Uitgeverij PCM heeft tevergeefs geprobeerd via een kort geding het linken van Kranten.com naar krantenartikelen op de eigen sites te verbieden. Het bedrijf overweegt nu zelf een site te maken met dergelijke doorverwijzingen. Daarmee herleeft een gevoelige discussie tussen uitgever en krantenredacties.

Door onze redacteuren JOCHEN VAN BARSCHOT en PETRA DE KONING

ROTTERDAM, 23 AUG. Directeur Jan Greven van PCM staat op dinsdagmiddag glimlachend in de hal van de Rotterdamse rechtbank. PCM, uitgever van onder meer Algemeen Dagblad, NRC Handelsblad, Trouw en de Volkskrant, heeft het kort geding tegen Kranten.com verloren. Maar nee, dat was voor Greven geen onaangename verrassing. "We weten nu tenminste waar we aan toe zijn."

Hij had, zegt hij, absoluut niet verwacht dat de rechter PCM op alle in het geding aangevoerde punten ongelijk zou geven. Op de website van Kranten.com staan verwijzingen naar koppen uit landelijke en regionale dagbladen. Volgens de Rotterdamse rechter was niet bewezen dat PCM daardoor schade lijdt. De rechter noemde het "aannemelijk" dat PCM er zelfs voordeel van had, omdat Kranten.com een "aanzuigende werking" had.

Er zou ook geen inbreuk zijn gemaakt op het auteursrecht. Kranten.com gebruikt de koppen met bronvermelding. "Dit valt onder de citeervrijheid van de pers", aldus de rechter. Dat verbaast Greven. "Die koppen, je zou toch zeggen dat die van ons zijn."

In discussiegroepen op internet is gisteren enthousiast op de uitspraak gereageerd. Deelnemers waren bang dat het moeilijker zou worden links, verwijzingen, aan te brengen - en dat zou de kern van internet raken. Een deelnemer die zich 'Grrrrrene' noemt, schrijft maar weer eens dat PCM niks van internet begrepen heeft. "Als ze nou niet meteen aan hun advocaten hadden gevraagd hoe ze Kranten.com konden aanklagen, maar eerst een aantal internetspecialisten raad hadden gevraagd. Dat had ze een hoop ellende (en geld) bespaard."

Een belangrijk bezwaar van PCM was dat de uitgever reclame-inkomsten misloopt omdat Kranten.com doorverwijst naar pagina's waarop bijna geen advertenties staan. Die staan vooral op de homepage van de kranten. De rechter vond dat dat een "eigen keuze" was. De kranten kunnen ook advertenties plaatsen op andere pagina's.

Bovendien is het mogelijk, door een bescheiden technische ingreep, direct doorverwijzen onmogelijk te maken, bezoekers komen dan altijd meteen op de eigen inhoudspagina van de kranten terecht. PCM is nu van plan om dat te gaan doen. De uitgeverij overweegt ook een eigen krantenoverzicht op internet samen te stellen. Morgenmiddag praat Greven erover met de hoofdredacties van de PCM-kranten.

Tot nu toe, zegt Greven, moesten de hoofdredacteuren weinig hebben van dat idee. Ze zijn elkaars concurrenten, ze willen niet met elkaar op één site staan. Greven, zelf oud-hoofdredacteur van Trouw, is het daar hartgrondig mee eens. "Ik wilde dat, toen ik zelf hoofdredacteur was, ook niet. Maar als je nu merkt dat de eerste de beste het allemaal in één bak kan gooien, moet je wat doen."

Natuurlijk zal dat op redacties van kranten tot hevige discussies en verzet leiden. "Je kunt ook zeggen: laat Kranten.com het dan maar doen. Maar: dat is een bedrijf met nul investeringen. Zet dat maar eens af tegen de tientallen miljoenen investeringen van PCM in de verschillende kranten." Greven lacht hard. De redacties, denkt hij, kunnen zelf wel bedenken waar dat uiteindelijk toe zal leiden.

