado te komen. De jurist Kostunica begrijpt als geen ander de noodzaak om de macht van zijn presidentschap vast te leggen in de bestaande staatsstructuren.

Urenlang waren ruim vijfhonderdduizend mensen totaal ongeorganiseerd door de straten van Belgrado getrokken. Het parlement was ingenomen en geplunderd. De belaagde politie was deels overgelopen naar de kant van de demonstranten. Het Servische volk was in grote woede naar Belgrado gekomen en iedere vorm van gezag was zoek.

Kostunica wilde gisteravond nog het federale parlement bijeen laten komen en daar de eed afleggen. Want dan zou het nieuwe gezag ook gelegitimeerd zijn. Maar dat bleek moeilijk. Op de afgevaardigden van de partijen van Milosevic (Socialistische Partij van Servië SPS) en zijn vrouw Mira Markovic (Joegoslavisch Links JUL) hoefde hij natuurlijk niet te rekenen. De partijbureaus van de oude regeringscoalitie houden de deuren stijf dicht. En van de afgevaardigden is geen spoor te bekennen.

Het vestigen van een nieuwe rechtsorde is voor Kostunica van cruciaal belang, omdat de rechtstaat onder het regime van Milosevic volstrekt is uitgehold. Ruim tien jaar lang heeft hij leger en politie van mogelijke tegenstanders gezuiverd en politieke vrienden op belangrijke posten geplaatst. Hetzelfde geldt voor de rechterlijke en de constitutionele macht. Het rechtsvacuüm dat daardoor ontstond, was een politiek voordeel voor president Milosevic, die naar believen milities kon inzetten om moslims, Albanezen en Kroaten etnisch te zuiveren of politieke tegenstanders uit de weg te ruimen.

In dit vacuüm is de zogeheten Milosevic-generatie opgegroeid. Een generatie van betrekkelijk jonge jongens die gewend zijn met pistolen rond te lopen, in gestolen jeeps te rijden en zich in hun eigen wereld heer en meester te voelen. Sinds hun vroegste jeugd hebben ze niets anders meegemaakt. Het is de wereld van de zwarte handel en de chaos. Bendeleiders in de dop. De mogelijkheid dat Servië verder verbrokkelt, waarbij lokale sterke mannen de dienst gaan uitmaken, is niet uit te sluiten. Het is dus van het grootste belang de nieuwe orde zo snel mogelijk vast te leggen. Maar om het vereiste quorum van vijftig procent plus één te halen voor een zitting van het federale parlement, is Kostunica afhankelijk van de Montenegrijnse afgevaardigden. In de Kamer van de republieken (Eerste Kamer) heeft de democratische oppositie slechts de helft van de zetels en in de Burgerkamer (Tweede Kamer) niet meer dan vijfenvijftig van de honderdachtendertig.Dat is niet genoeg en daarom valt of staat de zitting van het parlement bij de komst van de Montenegrijnen. Nu heeft president Milo Djukanovic met zijn DPS-partij de verkiezingen geboycot en dus in principe geen afgevaardigden meer in het Joegoslavische parlement. De afgevaardigden die er zijn, komen uit de hoek van de Montenegrijnse tak van de socialistische partij van Milosevic, de SNP. De leider van deze partij, Momir Bulatovic, was de afgelopen tien jaar Milosevic' trouwste bondgenoot binnen de Joegoslavische federatie. Vorige week toen duidelijk werd dat Milosevic de verkiezingen verloren had, begon Bulatovic met de democratische oppositie te flirten. Belgrado zit inmiddels met smart op ze te wachten.

Kostunica heeft merkwaardig genoeg ook aan de politici van de partij DPS van Djukanovic gevraagd om naar Belgrado te komen voor de zitting van het parlement, hoewel zij formeel dus geen mandaat hebben. Onduidelijk is welke rol zij kunnen spelen.

De problemen rond het bijeenroepen van het parlement geven aan dat Milosevic politiek uitgerangeerd is, maar dat de nieuwe macht nog niet gevestigd is.

