Boeren blokkeren hacienda president

Landloze boeren in Brazilië kwamen deze week weer in actie tegen de ongelijke verdeling van het grondbezit in hun land. Ze bezetten onder meer de toegang tot de hacienda van de president Cardozo. Vroeger, als academicus, prees Cardoso landbezettingen als 'systeemveranderend'. Nu hij president is vindt hij bezettingen 'staatsondermijnend'.

Door onze correspondent Marjon van Royen

RIO DE JANEIRO, 14 SEPT. 'Furieus' was hij, vertelt een medewerker die de immer evenwichtige president van Brazilië goed kent. Toen de voormalige linkse socioloog Fernando Enrique Cardoso hoorde dat 900 landloze boeren zijn familie-landgoed wilden bezetten, kondigde hij aan dat hij alle leiders van de vijftienduizend leden tellende Braziliaanse beweging van landloze boeren (MST) zou laten arresteren. "We hebben regels en wetten. Dit soort methoden kunnen we niet tolereren", zei president Cardoso, en stuurde onmiddellijk een kolonne van 300 zwaar bewapende militairen naar zijn landgoed. "De hacienda van Fernando Henrique Cardoso is misschien geen staatsinstelling, maar het symbool van de autoriteit van de president", voegde het hoofd van de presidentiële garde, generaal Alberto Cardoso eraan toe. "De president is bezorgd. Niet als landeigenaar, maar als hoogste landsautoriteit wiens bezit wordt bedreigd", zei generaal Cardoso - overigens geen familie van de president.

De landlozen, die vanaf maandag overheidsgebouwen bezet hielden in tien Braziliaanse deelstaten, gaven die bezetting gisteren op maar zij weigeren bij de hacienda weg te gaan, tot president Cardoso de beloofde goedkope kredieten vrijmaakt die hij de boeren had beloofd voor de voor de aankoop van zaaigoed dit jaar. De leningen hadden er al per 1 juni moeten zijn, maar zijn nog steeds niet vrijgegeven. De boeren verliezen hierdoor een heel seizoen. "De president is een mooiprater en een leugenaar", stellen de leiders van de landloze boerenbeweging. "Het enige wat we kunnen doen is opnieuw onze basis mobiliseren." De aanvoerders van de boeren zouden nu in onderhandeling treden met de autoriteiten over hun eisen maar dreigen hun bezettingen ieder moment te kunnen hervatten.

Al meer dan tien jaar vecht de beweging van landlozen voor een eerlijker verdeling van de grond in Brazilië. In groepen van twintig tot dertig families 'kraken' de arme boeren ongebruikte en verwaarloosde landerijen. Met golfplaat en plastic bouwen ze er hun hutjes op en beginnen de grond te bewerken. Tientallen van deze boeren worden elk jaar vermoord door de doodseskaders van grootgrondbezitters. Onderhandelingen met Cardoso leverde in april de toezegging op de regering 85.000 'krakende' boerenfamilies een handje zou helpen met goedkope kredieten.

De belegering van zijn boerenbezit door landlozen brengt de president in een lastig parket. Als hoogleraar schreef Cardoso nog dikke boeken over de 'explositiviteit van de Braziliaanse landverdeling'. De distributie van de grond in Brazilië is de meest ongelijke ter wereld. Tachtig procent van alle grond is in handen van niet meer dan vijf procent van de bevolking. Sinds de afschaffing van de slavernij in 1888 is aan die verdeling niets veranderd, toont professor Cardoso overtuigend aan. In studies met klinkende titels als 'kapitalisme en slavernij' beschrijft Cardoso het diep feodale karakter van de Braziliaanse samenleving. Een neo-koloiale slavenmaatschappij, gedomineerd door landbaronnen die nog steeds alles 'van de wet tot de politiek' naar hun hand zetten, stelt Cardoso. "De Braziliaanse eisen tot landhervorming zijn explosief van karakter, omdat ze de vinger leggen op de basale tegenstijdigheid op het heersende sociaal-politieke systeem", schreef professor Cardoso in zijn boek 'Sociale verandering'. Daarin klaagt hij de straffeloze arrogantie van de landheren aan, en voegt eraan toe: "geweld van landarbeiders bij stakingen en acties is niet anders is dan een vorm van tégen- geweld."

Nu is het Cardoso zelf die met militair geweld vreedzaam protesterende boeren wil verdrijven. Overigens zeer tot leedwezen van de plaatselijke gouverneur in de deelstaat Minas Gerais, oud-president Itamar Franco. Hij heeft van Cardozo geëist dat hij zijn federale troepen terugtrekt omdat hij vindt dat zijn eigen militaire politie de situatie beter aankan. Franco heeft bovendien gedreigd stappen te zullen nemen om de hacienda van Cardozo te onteigenen. "De bevolking van Minas hebben de ontwikkelingen met ontzetting gevolgd", zo verklaarde Franco tegenover journalisten, "deze interventie van de federale regering brengt bevangenheid, ongemak en angst."

President Cardoso houdt vol dat de bezetting van de hacienda waar hij op 1.300 hectare soja teelt en rundvee houdt 'ondemocratisch' en 'staatsondermijnend'. Van beide kanten, de president en de landloze boeren, is de strijd de laatste tijd grimmiger geworden.

Ook vorig jaar werd de toegang tot de hacienda van Cardoso door de landlozen bezet. Aanvankelijk reageerde de president met ironie: "Ik ga ervan uit dat ze er zijn om me te feliciteren voor wat ik allemaal gedaan heb", zei Cardoso. Ondanks al zijn goede voornemens is er in Brazilië nog steeds geen landhervorming. De lobby van de grootgrondbezitters is te sterk. Sommige van hen hebben landgoederen die groter zijn dan de Benelux.

"De president kan de landeigenaren die hun grond bezet zien door de landlozen moeilijk in de steek laten omdat hijzelf óók grondbezitter is", schreef de grootste krant van Brazilië O Globo na de blokkade van de gelegenheid. Twee dagen later plunderden de landlozen een vrachtwagen van Cardoso's hacienda. Ze stalen het zaaigoed en de kunstmest die erin zat. De reactie was niet van de lucht. "Een agressie tegen de president", verklaarde de minister van landbouw, en onderbrak zijn reis bij de paus in Rome om de 'noodsituatie' het hoofd te bieden. Uiteindelijk werden de landlozen door het leger verjaagd. Want hoe 'nobel' de president hun doel ooit heeft gevonden, hij schildert hen nu af als 'criminelen'. Uitgeput en steeds verder geradikaliseerd verliest de MST de slag om de publieke opninie. "Wat zijn het voor landlozen die kredieten voor zaaigoed willen", schreef O Globo gisteren in zijn hoofdredactionele commentaar. "Ze hebben geen ander doel dan wet aan hun laars lappen." Drie jaar geleden zorgde de slachting van 19 landloze boeren nog voor grote internationale ophef. Nu halen moord, marteling en slavernij niet meer dan een paar regeltjes achterin de krant. Tientallen leiders van de MST werden de afgelopen maanden door moordeskaders geëxecuteerd. Vorige week nog werden bij São Paulo twee activisten doorzeefd met kogels in de buurt van het krottenkamp waar ze met 560 landloze gezinnen wachtten op een regeringsbesluit tot onteigening van een stuk ongebruikt land. De mannen waren voor hun dood gemarteld. Maar een rechter die drie politiecommandanten van de marteling en moord op andere landloze boeren vrijsprak, lichtte zijn besluit toe met de uitspraak: "Als Brazilië geen einde maakt aan de beweging van landloze boeren, dan maken zij wel een einde aan Brazilië."

( a d v e r t e n t i e s )