De komende maanden gaat het erom spannen: kunnen Europese landen het eens worden over een gezamenlijke aanpak van 'legionella-hotels'?

Door onze redacteur JOEP DOHMEN

ROTTERDAM, 23 SEPT. De Inspectie voor de Gezondheidzorg verwacht claims van 'legionellahotels' als hun namen vanaf volgende maand op het internet gepubliceerd zullen worden. Toch zet de inspectie door. Want zoals de European Working Group for Legionella Infections (EWGLI) tot nu toe te werk gaat, dat kan echt niet meer, vindt verantwoordelijk inspecteur J. van Wijngaarden.

EWGLI is een initiatief van wetenschappers die eind jaren tachtig begonnen met het uitwisselen van informatie over legionella onder toeristen. Dat groeide uit tot een meldingssysteem van 31 landen, dat met geld van de Europese Commissie is geprofessionaliseerd. Maar perfect is EWGLI allerminst.

Het aantal meldingen ligt een factor tien lager dan het werkelijk aantal besmettingen in vakantieverblijven. Lang niet alle landen registreren hun legionella-slachtoffers of melden ze aan bij EWGLI. Landen als Griekenland, Turkije, Portugal en België presenteerden vorig jaar niet één geval. Duitsland gaf één geval, terwijl Nederland dat jaar goed was voor 66 meldingen. Inspecteur Van Wijngaarden: "De noodzaak van een goede registratie wordt niet overal gedeeld. In Duitsland doen maar twee deelstaten mee. Legionella is daar geen meldingsplichtige ziekte."

Landen lijken eerst met een legionella-uitbraak geconfronteerd te moeten worden voordat ze de ernst inzien. Dat gold voor Nederland na de 28 doden vorig jaar op de bloemenexpo in Bovenkarspel. Voor Engeland en Denemarken was de schok al eerder gekomen. Van Wijngaarden: "Ik dacht dat heel Europa na Bovenkarspel geschrokken was. Maar dat valt hard tegen."

Een ander probleem is de vertrouwelijkheid. De meeste slachtoffers vallen in accommodaties rond de Middellandse Zee, waar richtlijnen voor waterinstallaties en de controle daarop minder streng zijn. Landen uit Zuid-Europa willen om economische redenen alleen meewerken aan EWGLI als de namen van de accommodaties geheim blijven. Tot nu toe is die vertrouwelijkheid gewaarborgd. Bij de meeste landen blijft de informatie over verdachte hotels in een bureaula van een wetenschappelijk instituut of een ministerie liggen.

Slechts negen van de 31 aangesloten landen waarschuwen reisorganisaties, en die ondernemen niet altijd actie. Zo kan het zijn dat nog wekelijks Europese toeristen afreizen naar hotels waar jaar in jaar uit slachtoffers vallen. Van Wijngaarden: "Vooral in landen rond de Middellandse Zee wordt de noodzaak om reisorganisaties te informeren niet gezien. Maar ook Frankrijk en Duitsland reageren niet of nauwelijks. Elders, zoals in Tsjechië, bestaat geen overkoepelende organisatie van reisondernemingen. En elk reisbureau informeren is ondoenlijk."

België is een van de passieve landen, geeft dr. O. Ronveaux toe. Hij is EWGLI-lid en werkt bij het Wetenschappelijk Instituut voor Hygiëne en Epidemologie in Brussel. Ronveaux: "Wij sturen geen informatie over verdachte accommodaties door aan de reiswereld. Misschien is het beter om dat in de toekomst wel te doen. Het is natuurlijk vreemd als Neckermann in het ene land toeristen vanwege legionella-gevaar niet naar een hotel laat gaan en in een ander land wel. Ik ben overigens nog nooit door touroperators benaderd met de vraag of een hotel veilig is of niet."

Een ander probleem is de traagheid. EWGLI kan effectief zijn bij snelle rapportages. Hoe eerder autoriteiten bij legionella-uitbraken kunnen ingrijpen, hoe meer levens gered worden. Het duurt echter vaak maanden voordat meldingen het hoofdkantoor van EWGLI in Londen bereiken. Ook Nederland meldt vaak laat. De oorzaak ligt, volgens de inspectie, bij ziekenhuizen en GGD's. Die houden zich niet altijd aan de wettelijke termijn van enkele dagen waarbinnen de infectieziekte gerapporteerd moet zijn bij de inspectie.

Een recent voorbeelden. Een 53-jarige man uit Rhoon voelt zich op 26 november 1999 beroerd, na tien dagen Arona Gran Hotel in Los Cristianos op het Spaanse eiland Tenerife. De diagnose legionella pneumophila type 1 wordt op 12 december gesteld. Pas 5 april dit jaar, vier maanden later, geeft de GGD het hotel als meest waarschijnlijke besmettingsbron door aan de inspectie.

De Europese Commissie overweegt om in de hele unie veiligheidseisen te stellen aan waterinstallaties, zoals die nu van kracht zijn in Nederland en Groot-Brittannië. Maar dat gaat nog jaren duren. De inspectie wil ondertussen meer veiligheid voor Nederlandse toeristen in landen waar geen regels zijn voor waterinstallaties. Gekozen is voor een harde aanpak, mede naar aanleiding van de legionella-uitbraak vorig jaar in het Van der Valk Plaza Hotel op Curaçao.

Inspecteur Van Wijngaarden: "Ondanks onze druk weigerde die touroperator de reizigers te informeren. Dat heeft bij ons geleid tot bezinning: de vertrouwelijkheid die EWGLI oplegt kan niet eindeloos duren. Zeker omdat hotels niet altijd voldoende maatregelen nemen bij een besmetting."

Het Algemeen Nederlands Verbond van Reisondernemingen (ANVR) is met de inspectie in gesprek. Verdachte accommodaties die niet binnen vier weken een beheersplan hebben opgesteld kunnen sancties verwachten. De inspectie zet de namen op internet en de touroperators gaan over tot een boycot. Van Wijngaarden hoopt op een samenwerking van grote Europese reisorganisaties. "Alleen dat kan de toeristenindustrie in Zuid-Europa tot daden aanzetten."

Binnen EWGLI is er geen meerderheid voor de verregaande stap van Nederland. Volgende dinsdag vergadert EWGLI over dit onderwerp. Engeland zal misschien meedoen, Scandinavië ook. Maar een land als Griekenland ziet er niets in. Dr. St. Alexiou-Daniel van de Aristoteles Universiteit van Thessaloniki is lid van EWGLI. "Ik ben tegen publicatie van de namen van verdachte hotels", zegt ze. "Vaak kunnen die hotels er immers niets aan doen. Het is een technisch probleem. Zoiets kan overal opduiken."

Van Wijngaarden houdt rekening met een taai gevecht met de toeristenindustrie. "Het gaat de komende maanden rommelen. Natuurlijk komen er claims van hotels die vinden dat hun naam ten onrechte verdacht is gemaakt. Laat de rechter zich dan maar uitspreken. Hoeveel mensenlevens is de zaak van een hotelier waard?"

Dit is het slot van een korte serie over legionella. De eerdere afleveringen verschenen donderdag 21 en vrijdag 22 september.

Zie ook:

'In dit hotel is geen legionella' (22 september 2000)
Rechter tegen waarschuwen voor legionella (22 september 2000)
Legionella in hotels geheimgehouden (21 september 2000)

( a d v e r t e n t i e s )