Na het succes van de Franse acties breidt zich nu het Britse verzet tegen de brandstofprijzen uit. Premier Blair wacht een harde confrontatie.

Door onze correspondent HANS STEKETEE

STANFORD-LE-HOPE, 12 SEPT. Diep, zeer diep laat de houder van de Murco- pomp in Stanford-le-Hope zijn peilstok in de ondergrondse tank zakken. Hij schudt zijn hoofd. "Nog een paar uur, dan staan wij ook droog", zucht zijn vrouw achter de kassa.

De oorzaak van de benzineschaarste in dit stadje aan de Theems, even ten oosten van Londen in het graafschap Essex, bevindt zich twee kilometer stroomafwaarts. De BP-raffinaderij en het uitgestrekte Shell-depot van waaruit Londen en omstreken normaal worden bevoorraad zijn sinds zondag potdicht. Vrachtrijders en boeren blokkeren de poorten uit protest tegen de ruim drie gulden die ze voor een liter diesel betalen, het hoogste tarief van Europa, dat voor driekwart uit accijns bestaat. Eerdere Britse demonstraties liepen de afgelopen maanden op niets uit. Maar het succes van Franse vissers, boeren en vrachtrijders die met blokkades vorige week een accijnsverlaging afdwongen, heeft de Britse collega's nieuwe moed gegeven. Wat begon als een blokkade van één raffinaderij bij Liverpool is in een paar dagen uitgegroeid tot een ongekende landelijke opstand van beroepsvervoerders en boeren, die zeggen "namens alle Britten" te spreken. Zeven van de negen raffinaderijen, en brandstofdepots zijn afgesloten. In Wales en het noordwesten moesten al honderden pompen sluiten. Gisteren begon ook het rijke, dichtbevolkte zuiden hem te knijpen. Bij alle tankstations in Londen stonden rijen hamsterende automobilisten.

"Wij hebben heel goed naar de Fransen gekeken", beaamt John Jolly (57), een akkerbouwer uit Essex, die zich met een tiental blozende medeboeren op een rotonde bij de BP-raffinaderij op strobalen heeft geposteerd. Maar hij erkent ook dat de Fransen relatief sterk stonden door "hun traditie van succesvol protesteren in vakbondverband", dezelfde traditie die de voormalige Conservatieve premier "Margaret Thatcher hier heeft verpest", zegt Jolly.

Zullen boeren en vrachtrijders nu slagen waar de flying pickets van mijnwerkers vijftien jaar geleden faalden? Dat moet blijken. De vakbonden, sinds maandag voor bijeen in Glasgow, voelen voorlopig alleen het badwater. Danny Bryan, chef van de verboersbond TWGU, die 10.000 chauffeurs vertegenwoordigt, weigerde de acties te steunen, maar zei alleen dat oliemaatschappijen hun tankwagens beter binnen de hekken kunnen houden, omdat er anders "ongelukken" kunnen gebeuren.

Premier Blair sloeg gisteren de onverzettelijke toon van zijn Tory- voorgangster aan bij wat zijn eerste 'harde' confrontatie met een grote beroepsgroep is. "We kunnen en zullen het regeringsbeleid niet wijzigen onder druk van de blokkades", aldus Blair tijdens een spreekbeurt die ironisch genoeg over de nieuwe 'gewichtsloze' internet-economie ging. "De enige manier om de prijs te laten dalen is druk te blijven uitoefenen op de olie-exporterende landen verenigd in OPEC."

'Als Blair zijn kop in het zand steekt, krijgt hij spijt'

Hij erkende dat de belastingen op brandstof hoog zijn, onder meer omdat daarmee de afgelopen twee jaar de openbare financiën op orde zijn gebracht, maar de Britse inkomsten- en vennootschapsbelasting zijn daarentegen de laagste van Europa, aldus de premier.

