Werkgevers beschouwen het privé-surfen in werktijd als 'interne criminaliteit' die hen steeds meer geld kost. Werknemers wijzen juist op de vele vrije tijd die ze voor hun baas besteden.

Door onze redacteur TITIA KETELAAR

ROTTERDAM, 8 SEPT. Even tijdens het werk naar de website van de Nederlandse Vereniging van Makelaars om een huis te vinden, een e- mailtje naar een vriend sturen of een vakantie via internet boeken: mag dat? Nee, zegt de Duitse minister van Financiën, Eichel. Hij wil privé-internetten tijdens werktijd belasten - hoe werd niet duidelijk - omdat het extra loon zou zijn. Uit een recent onderzoek bleek dat het Duitse bedrijfsleven jaarlijks ruim 104 miljard mark (117 miljard gulden) schade lijdt door privésurfen tijdens werktijd.

Nee, zegt ook werkgeversorganisatie VNO-NCW. Tijdens het werk internet gebruiken voor privédoeleinden is "interne criminaliteit". "Het gaat om stelen van de tijd van de baas", aldus de werkgeversorganisatie. "En dat kan schrikbarende vormen aannemen", zo weet de organisatie.

In Groot-Britannië werd twee maanden geleden een vrouw ontslagen omdat zij onder werktijd binnen enkele dagen meer dan 150 keer internet raadpleegde om een vakantie te boeken. In Nederland is, zover bekend, nog niemand ontslagen vanwege privésurfen of e-mailen tijdens het werk. Wel werden eind vorige maand twee werknemers van kunststoffenfabrikant General Electric Plastics ontslagen omdat ze op het werk via internet pornografisch materiaal hadden verspreid. Uit de halfjaarlijkse landelijke Internet Monitor, in juli gehouden onder 42. 000 Nederlanders op internet, blijkt echter wel dat in Nederland tijdens kantoortijd wordt gesurft. Van de ondervraagden maakt 18,9 procent op het werk van internet gebruik maakt voor privézaken. Gemiddeld besteden zij een half uur per dag aan surfen.

Een zelfde cijfer komt ook naar voren uit het jaarlijkse fraude- onderzoek van accountantskantoor KPMG. In 1999 schatten Nederlandse bedrijven dat vijf procent van de arbeidstijd verloren ging aan privésurfen. Dat betekent dat wanneer iemand acht uur per dag werkt, hij ongeveer 24 minuten per dag met prive-bedoelingen op internet zit. Over twee weken gerekend, is een werknemer één dag aan het privé-surfen of e-mailen. Hoeveel geld dat de Nederlandse economie kost, is niet bekend, maar bij een een bruto minimumloon van 112,98 gulden per dag, kost een dag surfen en e- mailen het de werkgever datzelfde bedrag plus telefoonkosten en kosten voor expertise en technische capaciteit die verloren zijn gegaan.

De directeur ethiek en integriteit van accountantskantoor KPMG, J. ten Wolde, spreekt van 'misbruik'. Een surfende werknemer 'steelt' van zijn werkgever. " Een werknemer wordt acht uur per dag betaald voor het werk dat hij levert. Dat zijn de impliciete afspraken die hij met zijn baas maakt. Natuurlijk mag hij wel even met een collega over Ajax praten of naar de wc, maar de rest van de tijd wordt hij geacht zijn aandacht aan het werk te geven", aldus Ten Wolde. Hij ziet met name de interesse voor aandelen en dus voor sites met beurskoersen als een "acuut risico". "Wanneer iemand zo'n site afsluit, betekent dat niet dat zijn gedachten meteen weer bij zijn werk zijn." S. Lioen van FNV Bondgenoten denkt dat wanneer werkgevers zo strikt aan een verdeling werk- privé vasthouden, "de balans weleens negatief zou kunnen uitpakken voor werkgevers." "Hoeveel werknemers werken niet onbetaald thuis even door?"