Midden in de nacht besloot de democratische oppositie daarom een crisiscomité samen te stellen dat voorlopig alle regeringswerkzaamheden overneemt. "Het comité moet de vrede bewaren en de openbare orde garanderen", aldus één van de woordvoerders van de democratische oppositie DOS. Het crisiscomité staat volgens de generaal Vuk Obradovic, lid van de democratische oppositie, in voortdurend contact met het leger. Ook oud- stafchef Perisic, eveneens democratische oppositie, speelt een belangrijke rol in de contacten met het Joegoslavische leger, dat heeft laten weten zich afzijdig te houden. Ook leger en politie wachten op het moment dat ze zich loyaal kunnen verklaren aan de wettig beëdigde nieuwe president.

Door en door Serviër

Door onze correspondent RENÉE POSTMA
BOEDAPEST, 6 OKT. "Goedenavond vrij Servië. Servië is op weg naar de democratie en waar democratie is, is geen plaats voor Slobodan Milosevic ." Het waren Kostunica's eerste woorden toen hij donderdagavond eindelijk de honderdduizenden demonstranten toesprak die in de straten van Belgrado het regime van Milosevic hadden verslagen.

Urenlang was er gebeurd wat de jurist Vojislav Kostunica (geboren in 1944) het meest gevreesd had. Er was gevochten, er had zelfs bloed gevloeid, er was chaos geweest. Kostunica, de 'saaie, strenge, stijve' kandidaat van de democratische oppositie die de presidentsverkiezingen won van Milosevic , moest even slikken. Chaos en burgeroorlog zijn de ergste vijanden van de Serviër (het bleef slechts enkele uren bij het eerste). En Kostunica is een ras-Serviër. Een nationalist die liever alle Serviërs van de Balkan in één groot Servië zou onderbrengen dan ze verspreid te zien over de verschillende landen, uitgeleverd aan de willekeur van de plaatselijke etnische meerderheid.

Maar daarmee is Kostunica nog niet te vergelijken met de 'communist' Milosevic die in zijn paranoïde machtsstreven het Servische nationalisme tot een internationaal scheldwoord heeft gemaakt. Kostunica won de verkiezingen omdat hij de taal spreekt van de gemiddelde Serviër die zich zorgen maakt over het lot van zijn natie, maar daarom nog niet meteen naar de wapens grijpt. Het soort gematigde Servische nationalist dat door het etnisch geweld van zijn voorganger Slobodan Milosevic de afgelopen tien jaar volstrekt overvleugeld is geweest.

De nieuwe president komt uit de Democratische Partij van Servië (DSS), een kleine partij die zich in het verleden nogal afzijdig hield van het oppositiecircus geleid door de twee kemphanen Vuk Draskovic met zijn Servische Vernieuwingspartij SPO en Zoran Djindjic van de Democratische Partij DS. Nadat Draskovic, mede na verscheidene aanslagen op zijn leven, politiek buitenspel kwam te staan, wist de Servische oppositie tot ieders verrassing een brede coalitie te vormen van achttien partijen. Kostunica werd vanuit de tweede lijn naar voren geschoven om het nieuwe imago van de Servische oppositie te worden.

Kostunica houdt niet erg van het buitenland en zeker niet van de Amerikanen en de Russen. Hij is uitgesproken tegenstander geweest van de NAVO-bombardementen op zijn land vorig jaar en doet nogal nonchalant over het al dan niet uitleveren van Milosevic aan het Joegoslavië- tribunaal in Den Haag. Het heeft simpelweg niet zijn eerste prioriteit, heeft hij bij herhaling laten weten. Hij wekt liever de indruk dat de hele Milosevic hem niet interesseert dan dat hij uit is op wraak: binnenslands dan wel buitenslands.

In een televisietoespraak, gisteravond in Belgrado, was hij opeens wel helder over het tribunaal: Milosevic zal door hem niet worden uitgeleverd. Hij bekritiseerde het VN-hof: dat zou onder absolute controle staan van de Amerikanen.

Kostunica zoekt, zei hij gisteravond ook, zijn vrienden niet in Moskou of Washington. "Wij hebben nieuwe vrienden, Griekenland, Frankrijk, Noorwegen." De democraat Kostunica riep zijn nieuwe vrienden onmiddellijk op om over de brug te komen. Servië wordt nog steeds getroffen door een internationaal economisch embargo. Wat hem betreft kunnen de sancties vandaag nog worden opgeheven en kan Servië verder gaan als een normale democratie.

( a d v e r t e n t i e s )