Hoofdredacteuren van PCM-kranten zijn voorzichtig in hun reacties op het idee van de directeur. Ze willen eerst horen wat de uitgeverij precies van plan is. Pieter Broertjes van de Volkskrant heeft "geen commentaar". Waarnemend hoofdredacteur Peter de Jonge van het Algemeen Dagblad zegt dat hij geen bezwaar heeft tegen een 'krantenstandaard' op internet, een site met doorverwijzingen naar de dagbladen. "Maar het kan nooit de bedoeling zijn dat de uitgever zich met inhoudelijke dingen gaat bemoeien. We moeten niet iets maken wat concurreert met onze eigen krant. Wij publiceren een eigen site met de look en de feel van het AD. Dat moet zo blijven."

Ook Folkert Jensma, hoofdredacteur van NRC Handelsblad, heeft niets tegen een 'PCM-Kranten.com'. "Ik had ook al niks tegen Kranten.com zelf." Maar, zegt hij, "hoe ga je zo'n site inrichten? Hoe waarborg je de identiteit van de titels op internet? Een krant is meer dan een collectie van artikelen, het is ook een ideaal. Het geheel van die krant ademt een geest. Het moet niet zo zijn dat dat geheel op internet in duizend stukjes wordt gehakt en dat de uitgever zich daarmee gaat bemoeien."

De vraag is nu, volgens Jensma, hoe lang de kranten op internet dat 'geheel' nog overeind kunnen houden. "Het wezen van internet is juist dat iedere eenheid in stukken kan worden gescheurd en op maat gepresenteerd." Jensma vindt dat Greven terecht wijst op 'economische waarde' van de artikelen op internet. Het kost geld om die stukken te maken, maar 'de internetgemeenschap' gaat er vanuit dat die gratis beschikbaar zijn. "Dat kunnen we niet eindeloos volhouden."

In de hal van de rechtszaal staat op dinsdagmiddag ook een van de twee oprichters van Kranten.com, de economiestudent Martin Klerx (22). Iedere keer als zijn mobiele telefoon rinkelt, hoopt hij dat het zijn collega Erik Pellegrom is. Pellegrom ligt in het ziekenhuis met een klaplong. Martin Klerx wil hem graag vertellen over hun succes, maar Pellegrom heeft geen telefoon naast zijn bed.

Zo'n mooie uitspraak dat had Klerx niet verwacht. Kranten.com denkt niet dat PCM met een eigen site snel een belangrijke concurrent zal worden. Kranten.com is nu bekend en heeft een enorme voorsprong. Het internetbedrijf van Klerx en Pellegrom ontwikkelt ook sites voor andere bedrijven. Ook voor PCM, als de uitgeverij dat zou willen. Klerx: "Ze bellen maar."

Diep linken wordt op zeer grote schaal toegepast, ook naar bijvoorbeeld de site van NRC Handelsblad, en bepaald niet alleen door Kranten. com. Met behulp van een zoekmachine als Altavista is het mogelijk daarvan een indruk te krijgen. Door het intikken van de zoekopdracht +link:nrc.nl -host: nrc.nl geeft Altavista een schatting van het aantal externe pagina's dat linkt naar NRC Handelsblad: circa 11.000. Echter, de index waaruit Altavista put omvat niet het complete World Wide Web, maar volgens gangbare schattingen ongeveer een kwart. Gesteld dat die steekproef enigszins representatief is met betrekking tot linken naar NRC Handelsblad, dan zijn er dus zo'n 44.000 externe pagina's die naar deze site verwijzen. Uiteraard is dat een ruwe schatting. Verreweg het grootste deel van de diepere pagina's bevindt zich in de map W2. Zodoende kan met de opdracht +link:nrc.nl/w2 - host:nrc.nl worden vastgesteld hoeveel diepe externe verwijzingen Altavista in zijn index vindt naar NRC Handelsblad: ruim 4.600. Als dat wederom een kwart van het werkelijke aantal is, zouden er zo'n 18.000 pagina's diep linken naar NRC Handelsblad. Verreweg de meeste daarvan, zo'n driekwart, bevinden zich in het nl-domein, het Nederlandse deel van het web. Het com-domein neemt circa acht procent voor zijn rekening, het net-domein vier. De meeste buitenlandse verwijzingen komen uit België en Duitsland, maar dat zijn er hooguit enkele honderden.

( a d v e r t e n t i e s )