WASHINGTON, 2 SEPT. De Amerikaanse president Clinton laat de beslissing over de invoering van het omstreden raketschild aan zijn opvolger. Dat heeft hij gisteren bekendgemaakt. Zowel NAVO-landen als Rusland en China hebben positief gereageerd op het uitstel van het miljardenproject.

Clinton zei gisteren tijdens een toespraak voor studenten van de Georgetown University dat meer tests nodig zijn om te weten of de technologie om vijandelijke raketten te onderscheppen werkt. "Met de kennis die we nu hebben kan ik eenvoudig niet concluderen dat er voldoende vertrouwen is."

Begin vorige maand mislukte nog een proef. Een raket die van een atol in de Stille Oceaan was afgeschoten om een intercontinentale raket te onderscheppen, maakte zich niet van zijn draagraket los. Begin dit jaar mislukte een soortgelijke test.

Met de zogenoemde National Missile Defense, een schild van onder meer radarstations, willen de VS zich met name beschermen tegen raketaanvallen van 'schurkenstaten' als Noord-Korea en Irak. Het afweersysteem, waarin al meer dan tien miljard gulden is geïnvesteerd en dat zo'n 150 miljard gulden zou gaan kosten, zal nu zeker niet in 2005 operationeel zijn, zoals de bedoeling was. De contracten voor de bouw van de eerste onderdelen, een radarstation in Alaska, hadden dan in december moeten zijn gesloten.

Clinton legt 20 januari 2001 zijn functie neer en wordt opgevolgd door vice-president Gore of diens Republikeinse tegenstrever Bush. Het uitstel leidt ertoe dat de bouw van het systeem een onderwerp wordt in de verkiezingsstrijd. Gore heeft de ideeën van Clinton verdedigd. Bush wil een omvangrijker raketafweersysteem en kritiseert het besluit van de president. Als hij wordt gekozen zal hij "op het vroegst mogelijke tijdstip" een raketafweersysteem installeren, kondigde hij gisteren aan.

De Russische president Poetin verwelkomde Clintons besluit door te zeggen dat het bijdraagt aan "de stabiliteit en de veiligheid in de wereld". (AP, Reuter)

Clinton door nooduitgang met 'zoon van Star Wars'

President Clinton laat het besluit over een Amerikaans afweersysteem tegen raketten over aan zijn opvolger, zo maakte hij gisteren bekend. Maar critici als Rusland, China en de NAVO-bondgenoten moeten niet te vroeg juichen.

Door onze redacteur ROBERT VAN DE ROER

ROTTERDAM, 2 SEPT. Waar is hier de nooduitgang?, moet de Amerikaanse president Clinton de afgelopen maanden vaak hebben gedacht toen hij zich bezon op het al dan niet invoeren van een nationaal anti-raketschild, National Missile Defense (NMD).

Clinton had zich met het plan voor zo'n schild, dat een raketaanval van landen als Noord-Korea, Iran en Irak zou moeten afweren, in de nadagen van zijn presidentschap plotseling in een netelige situatie gemanoeuvreerd.

Gisteren maakte hij bekend de door velen verwachte - uitweg te hebben gevonden. Na twee mislukte proeven, grote tijdsdruk om nu te beslissen tot de bouw en in 2005 klaar te zijn, aanhoudend internationaal protest, meningsverschillen binnen zijn eigen regering en een uitgavepost van inmiddels vijf miljard dollar, laat de president het besluit over het wel of niet invoeren over aan zijn opvolger.

Er zijn meer proeven nodig, waarna de nieuwe president die in november wordt gekozen, Gore of Bush, ja of nee mag zeggen. Volgens Clinton moeten de Verenigde Staten wachten met een besluit "totdat we absoluut vertrouwen hebben dat het systeem zal werken". Ook moet er een oplossing komen voor de internationale diplomatieke weerzin tegen het plan.

