De brandstofcrisis brengt de 'groene' politici in regeringen in Europa in een lastig parket: instemmen met accijnsverlaging of vasthouden aan het beginsel 'de vervuiler betaalt'.

Door een onzer redacteuren

ROTTERDAM, 12 SEPT. Nog geen week nadat de Franse premier Lionel Jospin de vrachtwagenchauffeurs een forse accijnsverlaging heeft toegezegd, lanceerde hij een groot actieplan voor de reductie van broeikasgassen. De rijke landen, zo hield de premier de deelnemers aan een grote milieuconferentie in Lyon gisteren voor, zijn "volledig verantwoordelijk" voor de opwarming van de aarde. We zullen de uitstoot van een gas als kooldioxide, dat voor een belangrijk deel afkomstig is van autoverkeer, flink moeten reduceren om de aarde leefbaar te houden. Daarom wil Jospin voor het eind van het jaar een omvangrijk actieplan lanceren.

De idealen van actieplannen ten bate van het milieu blijken echter niet altijd te stroken met de weerbarstige werkelijkheid van blokkerende vrachtwagenchauffeurs. De snelle stijging van de brandstofprijzen past uitstekend in een milieubeleid dat is gebaseerd op het principe 'de vervuiler betaalt'. De Duitse Groenen riepen voor hun aantreden in de rood-groene coalitie nog dat de benzineprijs zo snel mogelijk naar vijf mark moet. De Europese Unie heeft zich uitgesproken voor de noodzaak om met behulp van zogeheten ecotax de consument aan te sporen tot zuinigheid.

J. Dings, expert prijsbeleid verkeer van het Centrum voor Energiebesparing en Schone Technologie in Delft, vindt de toegeeflijkheid jegens de morrende transportsector dan ook "ongepast en onverstandig". Het CE-Delft heeft vorig jaar in het rapport 'Efficiënte prijzen voor het verkeer' becijferd dat de brandstofaccijns nog flink omhoog zou moeten om de werkelijke vervoerskosten te dekken. Dings: "Dan moet je denken aan de onderhoudskosten van de infrastructuur voor het verkeer, de kosten van bestrijding van luchtvervuiling en geluidhinder door het verkeer en de kosten van verkeersveiligheid. Voor een efficiënt prijsbeleid is het beter die kosten toe te rekenen aan de veroorzaker." Dat zou voor Nederland bij voorbeeld betekenen dat de dieselaccijns (nu circa 33 eurocent) minimaal verdubbeld moet worden en de benzineaccijns (nu circa 59 eurocent) met ongeveer 15 eurocent omhoog moet. In Nederland pleit GroenLinks bij monde van financieel specialist Kees Vendrik al jaren voor een verhoging van de accijnzen. "Dat is de enige manier om tot een duurzame economie te komen", aldus Vendrik. Zijn partij wil de opbrengsten van rekeningrijden en accijnsverhoging "inzetten voor de voetganger, de fietser en het openbaar vervoer". Als het aan GroenLinks ligt wordt er meer gecarpoold, komen er geen nieuwe snelwegen, worden bestaande wegen niet verbreed en worden dieselauto's omgebouwd, "zodat ze minder milieubelastende stoffen gebruiken".

Vendrik noemt het "sombermakend" dat een Europees voorstel voor 'vergroening' van het energiebeleid al acht jaar stilligt. De grote verschillen in accijnzen tussen de lidstaten zijn daar volgens hem de oorzaak van. "Europa is meer bezig met de munteenheid en het monetaire beleid dan met vergroening en duurzaamheid", aldus Vendrik.

Europese Groene partijen in een regeringscoalitie hebben het dezer dagen moeilijk. De Franse (Groene) minister van Milieu, Dominique Voynet, wist haar gezicht te redden door de consessies van Jospin aan de transportondernemers schandelijk te noemen en erop te wijzen dat ze niet betrokken was bij de besluitvorming. Tot meer dan boosheid heeft dat echter niet geleid. In België is de situatie explosiever. Daar moet de transportsector onderhandelen met een Groene minister van Verkeer, Isabelle Durant. "Voor Durant en Ecolo [de Franstalige milieupartij] is het milieu een beetje als een religie", zegt secretaris-generaal Marcel Delsemme van de UPTR, de Waalse Union Professionelle de Transport par Route.

De minister zit in een moeilijke positie. Zij is gebonden aan de politieke agenda van haar partij, waarin een verlaging van de dieselaccijns om milieuredenen eigenlijk niet past. Toch moet zij als Transportminister een oplossing voor de impasse vinden. Gisteren noemde Durant een accijnsverlaging voor diesel al "geen taboe" meer. Binnen de paars-groene coalitie (socialisten, liberalen en groenen) wordt met argusogen naar Durant gekeken. Begin dit jaar nog leed ze een fikse nederlaag toen zij nachtvluchten op vliegveld Zaventem wilde verbieden maar door de liberale premier Guy Verhofstadt werd teruggefloten.

In Duitsland houdt de rood-groene regering vooralsnog de poot stijf. Maar daar hebben blokkade-acties nog niet zo'n verlammend effect als in België. Zuiniger zijn, luidt tot nu toe het antwoord van de regering. Van afschaffing van de omstreden milieubelasting, waardoor de benzineprijs deze kabinetperiode met 24 pfennig stijgt (jaarlijks 6 pfennig), kan geen sprake zijn. Ook een daling van de motorrijtuigenbelasting wijzen de regering en de 16 deelstaten van de hand - daar is geen geld voor. De nieuwe heffing brengt het kabinet aardig wat geld op: alleen al 5,1 miljard in dit jaar. Maar de regering, en zeker de Groenen, noemden dit een 'milieubelasting' want de bestuurders beogen ook een zuiniger omgang met energie.

Dat betekent meer fietsen, langzamer rijden en liever nog, de auto laten staan en de trein nemen, liet de groene Milieuminister Jürgen Trittin in een talkshow weten. Minister Reinhard Klimmt (SPD) van Verkeer deed er nog een schepje bovenop. Rijdt in een lagere versnelling, vermijdt plankgas en zet voor het rode stoplicht de motor uit, zijn enkele aanbevelingen die zijn ministerie wereldkundig heeft gemaakt.

De resolute weigering van de regering de milieubelasting af te schaffen, hebben kwaad bloed gezet bij de transporteurs, taxichauffeurs en de automobilisten die zich vertegenwoordigd weten door het boulevardblad Bild. 'Benzin-Wut', 'Benzin-Kampf', kopt het blad al dagen. Als de woede uit Frankrijk en Engeland naar Duitsland overslaat, is het de vraag of Schröder de druk weet te weerstaan.

Als hij dat niet doet, hebben de Groenen straks - na een eerdere nederlaag over kernenergie - wel iets uit te leggen. Want volgens een woorvoerder van die partij bewijst de hoge olieprijs nu al dat de grondstof opraakt. Hij voorspelde gisteren dan ook het spoedige einde van het olietijdperk.

Zie ook:

'Benzineprijs in Nederland hoogst' (7 september 2000)
Blokkades in Frankrijk gaan door (9 september 2000)
Westen terughoudend over extra olieproductie Opec
(10 september 2000)
Dure olie (11 september 2000)
Brandstofprotesten groeien in omvang (11 september 2000)

( a d v e r t e n t i e s )