RUIMTELIJKE ORDENING krijgt een geheel nieuwe di mensie, de virtuele. Het toenemend gebruik van informatie- en telecommunicatietechnologie ( ICT) heeft volgens Bart jens een duidelijke weerslag op de mobiliteitspatronen die zo belangrijk zijn voor de ordening van fysieke voorzieningen. Dat geldt met name voor telewerken, het langs elektronische weg verrichten van arbeid aan huis. Dat kan niet anders dan het woon-werkverkeer en daarmee de druk op het wegennet verlichten. En op de kantorenmarkt.

Het is een hele trend. In de publieke sector propageert het kabinet een 'elektronische overheid'. Met 'virtuele loketten' die, alweer, een gang naar het desbetreffende overheidskantoor besparen. En wie weet op den duur ook prijzige bouwlocaties. De nieuwe economie brengt verder 'e- commerce' binnen handbereik van de consument, die gewoon thuis kan blijven: bestellen uit de luie stoel.

Maar het is toch vooral telewerk dat tot de verbeelding van de planners van dit land moet spreken. Al was het alleen omdat dit een van de beroepsgroepen is die ontvankelijk heten te zijn voor een soepeler verdeling van wonen en werken. Toch wordt het nog een hele klus om bijvoorbeeld de ochtendspits in de Randstad met behulp van telewerken wat te ontlasten, zo blijkt uit het recente "haalbaarheidsonderzoek fileverdunningsplan" van het Telewerkforum.

OM DE NORMALE ochtendspits op de A4, A2 en A12 terug te dringen tot het niveau van een vakantieperiode is zeker 450 miljoen gulden nodig. En dan gaat het nog slechts om tien procent van de potentiële thuiswerkers in de Randstad en alleen om een uitgestelde ochtendspits, want de gedachte is ICT thuis te installeren in ruil voor de belofte niet vóór 9.30 uur op pad te gaan.

Voor ICT als een volwaardig ruimtelijk alternatief komt heel wat meer kijken, zo leert de recente meerjarennota voor het emancipatiebeleid van staatssecretaris Verstand (Sociale Zaken). Deze heeft als nieuwe thema's de informatisering en het onderwerp 'dagindeling'. Deze combinatie is niet toevallig. Er is volgens de bewindsvrouw "een wereld te winnen in de wijze waarop planologen en bestuurders de relatie leggen tussen ruimtelijke ordening, vervoer en dagindeling". Zij laat het niet bij deze constatering. In 1996 was reeds een Commissie Dagindeling ingesteld. Deze is gevolgd door een Stuurgroep Dagindeling in 1999 en zelfs een Stimuleringsmaatregel Dagindeling van 60 miljoen gulden.

Telewerken heeft natuurlijk te maken met allerlei sociale arrangementen, van de manier van leiding geven in een arbeidsorganisatie tot de aanwezigheid van voorzieningen in de buurt van de thuiswerker. Deze zijn bepaald vatbaar voor verbetering. Toch doet het wat ongemakkelijk aan wanneer een bij uitstek particuliere aangelegenheid als de dagindeling wordt aangewezen als een onderwerp van overheidsbeleid en dus - bemoeienis. Telewerken roept serieuze vragen op over het grondrecht van de privacy, dat nu net zijn oorsprong heeft in "my home is my castle", maar een van de pluspunten van thuiswerk is juist een grotere vrijheid de dag zelf in te delen.

ZET HET ÉCHT ZODEN aan de dijk? "De mobiliteit behoeft niet per se af te nemen", zegt Verstand over het telewerken: "Telewerkers accepteren mogelijk grotere reisafstanden tussen hun kantoor en hun thuiswerkplek." Het virtuele kantoor zou voor de mobiliteit wel eens net zo kunnen uitpakken als het "papierloze kantoor" dat de informatica- industrie de mensheid ooit voorspiegelde. Het voornaamste resultaat van alle elektronica zijn nog steeds de grote papierstromen. En neem nu eens de ruimtebesparende effecten van e-commerce. Deze biedt alleen soelaas voor informatieproducten. Bestelde goederen zullen toch langs aardse wegen moeten worden bezorgd. Internet kan helpen bij het efficiënter bevrachten en routeren van vrachtauto's. Maar de organisatie Transport en Logistiek Nederland rekende onlangs voor dat de e-handel tot het jaar 2005 leidt tot 17 procent méér vrachtvervoer, met alle belasting van het wegennet van dien. Dat geldt niet alleen voor de categorie B2B (bussiness to bussiness) maar ook voor B2C (bussiness to consumer).

ER VALT WELISWAAR transportvraag weg door het downloaden, maar daar staat tegenover dat veel producten niet meer bij de winkel doch bij de consument thuis afgeleverd moeten worden. De bijbehorende verschuiving van grote trucks naar kleinere bestelauto's is volgens TLN goed voor 8 procent extra groei van het aantal ritten.

Dat is nog eens andere koek dan een elektronisch fileverdunningsplan.

( a d v e r t e n t i e s )