Na het drama met de Koersk domineert in Rusland de woede over een leugenachtige, onverschillige overheid. De pers eist de val van de schuldigen. Poetin moet iets doen.

Door onze correspondent FRANK WESTERMAN

MOSKOU, 22 AUG. Vier Noorse kikvorsmannen speelden in een etmaal klaar wat het grootste land ter wereld niet in een week lukte: ze zwommen naar Ruslands gezonken nationale trots, de Koersk, schroefden het luik open en constateerden dat de kernonderzeeër was veranderd in een 'onderwaterdoodkist' voor 118 bemanningsleden.

Rusland kan er niet over uit. "Hoe is het mogelijk dat vier buitenlanders in een duikerpak de Russische marine zo in haar hemd kunnen zetten?" vraagt de hele natie zich af. En vooral: "Wat hebben onze machthebbers al die tijd uitgevreten?"

Vandaag is het in Rusland bijltjesdag. De internetkrant Vesti.ru schrijft dat de Russische marine een week lang slechts de schijn van een reddingsoperatie heeft opgehouden. In werkelijkheid lieten de vlootcommandanten de jongens op de bodem van de Barentsz-Zee gewoon stikken. President Vladimir Poetin c.s., zo oordeelt Vesti.ru, "hebben in alle eerlijkheid hun ziekelijke onverschilligheid over het lot van de Russische onderdaan getoond".

Het unieke is dat het "Koersk-Gate-Schandaal" (vrij naar de krant Moskovski Komsomolets) geen precedent kent. Bij alle vorige tragedies, van Tsjernobyl tot Tsjetsjenië, wist het Kremlin de lijdzame Russen met staatsleugens en dreigementen aan het adres van de media in het gareel te houden. Maar nu voor het eerst lijken alle remmen los; de volkswoede is algemeen en nadert het kookpunt. De inertie van Poetin, die in het gebonk van de opvarenden tegen de binnenkant van de Koersk geen aanleiding zag het waterskiën in Sotsji aan de Zwarte Zee te onderbreken, heeft zijn imago als daadkrachtig leider ernstig geschonden.

"Ik denk dat Poetin niet van mensen houdt", zei Doemalid Boris Nemtsov. "Dat hij de tragedie niet aanvoelt. Dat hij geen gevoel heeft voor de menselijke ziel." Een cartoon in The Moscow Times toont Poetin in een strandstoel met een bordje "niet storen svp", terwijl er onder zijn neus een drenkeling verzuipt. De krant schrijft het verlies van 118 levens onomwonden toe aan "de arrogantie van de president".

Toch durft vrijwel niemand de politieke fall-out van de ramp met Koersk te voorspellen. Het probleem is dat de zoektocht naar "schuldigen", door Poetin vrijdag afgedaan als "een slechte Russische gewoonte", begint en eindigt bij het staatshoofd, tevens opperbevelhebber. Zijn populariteit als sterke, alomtegenwoordige leider stond begin deze maand nog op een ongekende hoogte van 73 procent. Hoeveel averij heeft zijn imago opgelopen?

De Izvestija schrijft vanmorgen dat "er geen pardon zal zijn" voor diegenen die de afgelopen week hebben gepretendeerd dat Rusland nog altijd een supermacht is. Admiraal Vjatsjeslav Popov, de bevelhebber van de Noordelijke Vloot, richtte zich gisteren tot de nabestaanden met de woorden: "Vergeef mij dat ik uw jongens niet heb gered." Maar de stemming onder de familie van de 'opgeofferde bemanning' was niet bepaald vergevingsgezind: "Ze hebben onze geliefden gewoon vermoord", klonk het bitter. Onderweg in de trein naar Moermansk kregen ze van wildvreemden op de tussenstations spontaan gekookte aardappelen, repen chocola en geld toegestopt - zo groot is het medeleven van de gewone Russen. Kranten worden overspoeld met brieven en telefoontjes. De Komsomolskaja Pravda eist het ontslag van op zijn minst de marinetop. Igor Sergejev, minister van Defensie, is de eerste verantwoordelijke die überhaupt wil toegeven dat er een schuldvraag bestaat. Hij gaf schoorvoetend toe dat er bij het reddingswerk "wellicht enkele fouten zijn gemaakt". Sergejev nam ook de rol van zondebok op zich door te verklaren dat hij het was die Poetin heeft afgeraden zijn vakantie te onderbreken - het begin van de operatie schadebeperking.

De Kommersant voorspelt een PR-offensief, Wiedergutmachung, maar geen ontslagen. Want de maatschappij mag dan door de tragedie zijn veranderd, de macht is dat niet. Ten bewijze dat de oude Sovjet-reflexen nog altijd overheersen wijst de Kommersant op de Koude-Oorlogsretoriek van Sergejev, die gisteren herhaalde dat de Koersk mogelijk in aanvaring is gekomen met een vijandige onderzeeër. Met die "nonsens" wil hij volgens de krant een rookgordijn optrekken, ter versluiering van het hopeloze geblunder van de macht.

Zie ook:

Duikers: geen overlevenden in Koersk (21 augustus 2000)
Russen zonder apparatuur, duikers te laat (21 augustus 2000)
Poetin somber over lot 'Koersk' (19 augustus 2000)
Kapitein ontkent botsing 'Koersk' (19 augustus 2000)
'Koersk botste met Russisch schip' (18 augustus 2000)
Koersk herbergt schat aan geheimen (17 augustus 2000)
In Moskou domineren de oude reflexen (17 augustus 2000)
Reddingspoging Koersk mislukt (16 augustus 2000)
Onder water komt het aan op kalmte (16 augustus 2000)
Bemanning Koerksk kàn nog ontsnappen (15 augustus 2000)
Kernonderzeeër Russen ligt defect op bodem van zee (14 augustus 2000)

( a d v e r t e n t i e s )