Chris Bennett (41), mede-directeur en eigenaar van C&S Transport, een vrachtwagenbedrijf met vijf auto's in Kent, is niet onder de indruk. Zijn Range Rover blokkeert het stalen rolhek bij ingang 3 van het Shell- depot. Erachter wachten bijna honderd volgeladen tankauto's van Q8, Total, Shell en BP. Bennett en zijn maten laten alleen brandstof door waarvan vaststaat dat die bedoeld is voor ambulances of krachtcentrales. "OPEC heeft zijn steentje bijgedragen met een productieverhoging en nu is de regering aan de beurt", zegt Bennett die na een doorwaakte nacht bijspijkert met een zak chips en thermoskoffie vóór zijn broer straks "met de koelbox" komt. "Over een dag of drie staat het land stil. Ik ben benieuwd wat Blair doet als de bussen, treinen en vliegtuigen stilstaan."

John Jolly, de boer, geeft hem gelijk. "Ik heb niets tegen Tony Blair, maar hij begaat een vergissing", zegt hij. "Het zijn niet alleen boeren en chauffeurs, iederéén heeft er genoeg van. Ik snap dat Blairs hervormingen [van gezondheidszorg en onderwijs] ergens uit betaald moeten worden, maar wat hij er niet bij zegt, is dat de overheid een surplus heeft. Als Blair arrogant wil doen of zijn kop in het zand steekt, krijgt hij er nog spijt van."

Blair leek één lijn te trekken met zijn minister van Financiën, Gordon Brown, die zondag met zoveel woorden zei dat "er geen belastingverlaging" komt. Maar goede verstaanders hoorden dat Blair zo ver gisteren net niet ging. Want of de regering zonder blokkades misschien wél wil onderhandelen, zei hij nadrukkelijk niet. En in Browns financiële tucht zit óók rek. Zo schafte hij in de vorige begroting de zogeheten fuel escalator af, een door Labour ingevoerde, omstreden automatische verhoging van de brandstofprijzen. Want miljoenen gewone Britten die niet zonder auto kunnen omdat ze in een grote stad wonen of geen openbaar vervoer om de hoek hebben, werden opeens zichtbaar in de opiniepeilingen.

Die cijfers zijn nog steeds belangrijk. Aangenomen wordt dat Blair verkiezingen zal uitschrijven voor volgend voorjaar, in strategietermen overmorgen. Hoewel Labour zijn voorsprong op de Tories heeft vergroot, is een oorlogje over de benzineprijs met Middle England - de gewone Britten die hem in 1997 kozen - het laatste wat Blair kan gebruiken. Het is ook mogelijk dat Blair gokt dat diezelfde Britten hem graag eens harde beslissingen zouden zien nemen, zelfs als ze onpopulair zijn. Zo kan hij het beeld corrigeren van de weifelende staatsman die is geobsedeerd door de presentatie van het beleid (spin). Dat beeld ontstond voor de zomer na het uitlekken van een reeks memo's van de premier. Zo'n gok kan goed uitvallen als het publiek niet met de morrende boeren en truckers de barricades beklimt. Of als het demonstrantenblok over een paar dagen barstjes zou gaan vertonen. De eerste aanwijzingen daarvoor zijn er. Drie chauffeurs van de benzineketen Jet stonden gisteren óók voor de Shell- poort, maar hun auto's stonden erachter. Dave Coughlin (44), een van hen zei "niet boos" te zijn dat hij niet mocht uitrijden. "We're in this together, we sympathiseren met de mannen van de blokkade als mede- Britten en -chauffeurs", om er subtiel aan toe te voegen: "Maar niet als Jet-personeel."

Zie ook:

'Benzineprijs in Nederland hoogst' (7 september 2000)
Blokkades in Frankrijk gaan door (9 september 2000)
Westen terughoudend over extra olieproductie Opec
(10 september 2000)
Dure olie (11 september 2000)
Brandstofprotesten groeien in omvang (11 september 2000)

( a d v e r t e n t i e s )