De ophef over NMD dreigde voor Clinton op de valreep van zijn regeringsperiode onbeheersbare vormen aan te nemen: niet alleen Rusland en China waren rabiaat tegen, dit gold ook voor de NAVO-bondgenoten, zoals Europese leiders als Chirac en Schröder duidelijk maakten. De buitenlandse critici vreesden een ondermijning van het tussen de VS en Rusland gesloten ABM-verdrag (1972), dat ontwikkeling van anti- raketsystemen grofweg verbiedt, een hernieuwde wapenwedloop en daarmee een bedreiging voor het strategisch evenwicht in de wereld.

Rusland en China verweten, zoals vaker, de VS te streven naar een hegemonie op veiligheidsgebied. Rusland weigerde de afgelopen maanden het ABM-verdrag op Amerikaans verzoek aan te passen, en dat woog zwaar voor de regering-Clinton. De Amerikanen willen het met Rusland ingezette proces van wapenbeheersing niet ondermijnen, liet nationaal veiligheidsadviseur Berger gisteren weten, ook al "heeft niemand een veto over Amerika's veiligheidbeslissingen".

Ging Clintons plan de Europeanen de afgelopen maanden te ver, de Republikeinen in het Amerikaans Congres ging het juist niet ver genoeg. Kortom, wat Clinton ook deed, het zou nooit goed zijn. Het risico bestond dat zijn beslissing tot wel of niet invoeren een speelbal zou worden tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen, en zijn beoogde Democratische opvolger, Gore, zou hinderen. Dat intussen twee proeven met het schild mislukten, maakte de beslissing nog hachelijker. NMD riep nu al herinneringen op aan president Reagans geldverslindende en mislukte SDI-project, en werd het niet voor niets 'de zoon van Star Wars' en een 'schot in het duister' genoemd.

Mogelijk heeft Clinton stilletjes gejuicht toen onlangs ook de laatste test met NMD mislukte: de falende techniek bood hem immers een stevig alibi voor uitstel en de kans op een aanvaardbare uitweg. Clinton heeft steeds gezegd dat hij zijn besluit zou baseren op vier criteria: de dreiging van 'schurkenlanden' als Noord-Korea, Iran en Irak, de haalbaarheid van de technologie, de kosten (geraamd op zo'n zestig miljard dollar) en de uitwerking op de nationale veiligheidssituatie, wapenbeheersing en bondgenoten.

Rusland, China en de NAVO reageerden gisteren tevreden op de beslissing van Clinton. Maar zij moeten zich niet te snel rijk rekenen: zowel de Democraten als de Republikeinen zijn van mening dat het systeem er in één of andere vorm moet komen. In de Amerikaanse politiek is het de vraag niet meer of het systeem er zal komen, maar wanneer het er komt en hoe groot het zal worden.

In de VS kan het NMD-systeem nog steeds een speelbal worden tijdens de presidentsverkiezingen. Gore steunde gisteren Clintons besluit, maar Bush stond meteen klaar met kritiek op het "onafgemaakte werk" van de president en vice-president Gore. Bush wil een groter anti- raketsysteem, en wel "zo snel mogelijk".

Clinton zei gisteren dat de meeste experts geloven dat NMD in werking kan treden vanaf 2006 of 2007, zijn uitstel van gisteren inbegrepen.

Maar dan is hijzelf allang geschiedenis. Het NMD-dispuut loopt voor hem met een sisser af. Het is een exit-strategie zonder politieke schade en met klassieke Clinton-trekken: met damage control en spin doctoring, staaltjes overlevingskunst waarop hij als geen enkele andere hedendaagse leider patent heeft. Hij maakte zijn besluit gisteren bekend in een toespraak op Georgetown University in Washington: een minder politieke omgeving dan de formele ambiance van het Witte Huis, waar het uitstel van NMD al snel als een knieval of nederlaag was overgekomen. Nu klonk het wellicht eerder een wijs besluit.

( a d v e r t e n t i e s )