De vakbond kan zich voorstellen dat bedrijven vrezen inkomsten te derven door surfende en e-mailende werknemers en weet dat sommige werkgevers daarom controleren welke sites hun medewerkers bezoeken en hoe vaak er e-mailtjes worden verstuurd. Er zijn inmiddels diverse softwareprogramma's als SuperScout en WinRoute op de markt waarmee het gebruik van internet aan banden kan worden gelegd, bijvoorbeeld door een tijdslimiet aan het gebruik te stellen, of door bepaalde sites ontoegankelijk te maken. De meeste bedrijven laten ook niet toe dat werknemers zelf programma's downloaden om het gevaar van virussen te beperken.

FNV Bondgenoten ontwikkelde gedragsregels voor internetgebruik op het werk. De belangrijkste regel is volgens de bond dat "privégebruik is toegestaan, mits het niet storend is voor het dagelijks werk." Lioen: "Het is net als telefoneren op het werk. Een telefoontje naar de dokter vindt niemand erg, maar voor duizenden guldens een vriend in het buitenland bellen, daarvan zal iedereen meteen zeggen 'dat kan niet'."

Pas wanneer het gebruik van internet gaat interferen met het werk, mag de werkgever volgens Lioen ingrijpen, maar deze mag zich niet als een big brother gaan gedragen. "Het structureel controleren van iemands surfgedrag kan natuurlijk niet. De balans tussen controle en privacy moet altijd in evenwicht blijven. Voor inbreuk in iemands privacy moet een goede reden zijn." Het afsluiten van bepaalde sites, bijvoorbeeld pornografische sites, kan volgens Lioen weer wel en is volgens haar te vergelijken met het afsluiten van babbelboxen en 06- nummers op de telefoons, wat begin jaren negentig bij veel bedrijven werd gedaan.

FNV Bondgenoten noemt wel het verschil tussen misbruik en gebruik "vaag". Wanneer een werknemer via internet een krant leest, is dat dan werk of niet, zo vraagt Lioen zich af. "Misschien is even surfen wel productieverhogend, omdat je nieuwe ideeën opdoet." VNO-NCW ziet het privésurfen hoe dan ook als een "serieus probleem waar werkgevers zich zorgen over zouden moeten maken". Niet alleen de tijd en telefoontikken van de werkgever worden door het internet verspild, maar "als je bedenkt dat erotiek het meest gebruikte zoekwoord is, kan je ook bedenken wat voor schade dat kan betekenen voor het imago van een bedrijf." Werkgevers hebben steeds meer mogelijkheden om te controleren of hun werknemers zich tijdens kantoortijd wel met het werk bezighouden. Digitale telefooncentrales, elektronische toegangspasjes en ook het internet en e-mailverkeer kunnen worden gecontroleerd.

Dat betekent niet dat dit ook mag. Ook op het werk heeft een werknemer recht op privacy. Structurele monitoring van het internet- en e- mailgebruik van werknemers is niet toegestaan, evenals het opslaan van en registreren van bijvoorbeeld de websites die een werknemer bezoekt. E-mail valt, net als post, onder de regels van het briefgeheim. Pas wanneer er sprake is van het vermoeden van een strafbaar feit, mag de privacy van een werknemer geschonden worden. Hierbij is vereist dat andere middelen om het feit te bewijzen, zijn uitgeput. De Registratiekamer vindt dat bij e-mailverkeer de privacy van een werknemer voorop staat. Dit in tegenstelling tot de Verenigde Staten waar geldt dat e-mail op het werk een business tool is, en dus kan het worden onderworpen aan controle door werkgevers. Wel kan een werkgever software laten aanbrengen waarmee bepaalde sites, bijvoorbeeld pornografische sites, worden geblokkeerd. Hij heeft wel instemming van de ondernemingsraad nodig bij het installeren van systemen die persoonsgegevens verwerken of het gedrag, de aanwezigheid of prestaties van werknemers controleren.

( a d v e r t e n t i e s )