Een speciale commissie van deskundigen presenteert vandaag voorstellen voor betere VN- vredesoperaties, maar de voorzitter erkent dat het bij de uitvoering draait om "politieke wil". "De vicieuze cirkel moet worden doorbroken",zegt VN-topman Brahimi.

Door onze redacteur ROBERT VAN DE ROER

ROTTERDAM/NEW YORK, 23 AUG. De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties moet voortaan wachten met het definitief aannemen van resoluties voor vredesoperaties totdat de lidstaten ook bosnecht troepen en middelen hebben toegezegd. Dit is een andere aanbeveling van de commissie- Brahimi, die vandaag een pakket voorstellen voor betere VN- vredeshandhaving publiceert. Het VN-hoofdkwartier dient bij het uitsturen van een missie de Veiligheidsraad te zeggen "wat hij moet weten, niet wat hij wil horen". De begroting voor vredesoperaties moet als "kern-activiteit" een vast onderdeel worden van de reguliere VN- begroting, en niet meer apart worden opgesteld, adviseert de commissie. In 2001 geven de VN naar verwachting twee miljard uit aan vredesmissies.

Andere adviezen behelzen een ingrijpende reorganisatie van de afdeling vredeshandhaving op het VN-hoofdkwartier, een nieuwe informatie- en analyse-eenheid voor alle VN-afdelingen die met vrede en veiligheid bezig zijn, een 'task force' die elke vredesoperatie moet voorbereiden en begeleiden en een systematischer gebruik van informatietechnologie.

De commissie erkent dat veel van haar voorstellen politieke, financiële en operationele steun van de lidstaten vergen om de VN "werkelijk geloofwaardig een macht van vrede te laten zijn". De deskundigen menen dat instemming van de lokale partijen, onpartijdigheid en het gebruik van geweld als zelfverdediging, de basisprincipes van vredeshandhaving" van de VN moeten blijven. Maar als een van de partijen een vredesakkoord schendt, kunnen de VN niet langer alle partijen als gelijken behandelen en lijdzaam getuige zijn van geweld tegen burgers, want dat kan "in het ergste geval leiden tot medeplichtigheid aan het kwade". "Geen enkele fout heeft meer schade berokkend aan de reputatie en geloofwaardigheid van VN-vredeshandhaving in de jaren negentig dan haar weigering om slachtoffer van agressor te onderscheiden", oordeelt de commissie, waarmee zij impliciet vooral het VN-optreden in Bosnië afkeurt. Het tekort aan stafpersoneel op het VN-hoofdkwartier voor vredesoperaties is duidelijk, rekent de commissie voor: er zijn 32 officieren voor militaire planning en begeleiding op een totaal van 27.000 soldaten ten velde, negen politieofficieren ter begeleiding van 8.600 uitgezonden politiemensen en vijftien politieke bureauambtenaren die toezien op veertien lopende en twee nieuwe vredesoperaties.

VN-chef Annan heeft zijn plaatsvervanger, Louise Fréchette, inmiddels verzocht een plan van uitvoering voor het rapport te stellen. Daarin moet ook gekeken worden naar de kosten, waar de commissie tijdens haar studie van een paar maanden niet aan toe kwam. Annan gaf de commissie - met tien leden van alle zes continenten, onder wie een Rus en een Amerikaan - in maart de opdracht om met concrete aanbevelingen te komen. Dit gebeurde nadat Annan twee opmerkelijke rapporten vol zelfkritiek over het functioneren van de VN in Rwanda en Bosnië had gepubliceerd. "De middelen en de geloofwaardige en haalbare resoluties van de Veiligheidsraad zijn de belangrijkste problemen", zegt commissievoorzitter Lakhdar Brahimi, oud-minister van Buitenlandse Zaken van Algerije en nu ondersecretaris-generaal bij de VN voor speciale vredesopdrachten, telefonisch vanuit New York. Hij beaamt dat het verbeteren van de vredeshandhaving hoofdzakelijk "draait om politieke wil van de lidstaten". Daarom roept zijn commissie in het rapport de lidstaten ook op die wil te tonen. Brahimi erkent dat de adviezen geen kans maken op uitvoering zonder steun van de "grote spelers", inclusief "de grootste speler", de Verenigde Staten, die zowel financieel als militair zeer sceptisch tegenover de VN staan. De VS hebben al jaren een gemiddelde contributieschuld aan de VN van 1,5 miljard dollar. Bovendien heeft het door de Republikeinen gedomineerde Congres juist de Amerikaanse bijdrage aan het VN-budget voor vredesoperaties verlaagd van 30, 4 naar 25 procent.

Volgens Brahimi is het gebrek aan financiële middelen nu vaak "een excuus voor de grote spelers" om niet mee te doen aan vredesoperaties, met als argument dat de VN toch niet in staat zijn om een stevige operatie op te zetten. "Dat is een vicieuze cirkel. En die moet worden doorbroken", zegt hij. De VN moeten voortaan "hoge eisen" stellen aan de kwaliteit van vredesmissies, zoals "beter voorbereide en bewapende soldaten". Troepen die het vereiste niveau niet halen, zoals nu vaak het geval is, mogen niet meer worden uitgezonden. Brahimi: "Als de grote landen meer middelen geven, is dat uiteindelijk veel goedkoper dan al die oorlogen. Er zijn te veel conflicten in de wereld. De taak van de VN is dringend."

In haar rapport maakt de commissie, zonder namen te noemen, indirect een compliment aan Nederland. De experts loven de missie van VN- ambassadeurs, die de Veiligheidsraad vorig jaar september uitstuurde naar Jakarta en Dili bij het uitbreken van de crisis in Oost-Timor. Dat was een initiatief van de Nederlandse VN-ambassadeur Peter van Walsum, die toen voorzitter van de Veiligheidsraad was. De commissie noemt de missie naar Oost-Timor "een voorbeeld van een effectieve actie van de raad op haar best: geen woorden, maar daden."

( a d v e r t e n t i e s )